DeutschPolnischSlowakischTschechischSprachvergleich
sacrum und profanum
religiöse lexik in der allgemeinsprache (deutsch-polnisch-slowakisch-tschechisch)
Tschechisch: hřích
Polnisch: grzech

Polysemie

  1. religiös: ‘Verstoß gegen Gottes Gesetz’
  2. säkular: ‘Vergehen’

Polysemie

  1. religiös: ‘Verstoß gegen Gottes Gesetz’
  2. übertragen: ‘Vergehen’

Profil: religiös

Profil: religiös

Definition

hřích

Abwendung des Menschen von Gott durch Verletzung göttlicher Gebote, Ungehorsam und Befolgung des Bösen. Unter hřích versteht man zumeist die einzelnen Verstöße gegen die gottgegebene Ordnung (eine Verhaltensweise / eine Haltung ist  Sünde - hřích).

In der Vorstellung der Religionen muss sich jeder Gläubige um die Tilgung seiner Sünden bemühen, um einer göttlichen Strafe zu entkommen. Nach dem christlichen Glauben wurden die Sünden der Menschen durch den Opfertod Jesu am Kreuz erkauft. Jeder Mensch kann also darauf hoffen, dass ihm nach einer aufrichtigen Reue seine Sünden durch Gott vergeben werden.

Definition

grzech

Abwendung des Menschen von Gott durch Verletzung göttlicher Gebote, Ungehorsam und Befolgung des Bösen. Unter Sünde versteht man zumeist die einzelnen Verstöße gegen die gottgegebene Ordnung (eine Verhaltensweise / eine Haltung ist eine Sünde).

In der Vorstellung der Religionen muss sich jeder Gläubige um die Tilgung seiner Sünden bemühen, um einer göttlichen Strafe zu entkommen. Nach dem christlichen Glauben wurden die Sünden der Menschen durch den Opfertod Jesu am Kreuz erkauft. Jeder Mensch kann also darauf hoffen, dass ihm nach einer aufrichtigen Reue seine Sünden durch Gott vergeben werden.

Konnotationen

  • Bekenntnis, Reue, Buße, Umkehr
  • Sexualität
  • Vergebung, Lossprechung, Reinwaschung  
  • Beichte
  • Strafe

Konnotationen

  • Bekenntnis, Reue, Buße, Umkehr
  • Vergebung, Lossprechung, Reinwaschung  
  • Beichte
  • Strafe

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • vina ‘Schuld’
  • neřest ‘Laster’
  • přestoupení ‘Verfehlung, Übertretung, Vergehen’

Opposita

  • ctnost ‘Anstand’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • wina‘Schuld’ 

Opposita

  • cnota ‘Tugend’

Wortbildungen

Substantive

  • hříšník1 ‘Sünder’
  • hříšnice1 ‘Sünderin’
  • hříšnost1 ‘Sündhaftigkeit’
  • prohřešek1 ‘Vergehen, Verstoß’
  • rozhřešení1 ‘Sündenerlass’
  • hříšek1 ‘Sündchen, kleine Sünde’, Verkleinerungsform von hřích

Verben

  • prohřešit se1 ‘eine Sünde begehen’
  • pohřešit1 ‘vermissen’ 
  • rozhřešit1 ‘Ablass/ Sündenerlass/ Absolution erteilen’
  • zhřešit1 ‘sündigen’, 
  • nahřešit1, selten ‘viel sündigen’, vgl. Sám se v životě jistě nahřešil dost, ale takový trest si přece jen nezaslouží! (syn)
  • hřešívat1, selten ‘sündigen’, iterative Form von hřešit
  • hřešit1 ‘eine Sünde begehen’
  • hřešit2: <někdo> hřeší na <něco> ‘schimpfen, fluchen’

Adjektive

  • hříšný1 ‘sündig, sündhaft’
  • bezhříchný1 ‘sündenlos’
  • hříchuplný1 ‘voll von Sünde’

Adverbien

  • hříšně1 ‘sündig, sündhaft’
  • bezhříšně1 ‘sündlos’

