Tschechisch:
mučedník |
Polnisch:
męczennik |
Polysemie
| Polysemie
|
Profil: religiös | Profil: religiös |
Definitionmučedník Eine Person, die für den religiösen Glauben ihr Leben opfert, hauptsächlich ein Christ in der Auseinandersetzung mit dem Heidentum. Im Christentum wird das Martyrium als das höchste Zeugnis für Christus und seinen erlösenden Tod verstanden. Falls ein Ungetaufter wegen des Glaubens den Märtyrertod erleidet, empfängt er die sogenannte Bluttaufe. An den Märtyrerfesten und ihren Gedenktagen wird die liturgische Farbe Rot benutzt. Pl. mučedníci. | Definitionmęczennik
Eine Person, die für den religiösen Glauben ihr Leben opfert, hauptsächlich ein Christ in der Auseinandersetzung mit dem Heidentum. Pl. męczennicy |
Konnotationen
| Konnotationen
|
Lexikalische RelationenSynonyme
Hyperonyme
| Lexikalische RelationenSynonyme
Hyperonyme
|
WortbildungenSubstantive
Verben
Adjektive
Adverbien
| WortbildungenSubstantive
Adjektive
Adverbien
|
Phraseme, KollokationenPhraseme
Kollokationen
| Phraseme, KollokationenKollokationen
|
Belege
Prvá století bezmoci a pronásledování pomohli přetrvat mučedníci
: imitatio Christi - Ježíšův kříž, chápaný jako radikální oběť. Od chvíle, kdy světská moc pochopila svazek kultu lidské oběti a Molocha moci a přehodnotila křesťanské mučedníky na branné síly státu, přišli v křesťanství k slovu také mučitelé, kteří ve jménu kříže stavějí šibenice.
Panovník se sám zúčastnil jeho mučení, a když Jan na jeho následky zemřel, dal ho shodit s mostu do Vltavy. Její vody byly tak posvěceny tělem a krví mučedníka
a staly se i jeho prvním hrobem, v noci 20. března 1393. Byla to noc, jejíž světlo zazářilo v celém světě a dodnes neuhaslo.
Také hroby mučedníků
a oltáře byly líbány, "ústy se zahřeje oltář, kámen hrudí".
Takovou utilitaristickou etikou užitku 268 bychom přece zesměšnili mučedníky
, kteří šli pro svou víru na smrt - od Petra, Pavla, Ignatia z Antiochie, Polykarpa ze Smyrny, Justina Mučedníka, Barbory a Sebastiana až po mučedníky
židovské víry jako rabi Akiva, který za Hadriánova pronásledování židů ještě na skřipci zakřičel Š'ma "Slyš, Izraeli, Hospodin, náš Bůh, je jediný Bůh" (B'rachot 61b).
Aby mohl Kryštofa mučit, musel prý povolat na 400 vojáků, protože menší počet by s obrovitým silákem nic nezmohl. Mučení však ani potom neprobíhalo lehce a šípy se od jeho těla odrážely. Jeden prý vyrazil oko panovníkovi. Teprve po několikadenních mukách vojáci mučedníkovi
sťali hlavu. Úcta ke svatému Kryštofovi se šířila již od pátého století. Jedno úsloví tvrdí, že kdo se ráno podívá na jeho obraz, bude chráněn až do večera. | Belege
Al-Halladż, właśc. Al-Husajn ibn Mansur al-Halladż, arab. الحلاج(ur. ok. 858, zm. 26 marca 922) - arabski mistyk (sufi), teolog i męczennik islamu, bohater literatury mistycznej; symbol pełnej oddania miłości do Boga. Wyklęty przez muzułmańskich ulemów, uwięziony w 913, został w końcu po długim procesie skazany na śmierć i powieszony w Bagdadzie w 922 za (m.in) stwierdzenie, że osiągnął pełną jedność z Bogiem (słynne zdanie ana al-hakk - ja jestem prawdą). Po jego śmierci w świecie muzułmańskim powstała o jego życiu legenda. Wielu poetów arabskich, perskich, tureckich, hinduskich oraz malajskich sławiło go w swych dziełach jako męczennika mistycznego zjednoczenia, który zginął na szubienicy za to, że się upoił boską miłością. Przez wielu muzułmanów uważany za świętego.
