Polysemie

1. religiös-geographisch: ‘Garten Eden’
2. religiös-eschatologisch: ‘Aufenthaltsort der Seelen’
3. psychologisch: ‘Eldorado’
4. architektonisch: ‘Atrium’

Polysemie

1. religiös-geographisch: ‘Garten Eden’
2. religiös-eschatologisch: ‘Aufenthaltsort der Seelen’
3. psychologisch: ‘Eldorado’
4. architektonisch: ‘Atrium’

ráj

Nach der Bibel der Ort, am dem die ersten Menschen Adam und Eva nach der Schöpfung gelebt hatten, bevor sie infolge ihrer ersten Sünde von dort vertrieben wurden. Ein schöner Garten, in dem Frieden und Ruhe herrschen.

Sg. tant.

raj

Nach der Bibel der Ort, am dem die ersten Menschen Adam und Eva nach der Schöpfung gelebt hatten, bevor sie infolge ihrer ersten Sünde von dort vertrieben wurden. Ein schöner Garten, in dem Frieden und Ruhe herrschen.

Sg. tant.

• Unschuld, Sündlosigkeit, Reinheit, Naivität, Nacktheit
• Schlange, Baum der Erkenntnis, Lebensbaum, Apfel
• Sündenfall, Erbsünde
• Cherub

• Unschuld, Sündlosigkeit, Reinheit, Naivität, Nacktheit
• Schlange, Baum der Erkenntnis, Lebensbaum, Apfel
• Sündenfall, Erbsünde
• Cherub

Synonyme/ Kohyponyme

• Eden/ eden ‘Eden’
• rajská zahrada ‘Paradiesgarten’
• nebe₁ ‘Himmel’

Opposita

• nebe₂ ‘Himmel’
• nebeské království (Boží) ‘Gottes Himmelreich’

Synonyme

• rajski ogród ‘Paradiesgarten’
• eden₁ ‘Eden’

Hyperonyme

• niebo₁ ‘Himmel’

Substantive

• rajče ‘Tomate, Paradiesapfel, Paradeiser’, auch rajské jablko/ jablíčko, zum Herkunftszusammenhang siehe  die Wortbildungen des deutschen Lemmas → Paradies (religiös-geographisches Profil) in diesem Wörterbuch
• rajka_{1, zoologisch} ‘Paradiesvogel’
• rajka₂ ‘Federbusch an Damenhüten’
• rajka_{3, astrologisch} ‘Sternenkonstellation am Südhimmel’

Adjektive

• rajský₁ ‘paradiesisch, Paradies-’, vgl. rajská zahrada ‘Paradiesgarten’, rajské jablko ‘Tomate’
• rajský₂ ‘auf die Tomate/ auf Tomaten bezogen’, vgl. rajské jablko/ jablíčko, rajský protlak, rajská omáčka, rajská polévka

Adverbien

• rajsky₁ ‘paradiesisch’

Adjektive

• rajski₁‘paradiesisch’, vgl. rajski ogród ‘Paradiesgarten’

Kollokationen

• biblický ráj
• vyhnání z ráje

Kollokationen

• Adam i Ewa w raju
• drzewo dobrego i złego w raju
• wąż w raju

Tam, kde se chce člověk z této poslušnosti vymanit, žít jen a jen pro sebe, tam ztrácí právo žít v obecenství s Bohem. Ve vyprávění knihy Genesis je tato skutečnost vyjádřena obrazem vyhnání z ráje , správněji ze zahrady Eden. Hříchem člověka je porušena původní harmonie všeho stvoření a Bůh člověka vyhání. Děje se tak až podnes.
www.google.com (09.06.2011)

Ty, kteří si představují křesťanský ráj jako místo sladkého lenošení, kde svoje možnosti si každý určuje sám, je nutno vyvést z omylu. Již tam dal Bůh lidem práci – obydlit zemi a vykonávat v ní správcovství, což platí dodnes.
www.google.com (09.06.2011)

Vše, co Bůh stvořil, bylo velmi dobré. Bůh připravil pro člověka v ráji ideální životní podmínky. Už samotné slovo „eden", tj. rozkoš, naznačuje nádheru Bohem stvořeného světa a stav člověka žijícího v souladu a blízkosti svého Stvořitele.
www.google.com (09.06.2011)

Jeden z židovských obrazů vyjadřujících vztah člověka k Bibli je takovýto: Když Adam a Eva opouštěli pozemský ráj , Bůh jim jako náhradu za strom života dal darem Tóru.
www.google.com (09.06.2011)

Příběh sám je velmi prostý, nepříliš napínavý, zato plný moralizujících narážek. Je vybudován na biblické představě dědičného hříchu, který vyhnal praotce Adama a pramáti Evu z ráje a zavedl do světa mravní rozpor dobra a zla. Nebyl by to Škvorecký, aby nezdůraznil sexuální aspekt této události (spíše než hledisko noetické).
syn: Lidové noviny, 18. 9. 2003

Člověk je nejvíce ze všech bytostí zbaven samozřejmého pobytu v ráji . Tak je mu přirozenost sama životním problémem, hledáním smyslu, a nikoli vlastností, kterou vlastní. Je bytostí deficitní. Deficience je ovšem též možností pozitivní: odkazuje člověka k druhým, nestačí si sám a tak ho disponuje pro otevřenost.
syn: Palouš, Radim: Totalismus a holismus, Praha 1996

- Myślę, że tu był w ogóle raj , o którym rozpisuje się Biblia. Stąd wypędzono pierwszych ludzi i oni szli wzdłuż tej rzeki, aż doszli do Niemna, który płynął na południe, czyli wtedy na północ. I dlatego Wilia jest taka kręta, bo oni kluczyli, zwlekali, oszukiwali Pana Boga i siebie. Tak im było żal odejść, aż wreszcie zrozumieli, że trzeba odejść, żeby kiedyś powrócić.
Tadeusz Konwicki, Bohiń, 1992