Wortbildungen

Substantive

  • bezgrzeszność ‘Sündlosigkeit’
  • grzeszek1 ‘kleine Sünde, leichtes Vergehen’, vgl. każdy ma swoje grzeszki ‘jeder hat etw auf dem Gewissen’
  • grzesznik ‘Sünder’
  • grzesznica ‘Sünderin’
  • grzeszność ‘Sündhaftigkeit’
  • rozgrzeszenie ‘Absolution: Vergebung von Sünden nach der Beichte’

Verben

  • (z)grzeszyć1 ‘sündigen’
  • nagrzeszyć ‘viel gesündigt haben’
  • rozgrzeszać1‘jmdn. von seinen Sünden lossprechen’

Adjektive

  • bezgrzeszny ‘sündenfrei, ohne Sünde’
  • grzeszny ‘sündig’

Adverbien

  • bezgrzesznie ‘sündenfrei, ohne Sünde’, vgl. postępować bezgrzesznie ‘sündenfrei sein’
  • grzesznie ‘sündig’, vgl. żyć grzesznie ‘sündig leben’

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • smrtelný hřích ‘Todsünde’
  • dědičný hřích ‘Erbünde’
  • prvotní hřích ‘Ursünde’
  • být černý jak hřích [schwarz wie die Sünde sein] ‘sehr schwarz sein’
  • odpykat si (svůj) hřích ‘(seine) Sünden abbüßen’
  • upadnout do hříchu ‘der Sünde verfallen’
  • dopustit se hříchu [sich der Sünde überlassen] ‘eine Sünde begehen’

Kollokationen

  • svést někoho k hříchu
  • Bůh trestá za hříchy
  • mít hřích
  • páchat hříchy
  • prvotní hřích
  • pykat/ trpět za staré hříchy
  • odčinit hříchy

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • grzech pierworodny ‘Erbsünde: im Christentum und Judentum: die sündhafte Natur des Menschen, die sich aus dem Sündenfall Adams und Evas im Paradies ergibt’
  • grzech powszedni  ‘lässliche Sünde: in der katholischen Religion: Sünde, die nicht schwerwiegend ist und deshalb nicht gebeichtet werden muss, steht im Gegensatz zu einer Todsünde’
  • grzech śmiertelny ‘Todsünde: in der katholischen Religion: eine schwere Verfehlung, von der man nur in der persönlichen Beichte losgesprochen werden kann’

Kollokationen

  • dopuścić się grzechu
  • gładzić grzechy
  • odpuścić <komuś> grzechy
  • okupywać <swoje> grzechy
  • popełnić grzech
  • wyznawać grzechy
  • żal za grzechy
  • żałować za grzechy
  • żyć w grzechu
     

  

 

Belege

*** Singular

Základem pro kázání byl známý motiv, kdy k Ježíšovi přivedou ženu přistiženou při cizoložství a ptají se, zda ji mají ukamenovat, jak přikazuje Mojžíšův zákon. "Kdo z vás je bez hříchu, hoď na ni kamenem . . . , " odpovídá Ježíš , "jdi a už nehřeš . . . !
(syn)

Madonniny proklamace ke světovému míru , boji proti chudobě či náboženskému smíření mají povahu agitky, jednoduché televizní reklamy na dobro. Ale odkdy jsou pompa či nevkus hříchem? Respekt k náboženství je cítit i z kabalou ovlivněných skladeb Isaac a Sorry rovněž z poslední desky. Podobné bizarní rekvizity se k takovému druhu angažovanosti dost dobře hodí.
(syn)

Podle Miloslava Ransdorfa (KSČM) jsou mezi odpůrci především lidé věřící, neboť to souvisí s "konceptem lidského hříchu, pádu lidí do hříchu a určitým negativním hodnocením lidské sexuality obecně". Odpůrci zákona argumentovali hlavně tím, že není dobré klást vztah homosexuálních párů na roveň klasické rodiny.
(syn)