O pielgrzymce Jana Pawła II do Polski w 1997 r. napisano wiele. Ani słowem nie wspomniano jednak, że pielgrzymka ta była wielką pochwalą średniowiecza w Polsce. Właściwie wszystkie jej ważniejsze etapy związane były albo ze średniowiecznymi wydarzeniami (Zjazd w Gnieźnie, bitwa pod Legnicą, fundacja Wydziału Teologicznego na Akademii Krakowskiej), albo ze średniowiecznymi postaciami (Henryk Pobożny, Pierwsi Męczennicy Polscy, św. Wojciech, królowa Jadwiga, Jan z Dukli).
Najpierw chciał je zniszczyć siłą. Przyniosło to odwrotny skutek. Wspólnoty Kościoła świętego głosiły Dobrą Nowinę o Jezusie Chrystusie znakami jedności i miłości oraz przepowiadaniem. A męczennicy świadczyli śmiercią o mocy Ducha Świętego. I Kościół rósł pięknie.
-Niech pan powie, za co mnie to spotkało? Czemu Pan Bóg mnie tak pokarał? Nie urodziłem się przecież na męczennik, zwykłym jestem człowiekiem, więc dlaczego tak się ze mną stało? Przysięgam, tysiące ludzi gorsze rzeczy ma na sumieniu niż ja i się przyzwyczaili, normalnie żyją, serce im nie dokucza, sen mają dobry, a ja się przyzwyczaić nie mogę, dlaczego, proszę pana, za co?
Pod rzeźbą św. Jana Nepomucena, przy miedziorycie przedstawiającym torturowanie świętego z rozkazu okrutnego króla Wacława IV, bo nie chciał zdradzi, tajemnicy spowiedzi królowej, również zatrzymują się ludzie. Po upływie kilku wieków otwarto trumnę ze zwłokami świętego i okazało się, że obcięty język męczennika cudownie odrósł. Fakt ten znacznie przyśpieszył jego beatyfikację. |
Profil: religiös-gewalttätig | Profil: religiös-gewalttätig |
Definitionmučedník Jmd., der im gewaltigen Kampf für gewisse religiöse und oft auch politische Ziele den Tod erleidet. Meistens in Bezug auf islamistische Selbstmordattentäter, die auch unschuldige Opfer mit sich in den Tod reißen; sie verstehen sich selbst als Märtyrer, diese Auffassung wird aber im Islam nicht allgemein vertreten und gilt als umstritten, trotzdem wird sie häufig in den westlichen Medien präsentiert. | Definitionmęczennik Jmd., der im gewaltigen Kampf für gewisse religiöse und meistens auch politische Ziele den Tod erleidet. Meistens in Bezugauf islamistische Selbstmordattentäter, die auch unschuldige Opfer mit sich in den Tod reißen; sie verstehen sich selbst als Märtyrer, diese Auffassung wird aber im Islam nicht allgemein vertreten und gilt als umstritten, trotzdem wird sie häufig in den westlichen Medien präsentiert. |
Konnotationen
| Konnotationen
|
Lexikalische RelationenSynonyme
| Lexikalische RelationenSynonyme
|
WortbildungenSubstantive
Adjektive
Adverbien
| WortbildungenSubstantive
Adjektive
Adverbien
|
Phraseme, KollokationenKollokationen
| Phraseme, KollokationenKollokationen
|
Belege
Na Heathrow se atentátníci chtěli dostat do boeingů. V nich se chystali odpálit bomby. Dva z podezřelých zanechali nahrávky, ve kterých se prohlašují za mučedníky
.
Před dvaceti roky 14. února 1989 prohlásil íránský ajatolláh Chomejní, že každý, kdo položí život ve snaze zbavit svět Salmana Rushdieho, bude považován za mučedníka
a přijde přímo do nebe. Tehdy to znělo našim civilizovaným uším skoro šíleně, ale zvykli jsme si. Hrozba sebevražedných mučedníků víry dennodenně straší svět a terorismus se stal často vytěžovaným tématem známých romanopisců.
Skutečně se sebevražedným atentátníkům před činem honí hlavou čarokrásné hurisky (panenské dívky), s nimiž si jako šahídové ( mučedníci
) budou užívat v ráji, jak jim slibuje Korán?