Oczywiście, że Szatan był zawsze, odkąd człowiek wie, że jest człowiekiem, a być może i wcześniej (choć to hipoteza dyskusyjna). W każdym razie zyskał niewątpliwie na znaczeniu z chwilą wygnania z raju Adama i Ewy, bo przecież odtąd - by posłużyć się formułą ukutą w czasie soboru trydenckiego - człowiek znalazł się „w niewoli, pod panowaniem tego, który zdobył teraz władzę nad śmiercią, to znaczy diabła”.
Komar Michał, O obrotach losów i ciał, 1998

Biblia opowiada, że Bóg stworzył człowieka, Adama, z prochu ziemi i umieścił go w ogrodzie Eden, czyli raju .
Usenet -- pl.soc.religia [2008-07-10]

Nie. Zostaliśmy stworzeni na Ziemi. Rajski ogród, Eden był konkretnym miejscem na naszej planecie. Zalążkiem raju , który pierwsi ludzie mieli za zadanie rozszerzać.
Usenet -- pl.soc.religia [2001-02-27]

ráj

Im Christentum und einigen anderen Religionen der Ort und Zustand der ewigen Seligkeit der Menschen nach ihrem Tod. Okkasionell auch für Tiere.

Sg. tant.

raj

Im Christentum und einigen anderen Religionen der Ort und Zustand der ewigen Seligkeit der Menschen nach ihrem Tod. Okkasionell auch für Tiere.

Sg. tant.

• ewiges Leben, Auferstehung der Toten, Unsterblichkeit
• Makellosigkeit, Glanz, Herrlichkeit
• Fülle
• Engel, Harfen

• ewiges Leben, Auferstehung der Toten, Unsterblichkeit
• Makellosigkeit, Glanz, Herrlichkeit
• Fülle
• Engel, Harfen

Synonyme

• nebe₃ ‘Himmel (religiöses Profil)’
• nebeské království ‘Himmelreich’

Opposita

• peklo₁ ‘Hölle’, vgl. → peklo (religiöses Profil)
• země ‘Erde’, vor allem in der präpositionalen Verbindung na zemi
• svět ‘die Welt’, vor allem in der präpositionalen Verbindung ve světě (in der Bible králická noch na světě)

Synonyme

• niebiosa ‘Himmel’
• niebo₂ ‘Himmel’
• życie wieczne ‘ewiges Leben’

Opposita

• czyściec ‘Fegefeuer’
• piekło₁ ‘Hölle’

Adjektive

• rajský₃ ‘auf ráj (religiös-eschatologisches Profil) bezogen’

Adverbien

• rajsky₂ ‘auf ráj (religiös-eschatologisches Profil) bezogen’

Adjektive

• rajski₂ ‘paradiesisch’

Phraseme

• přijít/ dostat se/ vstoupit do ráje: <někdo> přijde/ se dostane/ vstoupí do ráje/ ins Paradies kommen ‘erlöst werden’

Kollokationen

• brány ráje
• být v ráji

Kollokationen

• raj dla zbawionych
• święci przebywający w raju
• przebywać w raju po śmierci

Jeden z těch zločinců, kteří viseli na kříži, se mu rouhal: „To jsi Mesiáš? Zachraň sebe i nás!“ Tu ho ten druhý okřikl: „Ty se ani Boha nebojíš? Vždyť jsi sám odsouzen k stejnému trestu. A my jsme odsouzeni spravedlivě, dostáváme zaslouženou odplatu, ale on nic zlého neudělal.“ A řekl: „Ježíši, pamatuj na mne, až přijdeš do svého království.“ Ježíš mu odpověděl: „Amen, pravím ti, dnes budeš se mnou v ráji .“
Lk 23,39-43

Z jejich měřítka je zas odvozen mimořádný figurální kánon sv. Petra a čtveřice dominikánských světců, zobrazených v roli psovoda, bojovníka proti kacířství a pohanství a průvodce na cestě k věčné blaženosti. Tělesné měřítko těchto řádových hrdinů, ve srovnání s tanečnicemi v suterénní zahradě rozkoší a s dušičkami vpouštěnými sv. Petrem do bran ráje skutečných obrů, bylo překonáno jenom apokalyptickým Kristem a jeho matkou obklopenou družinou andělů, která má rozměry identické s výškou nebeské brány.
syn: Umění italské renesance, Praha 1996

Ráj je místem posmrtné blaženosti. Stejně tak i v pojetí ráje navázalo křesťanství na židovskou představu rajské zahrady Eden, které jej ztotožnilo s rájem v nebi. Představu nebeského ráje však křesťanství duchovně chápe jinak – blaženost ráje není dána příjemností místa, nýbrž oživující přítomností Boha.
www.google.com (09.06.2011)

"Ve jménu boje proti terorismu Izrael neustále zabíjí bezbranné palestinské civilisty." Inu, jak se to vezme. Taky by se dalo říct, že jim pomáhá do ráje , do kterého se někteří nedočkavci sami spěchají odpálit desetikilogramovou náloží.
syn: Britské listy, 5. 11. 2003

Onen Baryk je už mnoho let v psím ráji , ale věřím, že by si dodnes na něj vzpomněli mnozí veterináři z Prahy, Říčan i Českého Brodu, kteří mu po dlouhá léta pravidelně vydávali osvědčení o očkování proti vzteklině, určené pro všechny ty lekavé tety, ustrašené ženské a jiné bázlivce, co při jeho spatření na sebe upozorňovali zděšenými výkřiky a škubavými pohyby, což Baryk jednoznačně chápal jako výzvu k okamžité akci.
syn: Lidové noviny, č. 103/1994

Všechno marno, kocour zmizel někde v propadlišti města. Už je to sedmnáct let, s drtivou pravděpodobností dnes tedy bezbolestně chytá myši v kočičím ráji . Ale já po něm místy pořád truchlím. Jenomže, víte, zároveň po něm moc hezky truchlím. Jako když vzpomínám na svoje předky. Neboť ti tam nahoře teď určitě sedí s mým milovaným kocourem na klíně a hladí ho po bílozrzavém kožíšku.
syn: Mladá fronta DNES, 3.10. 2007