Nová česká tragikomedie režisérky Věry Chytilové zachycuje na ověřeném modelu "filmu ve filmu" natáčení experimentálního snímku o Adamovi, Evě a časech nevinnosti před prvotním hříchem, v němž hrají výhradně naháči z nudistické pláže. Nicméně statisté, herci i členové štábu mají spoustu lidských chyb a slabostí, a tak se filmování ubírá docela jiným směrem než k idylickému obrazu ráje.
(syn)

Vyšlo najevo, že mezi ním a dívkou, studentkou medicíny, která pracovala v jeho firmě na dovoz sušeného ovoce a fíků, byl zřejmě milenecký poměr. Ve fundamentalistickém a přísném Íránu to je velký hřích, který se trestá bičováním. Dívka také dostala trest sto ran bičem. Hofer však tak lacino vyváznout neměl. Bičován by byl tehdy, kdyby byl muslim.
(syn)

A tak například pokud se týče homosexuality, tvrdí neúnavně lidovecký poslanec (navzdory názorům odborné veřejnosti), že gayové a lesbičky jsou nemocní lidé, které je potřeba léčit, a nikoli kvůli nim přijímat zákony, které jim umožní partnerské spolužití na úrovni manželství. Je to hřích, hřímá tento osamocený léčitel homosexuality navzdory všem Zvěřinům a Uzlům celého světa. Projevil se už také jako gynekolog samouk, když v Kotli doporučoval dívkám jako jedinou spolehlivou antikoncepci tzv. neplodné dny.
(syn)

*** Plural

Městem hrčí káry s těly, u nich řvou opilí, bezostyšně rabující moroví pacholci. Někteří velmi zbohatnou, jiní zemřou. Lidé se modlí, kají, bičují, veřejně vyznávají z hříchů, rozdávají majetek. Smlouvají s trestajícím bohem, třesou se před andělem smrti a jeho šípy. A také umírají. Někteří z živých, bohatí i chudí, se chovají opačně.
(syn)

Dva milióny muslimů vzývaly Alláha na planině Arafát u Mekky Přes dva milióny muslimů zaplavily včera planinu Arafát u Mekky, aby vzývaly Alláha a prosily ho o odpuštění hříchů, o milost pro sebe a své rodiny. Šlo o jeden z vrcholných momentů každoroční velké pouti (hadždž), kterou by měl během svého života vykonat každý muslim.
(syn)

Složme jim uctivý hold. Nicméně neočekávejme, že dokážou víc, než může svést sebestatečnější člověk. Naše hříchy z nás nesejmou. Byť letadlo tak neodbytně připomíná kříž. Jak prolomit kruh Masový teroristický útok v nákupním středisku v srdci Izraele v pátek ráno opět ukázal, že boj se nevede již o budoucnost Západního břehu a Gazy, ale o právo Izraele na existenci.
(syn)

Neštěstí Lisabonu také víc než cokoli jiného změnilo evropský pohled na katastrofy. I po něm měli lidé pocit, že Bůh je trestá za hříchy, jako tolikrát v minulosti. Pak vešlo ve známost, že obětí živlů byly kostely i kláštery, zatímco ulička nevěstinců zůstala beze škod.
(syn)

Belege

7kwietnia Sumienie można porównać do oka: póki nie zaprószone i czyste, patrzy ono jasno, wesoło; lecz skoro w nie co wpadnie, doznaje bólu i łzami się mroczy. Podobnie dzieje się z sumieniem, bo skoro człowiek dopuszcza się grzechu, uzbraja się ono w miecz zemsty, jako sędzia surowy i dzień, i noc ściga winowajcę. (Listy, s. 53) 8kwietnia (.) żadne dobro grzechu nie usprawiedliwi i na grzech nigdy Bóg nie zezwala, aby zeń wyniknęło dobro;
Michał Sopoćko, Zaufałem Twojemu Miłosierdziu, 2008

to się nie kłócić, kochać wzajemnie i mówić sobie o tym — dodają Jan i Zofia Kalecińscy. — Duże znaczenie ma tu chyba wychowanie. Ludzie naszego pokolenia wiedzą, że jak związek, to raz na całe życie. Nie uznajemy tzw. związków wolnych, to grzech — dodaje Krystyna Wnuk. — Dziś wiele małżeństw rozwodzi się. Czasem niewielki problem powoduje, że ich miłość pryska. — Zakochaliśmy się w sobie od pierwszego wejrzenia. Po ponad trzech miesiącach znajomości wzięliśmy ślub i do dziś jesteśmy szczęśliwi — mówią zgodnie
Półwiecz przemknęlo, Dziennik Zachodni, 2004-01-30
 