Sebevražedný atentátník (17) včera v centru Jeruzaléma odpálil nálož, která zranila sedm lidí. Sám při útoku přišel o život. K akci se přihlásily Brigády mučedníků
od Al-Aksá, palestinská ozbrojená skupina blízká hnutí Fatah Jásira Arafata. | Belege
Winnym zamordowania Rabina jest, oczywiście, tylko sam zabójca i jego wspólnicy. Nikt więcej. A jednak możliwe, że inspiracją do tego morderstwa był grobowiec w Kiryal Arba, wzniesiony ku czci innego żydowskiego zabójcy Barucha Goldsteina, który zginął mordując 30 modlących się Arabów, a po śmierci stał się idolem ultranacjonalistycznej sekty religijnej. Sekta ta czci pamięć Goldsteina i organizuje pielgrzymki do jego grobu, gdzie - na terenie komunalnym - wzniesiono jego pomnik. Planującemu zamach mordercy Rabina łatwo tu było wyobrażać sobie, że i on, podobnie jak Goldstein, uznany zostanie kiedyś za męczennika. Że dzięki zamordowaniu Rabina awansuje w oczach niektórych do świętości „w imię Wielkiego Izraela”.
Amrozi bin Nurhasyim jest pierwszym z podejrzanych o udział w zamachu na Bali, osądzonym przez trybunał. Odpowiadał za kupno samochodu i części materiałów wybuchowych, wykorzystanych w czasie zamachu. W czasie procesu zyskał przydomek „Śmiejącego się terrorysty”; zachowywał się butnie, nie wyrażając ani przez moment skruchy z powodu śmierci ludzi w zamachu na Bali, atakując Zachód i głosząc ideę islamskiej świętej wojny przeciwko niewiernym.
GROŹBY BIN LADENA. Działająca w Londynie islamska agencja prasowa al-Ansar poinformowała wczoraj, iż jest w posiadaniu nowego nagrania głosu saudyjskiego terrorysty Osamy bin Ladena. Bin Laden zapowiada tu, że zginie „śmiercią męczennika “, dokonując ataku na swych wrogów jeszcze w tym roku. terrorysta cytuje wersety Koranu.
USA Zacarias Moussaoui nie zostanie męczennikiem
Odpowiedzialność za zamach zadeklarowały dwa radykalne ugrupowania palestyńskie – Islamski Dżihad i Brygady Męczenników Al-Aksy. Na Zachodnim Brzegu Jordanu Islamski Dżihad rozpowszechnił taśmę wideo, na której zamachowiec-samobójca czyta swój testament. Jest ubrany na czarno i ma na czole opaskę z wersetem z Koranu. Zapowiada m.in., że „wielu innych zamachowców jest już w drodze“.
Zapotrzebowanie na bohaterów samobójców pojawia się w czasach wyjątkowych zagrożeń. Wiemy coś o tym z polskiej historii duchowej:sienkiewiczowski Wołodyjowski wysadzający się w Kamieńcu Podolskim, mickiewiczowski Ordon (nawet jeśli w rzeczywistości przeżył powstanie listopadowe). Ale nawet jeśli będzie się za Brechtem powtarzać, że to nieszczęśliwe kraje potrzebują bohaterów, zapotrzebowanie na przypieczętowanie wspólnoty losu ikoną bohatera męczennika wciąż istnieje. Śmierć palestyńskiego terrorysty samobójcy nie rozładowuje napięć psychicznych, lecz je podsyca, zespala wspólnotę i skłania do dalszego użalania się nad sobą, nienawiści i kontynuacji walki na śmierć i życie z wrogiem, który może mieć bomby atomowe, ale jest bezsilny wobec zdecydowanego na wszystko bojownika |
Profil: säkular | Profil: säkular |
Definitionmučedník Jmd., der für eine Idee, Überzeugung, einen Wert bzw. wegen der Zugehörigkeit zu einer Gruppe leidet oder auch stirbt. Der Kult um solche Märtyrer spielt eine wichtige Rolle bei verfolgten politischen oder anderen Bewegungen, weil er die Identität der Gruppe stärkt und die Mitglieder zum Kampf gegen die Verfolger motiviert. Von Seiten der Gegner wird der Prozess, im Laufe dessen jmd. zum Märtyrer erklärt wird, oft kritisiert als eine unangemessene Stilisierung, der Sprecher lehnt den Märtyrerstatus der Personen ab und das Wort mučedník hat in dieser Verwendung negative Konnotationen oder wird auch ironisch bzw. hyperbolisch verwendet. Im tschechischen historischen und politischen Diskurs werden oder wurden früher als nationale Märtyrer (národní mučedníci) z. B. Jan Hus, Karel Havlíček Borovský oder Jan Palach bezeichnet. Nom. Pl. mučedníci. | Definitionmęczennik