Oznajmił mi: Jam jest serafin Uzza, jeden z czterech strażników Egiptu. Przybyłem, aby zabrać cię ze sobą i pokazać ci, co było i co będzie. To mówiąc, ujął mnie w swoją dłoń wielką i włochatą, posadził przed sobą na siodle, po czym dźgnął piętami skrzydlatego rumaka, a ten natychmiast wzbił się w powietrze.
Lecieliśmy i lecieli na południe, aż minęliśmy ostatnią kataraktę. Tam ujrzałem trzy góry tak wielkie, że ich wierzchołki kryły się wśród chmur. Zapytałem Serafina, co to za góry, a on rzekł: Na szczycie tej po lewej jest Raj , a na szczycie tej po prawej Piekło. Nie powiedział, co znajduje się na szczycie najwyższej, środkowej góry, a ja lękałem się pytać. To właśnie z niej spływała święta rzeka.
Tomasz Mirkowicz, Pielgrzymka do Ziemi Świętej Egiptu, 1999

- Przy okazji dowiedzieliśmy się, do czego jest religia - ciągnął swoje rozważania. - Daje proste, uspokajające odpowiedzi. Nie musisz martwić się cierpieniem, bo czeka cię nagroda w raju .
Kinga Dunin, Tabu, 1998

To on pokazał mi w Wałbrzychu ołtarz dobrego łotra, którego Pan Jezus wziął ze sobą do raju . Dobry łotr, o którym mało kto pamięta, bezimienny i z grzeszną przeszłością, łotr, który mógłby za każdym z nas wstawić się o ułaskawienie u Najwyższego.
Wojciech Żukrowski, Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

Powodem zaistnienia głównych religii było pragnienie życia w wieczności, czy to w raju (chrześcijaństwo, islam), czy też dzięki reinkarnacji w innym bycie (buddyzm, hinduizm), czy też po przejściu na drugą stronę rzeki (wierzenia Indian, starożytnych Greków i Rzymian).
Usenet -- pl.soc.religia [2005-05-27]

Dodać trzeba, że, zgodnie z Koranem, pierwszeństwo w osiągnięciu „ raju ” mogą mieć przede wszystkim dobrzy kupcy - stąd silnie wśród Arabów zakorzenione zajęcia handlowe. Po nich dopiero - jako pierwszych nauczycielach handlu - tenże handel stopniowo przejmą i inne narody czasów Średniowiecza.
Myśl społeczno-ekonomiczna starożytności i średniowiecza, 2000

Wielu komentatorów kładzie nacisk na zachętę natury seksualnej, jaką miałaby być dla zamachowca-samobójcy zawarta w Koranie obietnica, że w raju czeka na niego nagroda w postaci jezior miodu i wina oraz siedemdziesięciu dwóch dziewcząt, których dziewictwo odnawiać się będzie w nieskończoność, podobnie jak jego własna potencja.
Usenet -- pl.soc.polityka [2008-08-17]

A w domu, czyli w mało ekscentrycznym mieszkaniu na Salwatorze, jak twierdzi aktor, króluje żona Agnieszka, dwaj synowie, kot, a do niedawna dwa psy. Niestety, spanielka Agatka odeszła do psiego raju .
Dziennik Polski, 2008-01-26

- Pojęcia nie mam - odrzekłem. - Reksie mój drogi, może mnie objaśnisz, a następnie zaznajomisz mnie ze swymi kolegami, bo czuję się pomiędzy nimi cokolwiek obco.
- Niech cię to nie martwi. Przyzwyczaisz się szybko do nowego otoczenia. Trafiłeś po prostu do psiego raju . Wszystkie psy po śmierci dostają się tutaj, gdzie nie doznają żadnych trosk ani przykrości. Wasz ludzki raj mieści się o wiele, wiele wyżej. Nasz znajduje się na połowie drogi i bardzo wielu ludzi, udając się do ludzkiego raju , zawadza o nas. Psy bardzo kochają ludzi, wiesz o tym. Dlatego też przyjmujemy ich tutaj bardzo chętnie i gościnnie, a po pewnym czasie wyprawiamy w dalszą drogę. Czy i ty się wybierasz do ludzkiego raju ?
Jan Brzechwa, Akademia pana Kleksa, 1996

Ja wcześniej uważałam, że zwierzęta nie mają duszy, ale odkąd zginęła moja kotka to pocieszam się, że jest teraz w kocim raju , popija sobie mleczko, je ulubioną kiełbaskę... No i jest ze swoim ukochanym, ojcem jej dzieci, który zginął wcześniej... Tak się pocieszam.
www.forumowisko.pl

ráj

Ort (oder metonymisch selten: Zustand) von unbegrenztem Wohlstand, des Wohlbefindens und des Glücks, der perfekt ist, bzw. ein Ort höchster Glückseligkeit für etwas oder jemanden; wird in Bezug auf spezifische, ausgewählte Eigenschaften verwandt, die ihn für bestimmte Tätigkeiten, meist Freizeitvergnügungen, ideal erscheinen lassen.

raj

Ort (oder metonymisch selten: Zustand) von unbegrenztem Wohlstand, des Wohlbefindens und des Glücks, der perfekt ist bzw. ein Ort höchster Glückseligkeit für etwas oder jemanden; wird in Bezug auf spezifische, ausgewählte Eigenschaften verwandt, die ihn für bestimmte Tätigkeiten, meist Freizeitvergnügungen, ideal erscheinen lassen.