Polscy biskupi zabiegali w Watykanie o taką zmianę, bo od lat niektóre święta nakazane przypadały w Polsce w dni robocze. Katolicy mieli ogromne problemy z uczestniczeniem we mszy – a jeśli tego nie robili, popełniali grzech. Watykan zatwierdził także nowe brzmienie przykazań kościelnych obowiązujących w Polsce. Chodzi o nowe regulacje dotyczące zakazu zabaw w tzw. czasach pokuty. Lżej będzie tym katolikom, którzy mieli problemy z utrzymaniem postu. Od 30 listopada znika zakaz jedzenia mięsa w wigilię Bożego Narodzenia
Post w Wigilię? Niekoniecznie!, Dziennik Zachodni, 2003-10-28
 
«Oto czynię wszystko nowe». Chrystus oczyszcza i przemienia stare stworzenie Przez swoje posłuszeństwo, Panie Jezu, modlitwę i pracę, a przede wszystkim swą śmiercią i zmartwychwstaniem nie tylko nas zbawiłeś, ale rozpocząłeś wielkie dzieło odnowy i przemiany całego stworzenia. Przez grzech nieposłuszeństwa pierwszy człowiek odwrócił całe stworzenie od Boga i poddał je pod władzę szatana. Grzech Adama zatruł serca ludzkie i wstrząsnął całym stworzeniem. Człowiek utraciwszy bezpośredni i serdeczny kontakt z Bogiem, zaczął modlić się do stworzeń, a nawet oddawać hołd szatanowi.
Tadeusz Loska SJ, Wszystkie moje źródła są w Tobie : nabożeństwa eucharystyczne : godziny święte-spotkania modlitewne. Tom 2., 1999
 
Grzech śmiertelny jest więc odcięciem się od Miłości, od źródła życia, pogrążeniem się w śmierci duchowej. Grzech powszedni, chociaż nie odrzuca i nie zrywa relacji z Bogiem i nie prowadzi bezpośrednio do śmierci duchowej, to jednak osłabia więź duchową ze Stwórcą i Zbawicielem. Każdy grzech w swoich konsekwencjach powoduje dwa skutki: winę i karę. Winą grzechu ciężkiego jest utrata przyjaźni z Bogiem, winą grzechu powszedniego osłabienie tej przyjaźni. Tylko człowiek, który dzięki Bożej pomocy zobaczył w sobie grzech, swoją sytuację duchową i stan śmierci, chce powrócić przez sakrament
Kinga Helena Szczurek, Katolicka nauka o czyśćcu i formy niesienia pomocy zmarłym, 2008

Profil: säkular

Profil: säkular

Definition

hřích

Übertragen über ein Vergehen, ein fehlerhaftes Verhalten.

Besonders wenn hřích Genussmittel oder ihren übermäßigen Verzehr bezeichnet, steht nicht die Verwerflichkeit, sondern eher die begehrenswerte Art von etwas im Vordergrund, die eine Übertretung selbstgesetzter Regeln gerechtfertigt.

Definition

grzechhyperbolisch

Übertragen über ein Vergehen, ein fehlerhaftes Verhalten.

Besonders wenn Sünde Genussmittel oder ihren übermäßigen Verzehr bezeichnet, steht nicht die Verwerflichkeit, sondern eher die begehrenswerte Art von etwas im Vordergrund, die eine Übertretung selbstgesetzter Regeln gerechtfertigt.