Jmd., der für eine Idee, Überzeugung, einen Wert bzw. wegen der Zugehörigkeit zu einer Gruppe leidet oder auch stirbt. Der Kult um solche Märtyrer spielt eine wichtige Rolle bei verfolgten politischen oder anderen Bewegungen, weil er die Identität der Gruppe stärkt und die Mitglieder zum Kampf gegen die Verfolger motiviert. |
Konnotationen
| Konnotationen
|
Lexikalische RelationenSynonyme
| Lexikalische RelationenSynonyme
|
WortbildungenSubstantive
Adjektive
Adverbien
| WortbildungenSubstantive
Adjektive
Adverbien
|
Phraseme, KollokationenKollokationen
| Phraseme, KollokationenPhraseme
Kollokationen
|
Belege
Bratři řekli Jerovi, že dům kdysi patřil dámě jménem Sára Curranová, milence významného republikánského mučedníka Roberta Emmeta; jejich poměr skončil, když Angličani Emmeta po nějakém povstání v minulém století pověsili, a zahradní domek, kde se milenci setkávali, při svých odvetných opatřeních vypálili.
Něco podobného už se říká i o Miloševičovi. Protože vzdoroval a nakonec unikl trestu, stane se z něj hrdina. Protože ho v Haagu zabili, stane se z něj mučedník . Srbové, tedy ta část, která nechápe, že udělala něco špatně, má svého nového svatého. To je ten nejhorší možný konec celé ságy. Miloševič bude pro mnohé své krajany symbolem srbského utrpení a dokladem, jak moc si na ně okolní svět zasedl.
Je překvapivé, že se k tomuto rozhodnutí připojila i poslanecká skupina ODS, která dosud platila za baštu Klausových odpůrců. "Pučisté" však sami od sebe ze strany odejít nechtějí a zjevně teď doufají, že budou vyloučeni, a dostanou se tak do příjemné role mučedníků .
Často opakovaným moudrem bývá výrok, že extremistické strany nelze zakázat (nebo většinovým systémem vykázat z parlamentu), protože: a) tím se jejich stoupenci ze společnosti stejně nevyzmizíkují, b) žijeme v demokracii a vystrnadit zástupce nějaké početné skupiny občanů z parlamentu je proti demokratickým principům, c) extremisté se mohou pod vlivem ostatních stran v politickém provozu a procesu zkultivovat, d) bychom z nich (v případě zákazu) dělali mučedníky .
Bruno, Giordano. Jedna z nejsvětlejších postav renesance, mučedník vědy a oběť jejích ustavičných konfliktů s církví.
A tak byl zabit Usama bin Ládín, zní zprávami. To je zlé: vytvořit mučedníka se velmi nevyplácí...
Žádný div, že ještě devatenáct let po Cobainově smrti se chce i někdo takový, jako je Lucie Bílá (doslova zosobnění establišmentu zábavního průmyslu), vyhřívat ve světle rockového mučedníka, který zemřel za naše hříchy. | Belege
Może Reńskiego, późnego wnuka generała Artioma Kiriłłowicza Rańskiego, męczennika rosyjskiej wojny domowej - jak sam się przedstawia - dręczy podejrzenie, iż przypomina któregoś z czechowowskich bohaterów?
Nie odpowiada mi rola pierwszego męczennika IV Rzeczypospolitej i byłbym szczęśliwy, gdyby na mnie represje się zakończyły - powiedział wczoraj Stanisław Szepietowski, działacz SLD z Mazowsza, zwolniony z pracy po tym, jak wygrał w sądzie proces o zniesławienie z Jarosławem Kaczyńskim. (więcej w Trybunie)
Z mediów, proszę pana, tak jak na dzień dzisiejszy, wyłania się pan jako - można tak powiedzieć - męczennik prawicy, osoba, która, no, stała się ofiarą bezprzykładnego bezprawia rządzącej lewicy.
Salvador Allende, socjalistyczny prezydent Chile, w młodości był rasistą, zwolennikiem sterylizacji i eutanazji. Takie rewelacje przyniosła książka chilijskiego historyka Victorio Fariasa. Tyle tylko, że fascynacja „doskonaleniem rasy” była intelektualną modą epoki.