• Luxus, unbegrenzte Freude, Harmonie, Ruhe
• idyllisch, vollkommen, ideale Bedingungen

• Luxus, unbegrenzte Freude, Harmonie, Ruhe
• idyllisch, vollkommen, ideale Bedingungen

Synonyme

• eldorádo ‘Eldorado’
• nebe₄ ‘Himmel (psychologisches Profil)’

Opposita

• peklo₂ ‘Hölle (psychologisches Profil)’

Synonyme

• eden₂ ‘Eden’
• eldorado ‘Eldorado’
• kraina mlekiem i miodem płynąca ‘Schlaraffenland’
• kraina wiecznej szczęśliwości ‘Land der ewigen Seeligkeit’
• ziemia obiecana ‘das verheißene Land’

Opposita

• piekło₂ ‘Hölle’

Adjektive

• rajský₄ ‘paradiesisch, himmlisch, herrlich’, vgl. rajská hudba ‘himmlische Musik’

Adverbien

• rajsky₃ ‘paradiesisch, himmlisch, herrlich’

Adjektiv

• rajski₃ ‘paradiesisch, herrlich, wundervoll’

Adverbien

• rajsko ‘paradiesisch, herrlich, wundervoll’

Phraseme

• cítit se/ mít se/ žít si jako v ráji: <někdo> se cítí/ se má/ si žije jako v ráji/ sich wie im Paradies fühlen/ vorkommen/ leben
• Český ráj/ Böhmisches Paradies ‘eine malerische Gebirgslandschaft in Nordostböhmen’
• daňový ráj ‘Steueroase, Steuerparadies’
• mít ráj na zemi: <někdo> má ráj na zemi/ das Paradies auf Erden haben ‘sehr glücklich, ohne Sorgen leben’
• Slovenský ráj/ Slowakisches Paradies ‘ein Gebirgszug in der Slowakei, geprägt durch schöne Schluchten und Wasserfälle’
• vyhnat z ráje: <někdo/ něco> vyžene <někoho> z ráje/ jmdn. aus dem Paradies vertreiben/ verjagen ‘die Idylle, in der jmd. lebt, zerstören’
• zemský/ pozemský ráj ‘Paradies auf Erden, eine paradiesische Gegend’ (in der tschechischen Nationalhymne wird als zemský ráj die tschechische Landschaft bezeichnet)
• ztracený ráj/ das verlorene Paradies ‘zurückliegende Erlebnisse oder Tatsachen, die in der Erinnerung den Status des Idealen, Paradiesischen erhalten’

Kollokationen

• houbařský ráj
• socialistický ráj
• lyžařský ráj
• pravý ráj
• ráj cyklistů
• ráj turistů
• ráj zlodějů
• rybářský ráj
• tropický ráj
• turistický ráj
• úplný ráj

Phraseme

• Czeski Raj / Böhmisches Paradies ‘Touristengebiet in Tschechien’
• czuć się jak w raju / sich wie im Paradies fühlen ‘sich sehr gut, rundum zufrieden fühlen’
• raj na ziemi / Paradies auf Erden ‘ein besonders schöner Ort’
• raj utracony / verlorenes Paradies ‘über als besonders glücklich und wunderbar erinnerte Orte, Zeiten, Gegebenheiten’
• Słowacki Raj / Slowakisches Paradies ‘Touristengebiet in der Slowakei’

Kollokationen

• prawdziwy raj
• raj dla dzieci
• raj dla smakoszy
• raj dla zwierząt
• wydawać się rajem
• wymarzony raj
• wyśniony raj

Středomořský ostrov Sardinie je pravým rájem pro milovníky pravěkých památek. Rozvinula se zde pozoruhodná nurágová kultura, která nemá ve Středomoří obdoby. Ostrov vám však nabídne i divoké hory, soutěsky, jeskyně a hlavně úžasné pláže s modrozelenou vodou.
syn: Lidé a země, č. 1/2007

Nejčastěji kradou kapsáři peněženky z kabelek nebo nákupních tašek. Jejich rájem je zejména obchodní centrum Ostravy, pracují ale i na dopravních zastávkách, v tramvajích a autobusech.
syn: Mladá fronta DNES, 3. 9. 1992

"Šéfové se rozhodli ušetřit tím, že ubude průvodčích ve vlaku, ale tím zároveň vytvořili doslova ráj pro černé pasažéry a dráha přijde o spoustu peněz," uvedla průvodčí po směně v rychlíku Excelsior, jezdícím mezi Košicemi a Chebem."
syn: Mladá fronta DNES, 24. 6. 1996

Nejhezčí je možná červená stezka. Svede vás do Zářečí, po mostě překročíte říčku Smutnou a úzkým, dobrodružstvím vonícím údolím Lužnice přes Oboru dorazíte k cíli na protějším břehu. Při své pouti můžete pozdravit vodáky, jejichž je Lužnice letitým rájem .
syn: Právo, 4. 6. 1999

V McDonaldu kupuji už třetí velkou kolu ve výhni letního dne a vyrazím k městské radnici a ještě výše po Západní Broadwayi k čínské čtvrti. Barvy přecházejí do ošuntělých kontrastů, přibývá pachu a vzrušení. Ještě na skok do několika galerií prestižní Soho a pak po Avenue of the Americas dojít do Greenwich Village, ráje homosexuálů, čumilů, studentů a umělců, a vyčerpaně si sednout na kávu.
syn: Reflex, č. 34/1999

Buďme rádi, že někdo má zájem u nás investovat. Nečekejme ale, že se pouze s jejich pomocí, bez vlastního přičinění, dostaneme do ekonomického ráje . V lepším případě nám mohou pomoci zabránit rozšíření krize ze severních regionů do dalších částí republiky. Větší část práce, kterou je nutné udělat, však zůstává na nás.
syn: Hospodářské noviny, 31. 3. 2000

Proč nikde na světě nefunguje socialistický ráj ? Protože to je už ze samé podstaty nemožné. Socialistickou utopií je, že se mají všichni dobře a že k tomuto ráji vede cesta dirigismu, kdy stát rozhoduje za občany, protože ví nejlépe, co lidé potřebují a co je jejich blaho. Nikde na světě, kde se začal budovat socialismus to nedopadlo dobře.
www.google.com (09.06.2011)