100 lat temu (8.09.1905 r.) stracony został Marcin Kasprzak. Wprawdzie męczennik narodowy, ale socjalista, a właściwie komuch (SDKPiL). Dzisiaj ma więc tylko marginalne szanse na oblewanie.
Lincoln, jak już wspomniałem, nie lubił ostrych środków w rozprawianiu się z opozycją lub przeciwnikami wojny. Jak tylko mógł, korzystał z prawa łaski wobec dezerterów. Pewien kłopot w Kongresie sprawiał mu kongresman Clement L. Vallandigham, demokrata z Ohio, który przeciwny był wojnie i głosił pogląd, że zaciąg do wojska jest sprzeczny z konstytucją. Aresztowanie kłopotliwego kongresmana uczyniłoby zeń męczennika. Lincoln podjął decyzję wydalenia go na teren konfederacji.
Powołał je ad hoc gen. Jaruzelski i to on określał jego skład. Nigdzie nie został on formalnie ustalony, dlatego trudno karać ustawowo członków dyrektoriatu. Kluczowe jest pytanie, czy w ten sposób nie zrobi się z gen. Jaruzelskiego męczennika. Nie powinien mieć w polskiej historii takiego statusu. Wiele środowisk potraktuje odebranie mu stopnia generała za niezasłużoną karę, odwet polityczny.
Inaczej sprawa przedstawia się w systemach totalitarnych. Tam może się utworzyć autentyczne podziemie. Narażone wciąż na represje. A taka świadomość wzmacnia, cementuje zdecydowanych i nieugiętych, wiąże. Pamiętam z własnych doświadczeń, z lat trzydziestych, zwłaszcza tuż przed wojną i podczas niej. Zachowuje przy tym atrakcyjność, jak wszystko co zabronione, a ponadto — rzecz niebagatelna — produkuje seryjnie męczenników.
W związku z dwoistością natury Ryb może tu być różny typ zachowania. Niektórzy będą zaniedbywać rodzinę w pogoni za przyjemnościami. Przy słabym Neptunie jest niebezpieczeństwo wplątania się w ryzykowne spekulacje łudzące szybkim zarobkiem lub uprawianie hazardu.
Konsekwencją nowoczesnego estetyzmu jest współczesny kult ciała. Pamiętajmy, że dla Greków, którzy uwielbili głównie chłopięce i męskie ciała, pielęgnowanie ich musiało iść w parze z troską o charakter. Człowiek powinien być piękny i dobry, by mógł siebie stwarzać jako dzieło sztuki. Gdy jednak św. Paweł zadekretował, że ciało ludzkie jako takie jest grzeszne, okazało się, że piękna może być tylko dusza, i idea ta zachwiała na całe stulecia greckim ideałem. Wydawać by się więc mogło, że współczesne szaleństwo na punkcie pięknego ciała jest do cna antychrześcijańskie i w istocie swej greckie, co jednak jest dalekie od prawdy. Współcześni męczennicy sal gimnastycznych i atlasów nie mają nic wspólnego z Grekami i żaden z nich nie zrozumiałby, co mówi do niego Sokrates.
Albo taki Mac Kinley. Pedagog i teoretyk. Natura badawcza i chłodna, mimo że humanitarna albo raczej humanistyczna. Można by przysiąc, że prócz zjawisk ogólnych nic go nie obchodzi, wygląda na takiego, co to przy odpowiedniej okazji stałby się chętnie męczennikiem nauki, a przeżyć szczegółowych, osobistych i intymnych nie posiada wcale.
Japończycy utożsamiają się więc z ofiarami Hiroszimy, ale tego, jaka droga zaprowadziła Japonię ku tej tragedii, wolą nie rozpamiętywać. Kiedy wyrwie się tragedię miast z kontekstu wojny rozpętanej przez Cesarstwo w Azji Wschodniej, odpowiedzialność zaczyna się rozmywać. Naród agresorów zamienia się w naród męczenników.