Jedno jest tylko naprawdę niezależne i kąśliwe pismo w Polsce, a i tego ta demokracja wałęsowska nie może wytrzymać. Ładnie po dwóch latach wygląda obiecywany raj swobód.
Jerzy Urban, Klątwa Urbana, 1996

Doktor Dizner w młodości chciał być skrzypkiem wirtuozem. Należał jednak do pokolenia, o którego przeznaczeniach bardziej niż o jakimkolwiek innym decydowała historia. Złamany w hitlerowskim obozie palec przekreślił jego marzenie o karierze muzycznej. Jestem pewny, że byłby wielkim artystą. Bez muzyki nie potrafił żyć. W jego mieszkaniu, gdy nie przewalały się przez nie plutony stroskanych „mamusiek” z ich „bachorami”, słychać było zawsze najlepszą muzykę z najlepszych płyt wykonywanych na najlepszym sprzęcie. To był jego raj .
Teodor Krzysztof Toeplitz, Mój wybór: rzeczy mniejsze, 1998

Jedno nie ulega wątpliwości: kapitalizm koncesyjny autorstwa minionej koalicji SLD-PSL - raj dla średniaków i nieudaczników, którym mur celny gwarantował w miarę stabilną wegetację - pomyślany został również jako wielkie akwarium z mętną wodą dla grubych ryb.
Gabryel Piotr, Zieleniewski Marek, Piąta władza czyli Kto naprawdę rządzi Polską?, 1998

- Nauru to raj podatkowy na Pacyfiku, gdzie na każdy orzech kokosowy przypada dziesięć banków - wyjaśnił Lipka.
Tomasz Klarecki, Izabela Smolarek, Wilk... i śmierć bankiera, 2006

Wiadomo było, że Polacy w Kraju Rad byli traktowani jak wrogowie, wiadomo było także, że przedwojenni komuniści polscy z KPP, którzy przed 1939 rokiem wybrali wolność w ZSRR lub po wojnie szukali tam schronienia, wszyscy niemal zginęli z rąk NKWD na wyraźny rozkaz Stalina. Zawsze żal, gdy ginie człowiek, lecz wielu Polaków było zdania, że dobrze się stało, gdyż sami tego chcieli wierząc ślepo w raj sowiecki.
Tadeusz Kwiatkowski, Panopticum, 1995

Na wystawie Polska zaprezentowała się rzeczywiście imponująco. Jak obliczył profesor Andrzej Paczkowski, w latach 1972-1974 dochód narodowy zwiększał się 10 procent rocznie, a produkcja przemysłowa nawet o 11 procent. Produkcja rolna w latach 1972-1973 podskoczyła o 16 procent, natomiast płace wzrastały o 7 procent rocznie. Było się z czego cieszyć i czym chwalić, tylko że polski raj miała niebawem zdestabilizować prawdziwa burza...
Janusz Rolicki, Edward Gierek: życie i narodziny legendy, 2002

Wokół pałacu rozciąga się rozległe założenie parkowe, ze stawami, dawniej wykorzystywanymi do przejażdżek łodzią w wesołym towarzystwie. Dziś stawy są właściwie rezerwatem przyrody, bo pełno tu dzikich kaczek, spotkać można także kurki wodne, a od czasu do czasu pojawiają się i czaple, i bociany, coraz przecież rzadsze w okolicach Warszawy. I tak oto Falenty i ich okolice stały się rajem dla ptactwa wodnego.
Maria Irena Kwiatkowska, Marek Krzysztof Wesołowski, Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia , 2001

Obersalzberg był rajem w Alpach. Z własnym teatrem, szpitalem, herbaciarnią w skale, do której dojechać można było tylko pozłacaną windą, domami dla gości i koszarami dla SS, dla ochrony Olimpu tego nielicznych mieszkańców. Przed wejściem do Berghofu, bez ruchu, dzień i noc, bez przerwy, stało dwóch esesmanów. Pod drzwiami jej sypialni leżały bez ruchu dwa psy. Które nudziły się jak ich pani, w raju zawsze nudno.
Janusz Rudnicki, Mój Wehrmacht, 2004

(Teleskopów tutaj nie brak, gdyż Chile to raj dla astronomów z całego świata, zwabionych stosunkowo dużą liczbą bezchmurnych nocy, wysokimi górami i czystym, nieskażonym powietrzem na pustyni Atacama).
Daniel Passent, Choroba dyplomatyczna, 2002

Polska położona pomiędzy Rosją i Niemcami, jest prawdziwym rajem dla alarmistów. Kiedy się zważy wszystkie okoliczności naszej sytuacji geograficznej, spojrzy na carat bolszewicki z lewej, obóz hitlerowski z prawej, pomyśli o otwartych granicach, niefortunnym rozmieszczeniu bogactw, niepewnym sąsiedztwie Czechosłowacji i Litwy, oziębłej przychylności krajów bałtyckich - chciałoby się zawołać: do broni obywatele! nie ma chwili do stracenia!
Dubitacjusz, Forum Stanisława Michalkiewicza, 2008-07-04

Yildiz mieszka w Polsce od połowy lat 80. W Turcji poznał Polkę i przyjechał za nią do tego raju dla cudzoziemców, jakim wtedy była Polska.
Życie Warszawy nr 20/11, 2001

Dzisiejsza rozrosła, zmodernizowana, huczna stolica to nie dawny zaciszny, malowniczy, a pomimo swej czcigodnej magnificencji taki jakiś swojski i miły Rzym. Tamten sprzed lat był rajem dla artystów. Mieli tu oni w przepięknym otoczeniu najidealniejsze warunki do pracy: pracownie, modele, materiały, środki i personel pomocniczy (zwłaszcza dla rzeźbiarzy) w obfitości i za bezcen. Życie było tanie, wino doskonałe, a przy tym Rzym przed laty był wcale dobrym rynkiem zbytu. (...)
Niektórym pobyt w Rzymie tak przypadł do gustu, że przedłużali czas studiów, odkładali wyjazd z roku na rok, mijały lat dziesiątki i nieraz dawny studiosus, jako patriarcha kolonii, składał swe kości na Campo Verano".
Marek Borucki, Polacy w Rzymie: od czasów Mieszka I do Jana Pawła II, 1995