Czy wszyscy PISowcy są ślepi? |
EtymologieAbgeleitet vom Verb mučit ‘quälen, peinigen’, urslaw. *mǫčiti, von mǫka ‘Qual’ aber auch ‘Mehl’ –ursprüngliche Bedeutung wohl ‘Zermalmung, Quetschen’, davon übertragen auch ‘Quälen’ (REJZEK). | EtymologieFür die Herkunft von męczennik ‘jmd., der gequält wird, der unschuldig leidet’ finden sich in der Literatur verschiedene Erklärungen. Nach dem ESJP stellt das von alttschech. mučen(n)ík beeinflusste męczennik eine Übersetzung von griech. mártyryros ‘Glaubenszeuge’ dar. Laut dem SEJP handelt es sich um eine Ableitung von męczyć ‘foltern, martern’, das seinerseits ein Derivat von męka ‘Folter, Marter’ ist. Einen noch anderen Weg beschreibt Długosz-Kurczabowa im WSEH: Ausgangspunkt ist hier miękki in der Bedeutung ‘über etwas, das sich leicht beugen, verformen lässt, das leicht jemandes Einfluss unterliegt’. Miękki ist nun nicht nur die Derivationsbasis für mąka ‘Mehl; etwas Geknetetes, Weiches’, sondern auch für męka ‘großes physisches und moralisches Leiden’, von dem wiederum neben u. a. męczarnia ‘Ort des Leidens’, męczyć ‘jemanden Leid zufügen’ und eben auch męczennik ‘Märtyrer’. |
Semantischer WandelIn der modernen tschechischen Lexikographie werden zwei Bedeutungen von mučedník verzeichnet: 1) ein zu Tode gefolterter Mensch und 2) ein Mensch der verfolgt wird und/ oder unschuldig leidet. PSJČ spezifiziert, dass in der ersten Bedeutung der von der Folter Betroffene für eine Idee leidet und dieses Profil insbesondere religiösen Kontexten vorbehalten ist: „člověk umučený pro nějakou ideu, zvl. křesťan, který pro víru utrpěl násilnou smrt“. Im SSJČ unterscheiden sich die beiden fixierten Bedeutungen dagegen wie folgt: Im ersten Profil wird das Leiden, insbesondere mit Todesfolge definitorisch bedeutsam, im zweiten Profil die Unschuld des Leidens. Die Unterscheidung ist nicht plausibel, was mit der Entstehungszeit des Wörterbuches zusammenhängen kann. Im Vergleich überzeugt die im PSJČ vorgenommene klare Aufteilung in ein an den Glauben oder eine analoge feste Überzeugung, sowie den Tod als Konsequenz des Vorganges gebundene Bedeutung und eine zweite Bedeutung eines unschuldig leidenden Menschen im Allgemeinen. SSJČ führt die historischen Formen mučedlník, mučenník, mučeník mitsamt der entsprechenden weiblichen Formen als ausgestorben an. Im vorliegenden Wörterbuch werden drei Bedeutungen unterschieden, die nicht mit den Profilen der tschechischen Bedeutungswörterbücher korrelieren. Das religiöse Profil (‚Blutzeuge‘) geht eindeutig von der Definition im christlichen Glauben und der christlichen Theologie aus: Ein Christ, der sein Leben für den Glauben, insbesondere in Auseinandersetzung mit dem Heidentum opfert, legt ein ‚Blutzeugnis‘ als höchsten Ausdruck seiner Konfession ab. Im säkulären Profil ist das Leiden für einen abstrakt-ideellen Wert definitorisch ausschlaggebend. Die konzeptuelle Anlehnung an das religiöse Profil wird in den Wendungen udělat z někoho mučedníka und stát se mučedníkem erkenntlich. Die sprachlich-rhetorische Ausgestaltung wird dabei oft als komplettes Metaphernfeld übernommen, wobei beispielsweise in Analogie zum kirchlichen Kanonisierungsverfahren den Medien die Macht zugesprochen wird, eine Person zum Märtyrer zu ernennen, vgl. das Beispiel „Poslanec Pilip zařídil legislativní paskvil, uvedl sněmovnu v omyl a média z něj udělala mučedníka". (syn) Auch das Martyrium ist ein übertragenes, verhandelt wird in derartigen Beispielen oft lediglich der politische oder gesellschaftliche, nicht der physische Tod der betroffenen Person. Das Profil ist typischerweise mit einer kritischen Haltung zum beschriebenen Geschehen. Obwohl es kein offizielles Kanonisierungsverfahren gibt, wird ein