Z kolei „Lock & Co.” to raj dla koneserów klasycznego stylu w dziedzinie kapelusznictwa. Dżentelmeni chadzają zazwyczaj w dwóch modelach tych specyficznych nakryć głowy: Dark Grey Weatherby oraz Grey Voyager.
CKM nr 08/08, 2000

Nie ma nic przyjemniejszego niż duża scena, piękna scenografia i dobre nagłośnienie. Takie warunki to raj dla każdego artysty śpiewającego. Czasami jednak zdarza się wystąpić w warunkach, którymi nie bardzo można się chwalić, albo nie wszyscy mogą to zobaczyć.
Cosmopolitan nr 10, 1998

Maleńka knajpka-barek, ukryta w bramie kamienicy przy Nowym świecie 52, idealna na lunch i ploteczki ze spotkaną przypadkiem na Nowym świecie przyjaciółką. Trzy stoliki i pomarańczowe, energetyczne ściany sprawiają, że w środku czujesz się jak we wnętrzu słodkiej, przytulnej i niedużej pomarańczy. Mata Hari to raj dla wegetarian
- nie uświadczysz tu nawet skrawka mięsa i cienia jajka. Bartek nie jest za bardzo zachwycony: - Proszę państwa, nie ma jak schabowy na śniadanie - peroruje znad warzywnych samosów. Ale Joasi się tu podoba i planuje już wegetariańską ucztę z przyjaciółką. Do wyboru wegetariańskie cudeńka z połowy świata: hinduskie samosy, pakory i alupatry, belgijskie sałatki, włoskie calzoni, żydowskie knysze. Ceny: od 2 do 4 zł, wszystko można też kupić na wynos.
Cosmopolitan nr 03, 2000

- Ośrodek składał się będzie z nowych budynków hotelowych oraz budynków historycznych przystosowanych do celów hotelowych i otwartego muzeum architektonicznego (skansenu). Gotowy projekt zagospodarowania półwyspu obejmuje prócz kompleksów hotelowych i skansenu cześć rekreacyjną - korty tenisowe, kryte i otwarte baseny, centra handlowe i gastronomiczne. Ponadto znajdą się tu specjalne tarasowe parkingi, alejki rowerowe. przystań dla jachtów, tor kajakowy - słowem raj dla turystów.
Tygodnik Podhalański nr 20, 1996

- Prezydent mianuje sobie zastępców. Jeżeli skumpluje się z większością rady, będzie też miał za sobą komisję rewizyjną - tłumaczy Jan Rutkiewicz. - I wtedy w milionowym mieście nie da się skontrolować funduszy. Jest tyle sposobów obracania lewym mieniem, mieszkaniami komunalnymi itp. Nowi radni przychodzili już do urzędu pytać, jakie mają możliwości zamiany mieszkań. Inni znów zgłosili propozycję, by stworzyć przydencką pulę mieszkań. Każdy niekompetentny prezydent oznacza rozpanoszenie się tych, którzy dotąd dobrze żyli z miasta, i tych, którzy zamierzają ciągnąć z niego profity. A partiom - ile można załatwić! Niekompetentny prezydent to także raj dla monopolistów komunalnych, takich jak „Holding-Wars” Tadeusza Jarzembowskiego.
Gazeta Wyborcza, 1994-09-24

Malowniczo zlokalizowane w górnych partiach Doliny de Belleville miasteczko Val Thorens to najwyżej położona w Europie stacja narciarska. To właśnie tu w jednej z francuskich Trzech Dolin, u stóp masywu Cime Caron (3195 m n.p.m.) możemy spędzić zimowy urlop mieszkając na wysokości - bagatela - 2300 m n.p.m., do woli oddając się urokom narciarskich zjazdów.
Val Thorens to istny raj dla amatorów białego szaleństwa. 30 opartych o najwyższą technologię wyciągów narciarskich ma wręcz niewiarygodną przepustowość 50 tys. narciarzy na godzinę!
Dziennik Polski, 1999-02-19

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Urslaw. rajь ist ein vorchristliches Wort, dessen ursprüngliche Bedeutung und Herkunft unsicher sind. Es wird mit dem avestischen ray- ‘Reichtum, Glück’ oder altindischen rai- ‘Eigentum, Reichtum’ verbunden (MACHEK1). Es wird aber auch in Zusammenhang mit dem slaw. *rojь , ursprünglich ‘Wasserstrom’, gebracht: rajь würde dann ursprünglich ‘Sitz der Toten’ beudeuten, weil die Urslawen glaubten, dass sich das Totenreich unter Wasser befindet (REJZEK).

Urslaw. * rajь ‘glückliches, gesegnetes Land’, vgl. aksl. rai , tschech. ráj , russ. raj . Es handelt sich möglicherweise um eine Entlehnung aus avest. rāy - ‘Reichtum, Glück’, vgl. altind. rayi ḥ ‘Gut, Besitz, Reichtum’, ragiḥ ‘Gabe, Besitz’. Von den heidnischen Slawen wurde das Wort vermutlich in der Bedeutung ‘Ort, an dem Reichtum und Glück herrschen’ verwendet, was dann durch christlichen Einfluss zu ‘Ort, an den die Seelen nach dem Tod gehen; Himmel’ wurde. Das Synonym paradyz (vgl. z. B. dt. Paradies ) ist mittlerweile veraltet, allerdings gibt es aktuell zwei Orte in Polen – in den Woiwodschaften Łódź und Pommern –, die Paradyż heißen. Das Derivat wyraj in der Bedeutung ‘warmes Land, in das Wandervögel fliegen’ (vgl. auch ptaki na wyraju ‘Wandervögel’) wird heute kaum noch verwendet.

Im Neutschech. wird durchgängig eine dreigliedrige Polysemie von ráj verzeichnet, die mit der Beschreibung im vorliegenden Wörterbuch übereinstimm, welches für die heutige tschechische Sprache von einem religiös-geographischen, einem religiös-eschatologischen und einem psychologischen Profil ausgeht. Für das ältere Neutschech. führt JUNGMANN sowohl die religiös-geographische (‘Garten Eden’) als auch die religiös-eschatologische Bedeutung (‘Himmel, Sitz der Seligen’) an; weiter unterscheidet er die figurative Verwendung in der Verbindung peklo a ráj ‘Hölle und Paradies’ und die Bedeutungen ‘ein schöner Garten, Lustgarten’; ‘ein angenehmer Ort oder Gegenstand, Wohlstand’; ‘Wonne, Lust’. PSJČ ordnet dem alten Testament die Bedeutung ‘schöner Garten in Eden, Wohnort von Adam und Eva’ und dem neuen Testament die Bedeutung ‘Sitz der Gerechten nach dem Tod, himmlische Seligkeit’. SSJČ versieht die ersten beiden Bedeutungen mit dem Qualifikator náb. (religiös) und  ordnet nur die erste der Bibel zu: „Ort, an dem die ersten Menschen lebten, Adam und Eva: die Vertreibung von Adam und Eva aus dem Paradies“ (vyhnání Adama a Evy z ráje), diese neutrale Formulierung wird von den folgenden Wörterbüchern übernommen, SSČ1, das SSJČ zumeist in komprimierter Form folgt, verzichtet nur auf den Qualifikator, so auch in der Erläuterung zur zweiten Bedeutung. Die Formulierung „vermeintlicher Ort ewiger Seligkeit der Toten, Himmel“ wird ohne das wertende Adjektiv übernommen: „(v náb.) místo posmrtné blaženosti, nebe“. Die dritte Bedeutung wird in der modernen tschechischen Lexikographie relativ einheitlich als ‘Ort (oder Quelle) der Seligkeit (des Wohls, des Glücks und der Zufriedenheit) und der Schönheit (usw.) umschrieben. Während PSJČ keine Qualifikatoren verwendete, wird diese Bedeutung in den anderen Wörterbuchwerken als expressiv markiert. Die Details zeigen einen gewissen Einfluss der gesellschaftlichen Entwicklung auf die Lexikographie, die Grundzüge der Polysemie bleiben jedoch im Fall von ráj unangetastet.

Die beiden letzteren Profile gehen aus dem religiös-geographischen Profil hervor, zum einen eine Übertragung des Zustands Seligkeit und des Glücks vom Paradiesgarten auf einen Ort im Jenseits, zum anderen auf gleichen Wonnezustands auf schöne oder für eine bestimmte Tätigkeit besonders geeignete Orte (seltener in Bezug auf Zustände). Typisch für das religiös-eschatologische Profil ist die Kollokation rajská blaženost und Phraseme vom Typ být v ráji, dostat se do ráje. Eine ironisch-expressive Variante klingt im Reimfluch jdi do háje! an. Bezeichnend für das psychologische Profil ist beispielsweise die Verbindung rajska hudba, Kollokationen vom Typ daňový ráj, pozemský ráj versus ráj turistů, ráj zlodějů und Phraseme vom Typ cítit se jako v ráji. Das religiös-geographische Profil ist aus Sicht des heutigen Sprechers nicht primär, ist aber nach wie vor ein starkes kulturelles Bild und wird in der Kunst oft mit dem ganzen Fächer seiner Konnotationen zitiert. Es ist an die historische Vorlage des Gartens Eden gebunden und entstammt etymologisch und konzeptgeschichtlich vorbiblisch-altorientalischen Quellen. Eden, in der Bibel ein Eigenname, tritt wie ráj in der tschechischen Kultur auch in neugebildteten Benennungen auf, die mit Freizeitglück assoziiert werden. Eine eigenständige Nebenlinie bilden zwei botanische und eine zoologische Benennung, die als Teil der Flora und Fauna des Paradieses imaginiert wurden (In der Frühphase der Kolonisation transatlantischer Weltregionen seit Kolumbus wurde die Vegetation dieser Kolonien oft mit der Landschaft des Paradieses verglichen). Typisch für die Verwendung sind die Phraseme rajská zahrada, biblický ráj, vyhnání z ráje.

Im vorliegendem Wörterbuch SuP werden für das Polnische die Profile des Lemmas raj ‘Paradies’ ausgegliedert, ein religiös-geographisches, ein religiös-eschatologisches und ein psychologisches Profil. Das religiös-geographische Profil ist dabei primär. Das Profil bezieht sich auf den alttestamentarischen Eden und findet im Sprachgebrauch nur in diesem Zusammenhang seine Anwendung. Breiter gefächert hingegen ist der Anwendungsbereich des religiös-psychologischen Profils, welches allgemein auf den Zustand der Seligkeit und des Glücks an einem Ort im Jenseits referiert. Im gegenwärtigen Sprachgebrauch wird raj okkasionell auch als Ort, an den die Tiere nach ihrem Tod gelangen, bezeichnet. Diese quasireligiöse Verwendung des Lemmas findet meistens in Bezug auf die sprichwörtlich besten Freunde des Menschen statt, vgl.:

A w domu, czyli w mało ekscentrycznym mieszkaniu na Salwatorze, jak twierdzi aktor, króluje żona Agnieszka, dwaj synowie, kot, a do niedawna dwa psy. Niestety, spanielka Agatka odeszła do psiego raju. (Dziennik Polski, 2008-01-26)