solches als Muster der Betrachtung unterlegt, die Rolle der Kommission kommt also direkt dem kulturellen und journalistischen Diskurs und seinen Stilisierungen zu, innerhalb dessen auch die Kritik erfolgt, die für dieses Profil als Haltung typisch ist. Im heutigen Sprachgebrauch sind das religiöse und das säkulare Profil ausschlaggebend. Das religiös-gewalttätige Profil ist semantisch stärker isoliert und thematisch an bestimmte Kontexte gebunden. Da es jedoch nicht auf bestimmte Sprecherhaltungen und Stilregister reduziert ist, kann es als stabile Neubedeutung gelten. Es entstammt der Notwendigkeit zu einer Beschreibung von islamistischen Selbstmordattentaten, die sich in den letzten Jahrzehnten häufen und seit Anfang der 2000er Jahre sprunghaft zu einer hohen Medienvirulenz gelang sind (vgl. auch den slowakischen Artikel zu → mučeník in diesem Wörterbuch). Bezeichnet werden hier perspektivabhängig vermeintliche Märtyrer, die im Angriff auf Andersgläubige ihr Leben lassen, ein wichtiger semantischer Aspekt der Unterscheidung ist also die Aktivität des mučedník in der Gewaltausübung. | Semantischer WandelIn den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen werden i.d.R. zwei Bedeutungen von męczennik aufgeführt, vgl. (PSWP 1995-2005) 1) osoba, która cierpi albo ponosi śmierć z powodu bronionych przez siebie przekonań ‘eine Person, die für ihre Überzeugungen leidet oder stirbt’; 2) w chrześcijaństwie osoba, która poniosła śmierć za wiarę ‘im Christentum, eine Person, die für ihr Glauben starb’. Oft werden diese Bedeutungen innerhalb einer Explikation aufgeführt, vgl. SJPDor. (1958-1969), ISJP (2000), USJP (2003). Im vorliegenden Wörterbuch sind die vorangegangenen Bedeutungen in den Profilen religiös und säkular vertreten, zudem unterscheidet das SuP ein weiteres, religiös-gewalttätiges Profil. Das religiös-gewalttätige Profil ist ein Neosemantismus, der vor allem in der Publizistik im Zusammenhang mit terroristischen Selbstmordanschlägen oder radikalen, islamischen Gruppierungen vorkommt. Von den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen wird diese Bedeutung nicht erfasst. Bei den Belegen aus dem Korpus, die sich auf dieses Profil beziehen, handelt es sich vor allem um publizistische Beiträge zum Terrorismus (vgl. Belege im religiös-gewalttätigen Profil). Im säkularen Profil wird das Lexem zum einen im historischen Zusammenhang gebraucht referiert auf Persönlichkeiten, denen eine besonders patriotische Haltung nachgesagt wird, z.B. über Lech Kaczyński. Zum anderen wird das Lexem zur ironischen Bezugnahme auf die aktuellen, meistens politischen Ereignisse angewandt, vgl. nowy męcznnik lewicy ‘neuer Märtyrer der Linken’. Dabei werden meistens folgende negativ konnotierte Phraseme gebraucht vgl. robić z siebie męczennika ‘sich als Märtyrer hinstellen’, zgrywać męczennika ‘sich zum Märtyrer aufspielen’, mieć minę męczennika ‘gequält aussehen’. |
Sprichwörter[Es wurden keine Sprichwörter gefunden.] | SprichwörterPrawdziwy męczennik oczekuje na smierć, zapaleniec jej szuka. (Voltaire, 18.Jh.) [wörtl. Ein wahrer Märtyrer erwartet den Tod, der Hitzkopf sucht ihn.] |
Kulturelle KontexteLiteratur
| Kulturelle KontexteLiteratur
Film
Musik
Sonstiges
|
Bibliographie
| BibliographieKrajka, Wiesław 2004: „Joseph Conrad 1861-69: A Polish Romantic-Martyrological Patriot?“, in: Krajka, Wiesław/ Buzek, Jerzy (Hgs.), A Return to the Roots: Conrad, Poland and East-Central Europe., Boulder, CO; Lublin. Phillips, Ursula 2005: „Femme Fatale and Mother-Martyr: Femininity and Patriotism in Żmichowska's The Heathen.“, in: Grimstad, Knut Andreas/ Phillips, Ursula (Hgs.), Gender and Sexuality in Ethical Context: Ten Essays on Polish Prose, Bergen. |