Das psychologische Profil bezieht sich auf einen Ort oder metonymisch auf den Zustand von unbegrenztem Wohlstand, Wohlbefinden, Glück u.Ä. Oft werden sämtliche Vergünstigungen, Möglichkeiten oder Chancen als raj bezeichnet. Diese Wahrnehmung ist subjektiv und kann Sachverhalte, die nur für das Subjekt als raj gelten, bezeichnen, vgl.:

Doktor Dizner w młodości chciał być skrzypkiem wirtuozem. Należał jednak do pokolenia, o którego przeznaczeniach bardziej niż o jakimkolwiek innym decydowała historia. Złamany w hitlerowskim obozie palec przekreślił jego marzenie o karierze muzycznej. Jestem pewny, że byłby wielkim artystą. Bez muzyki nie potrafił żyć. W jego mieszkaniu, gdy nie przewalały się przez nie plutony stroskanych „mamusiek” z ich „bachorami”, słychać było zawsze najlepszą muzykę z najlepszych płyt wykonywanych na najlepszym sprzęcie. To był jego raj. (Teodor Krzysztof Toeplitz, Mój wybór: rzeczy mniejsze, 1998)

In der polnischen Lexikographie werden durchgehend Bedeutungen des Lemmas raj festgehalten, die den Profilen des SuP entsprechen, vgl.: 1) biblijny ogród, miejsce pobytu pierwszych ludzi na ziemi ‘biblischer Garten, der Aufenthaltsort der ersten Menschen auf der Erde’; 2) miejsce pobytu dusz zbawionych po śmierci ‘der Ort, an den die erlösten Seelen nach dem Tod gelangen’; 3) piękne miejsce ‘ein wunderschöner Ort’; 4) miejsce szczególnie sprzyjające jakiemuś rodzajowi aktywności ‘ein Ort besonders geeignet für bestimmte Aktivitäten’. Ähnliche Explikationen werden in SPJDor. (1958-1969), ISJP (2000), PSWP (1995-2005) und WSJP (2007-2012) festgehalten.

[Es wurden keine Sprichwörter gefunden.]

Baju, baju, będziesz w raju. [wörtl. Märchen, Märchen, du kommst ins Paradies.]/ ‘wird verwendet um zu verstehen zu geben, dass man etw. als nicht glaubwürdig, als märchenhaft ansieht’

Każdy kraj ma swój raj. [wörtl. Jedes Land hat sein Paradies.]/ ‘über einen schönen, traumhaften Ort’

Rada (chciała)by dusza do raju, ale grzechy nie puszczają. [wörtl. Die Seele würde gerne ins Paradies, aber ihre Sünden lassen sie nicht herein.]/ ‘über etw., das man gerne erreichen möchte, aber nicht erreichen kann’

Literatur

• Mariusz Szczygieł: Udělej si ráj (Zrób sobie raj), 2011.
• Růžena Svobodová: Ráj, 1977.
• Toni Morrison: Ráj (aus dem Englischen von Zuzana Mayerová), 2001.
• Herman Melville: Ráj kanibálů (aus dem Englischen von Jiřina Hauková), 2008.
• Mario Vargas Llosa: Ráj je až za rohem (Aus dem Spanischen von Jan Hloušek und Jiří Holub, 2007.
• Petr Kettner: Ráj tichých bláznů, Povídky a podpovídky, 1988.
• Květoslava Hlinková: Ráj i peklo s božským Ivanem (Portrait), 2008.
• Miroslav Batík: Ráj Jana Wericha, 1995.
• Jan Čarek: Ráj domova, Verše pro nejmenší děti, 1967.
• Jahn Metoděj: Ráj a jiné povídky, 1916.

Musik

• Ráj bláznů (Lied), in: Koncert hvězd na Žofíně (Diverse Interpreten), 2002.
• Václav Srb: Ráj bolševíků (Lied, Jahr unbekannt)

Film

• Věra Chytilová, Ester Krumbachová: Ovoce stromů rajských jíme (Spielfilm/ Kunstfilm), Belgien/ Tschechoslowakei 1969.

Literatur

• Cees Nooteboom: Utracony raj, 2012.
• Mariusz Szczygieł: Zrób sobie raj, 2011.
• John Milton: Raj utracony (Paradise Lost), 1667.

Film

• Raj dla Par (Couples retreat, Regie: Peter Billingsley), USA 2009.
  
  
  (Quelle: http://1.fwcdn.pl/po/17/98/491798/7304133.3.jpg)
• Raj na ziemi (Wanderlust, Regie: David Wain), USA, 2012.
• Klub "Raj" (Club Paradise, Regie: Harold Ramis), USA, 1986.
• Droga do raju (Regie: Gerwazy Regula), Polen, 2008.
• Raj, Polen, 2009.

Werbung

• Renault Clio - Prosto z raju (01:10–01:46)
  
  (Quelle: http://www.youtube.com/watch?v=Z7ncFKAg9J8)

Grygar, Mojmír 1996: „Zur semiotischen Auffassung der Allegorie im Labyrinth der Welt und Paradies des Herzens“, in: Russian, Croatian and Serbian, Czech and Slovak, Polish Literature, 39 (4), S. 419-48.

Martincová, Olga et al. 2004: Nová slova v češtině. Slovník neologizmů, Praha (Bd. 2).

Dlugosz-Kurczabowa, Krystyna 1990: RAJ, in: Apelatywizacja biblijnych nazw wlasnych w jezyku polskim, Wroclaw - Warszawa - Kraków, S. 58-60.

Grygar, Mojmír 1996: „Zur semiotischen Auffassung der Allegorie im Labyrinth der Welt und Paradies des Herzens“, in: Russian, Croatian and Serbian, Czech and Slovak, Polish Literature, 39 (4), S. 419-48.

Malec, Maria 2000: „Raj i Piekło w toponimii Polski“, in: Olivová-Nezbedová, Libuše/ Šrámek, Rudolf/ Harvalík, Milan (Hgs.), Onomastické práce. 4. Sborník rozprav k sedmdesátým narozeninám univ. prof. PhDr. Ivana Lutterera.