Konnotationen

  • Ignoranz, Verantwortungslosigkeit
  • Schuld auf sich laden
  • verboten, aber begehrenswert

Konnotationen

  • Ignoranz, Verantwortungslosigkeit
  • Schuld auf sich laden
  • verboten, aber begehrenswert

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • přestoupení ‘Vergehen’
  • provinění ‘Verschulden’
  • poklesek ‘Fehltritt’
  • chyba ‘Fehler’
  • nedopatření ‘Unachtsamkeit’
  • omyl ‘Irrtum’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • przekroczenie ‘Verletzung, Verstoß’
  • przewinienie ‘Verfehlung, Vergehen’

Wortbildungen

Substantive

  • hříšník2 ‘Gesetzesbrecher’, vgl. dopravní hříšník
  • hříšnice2 ‘Gesetzesbrecherin’
  • prohřešek2 ‘Vergehen, Verstoß’
  • rozhřešení2 ‘Freisprechung’
  • hříšek2 ‘kleines Vergehen, Verstoß, Kavalliersdelikt’, Verkleinerungsform von hřích

Verben

  • prohřešit se2 ‘einen Fehler begehen, sich etwas zuschulden kommen lassen’, vgl. prohřešit se krádeži (SSČ2)
  • rozhřešit2, übertragen ‘jmd. erlösen, eine Situation auflösen, etwas klären’
  • zahřešit ‘sich etwas genehmigen, sich eine kleine Sünde erlauben’
  • zhřešit2 ‘einen Fehler begehen’, vgl. občas zhřeší a sní něco sladkého (SSČ2)

Adjektive

  • bezhříchný‘tadellos’
  • hříchuplný2 ‘frevelhaft, sündenreich’
  • hříšný2 ‘gewagt, frevelhaft’

Adverbien

  • hříšně2 ‘gewagt, frevelhaft’
  • bezhříšně2 ‘tadellos’

Wortbildungen

Substantive

  • grzeszek2 ‘kleine Sünde, leichtes Vergehen’

Verben

  • (z)grzeszyć2 ‘sündigen’
  • rozgrzeszać2 ‘’
  • rozgrzeszać się ‘sich erklären, sich verantworten, recht­fer­ti­gen’, vgl. Nie zamierzamrozgrzeszać się z porażki kontuzjami Przebindy czy Siewniaka. Przy całym szacunku dla rywala, ale z nim powinniśmy byli to spotkanie bezwzględnie wygrać. Druga część rundy nam po prostu nie leży. (NKJP)

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • hříchy mládí ‘Jugendsünde’
  • starý hřích ‘alte Sünde’
  • stát za hřích: <někdo/ něco> stojí za hřích ‘jmd. oder etwas ist eine Sünde wert’

Kollokationen

  • svést někoho k hříchu
  • potrestat někoho za hřích
  • prominout/ odpustit někomu hřích
  • mít hřích
  • páchat hříchy
  • prvotní hřích
  • nestát ani za hřích
  • doplácet na hříchy mládí
  • pykat/ trpět za staré hříchy
  • odčinit hříchy

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • za jakie grzechy [wörtl. für welche Sünden]: ‘eine rhetorische Frage zur Betonung der Ungerechtigkeit, die jmdm. widerfährt, oft hyperbolisch gebraucht’
  • <ktoś> wart grzechu ‘der Sünde wert’: <jmd.> ist eine Sünde wert

Kollokationen

  • grzechy i grzeszki
  • grzechy młodości
  • grzechy przeszłości
  • grzechy poprzedników
  • najczęstszy grzech
  • niewybaczalny grzech
  • straszny grzech
     

Belege

Ženy se prosadí v parlamentu, ve vládě, zasadí se o vytvoření vyšších územních samosprávných celků, odstraní problémy zdravotnictví, zruší hrozící školné, vyřeší bytovou krizi a ozdraví životní prostředí. Napraví zkrátka všechny hříchy, kterých se společnost podle nich po listopadu 1989 na ženě a rodině dopustila. Odstranit musí především současného premiéra.
(syn)

Sedm hříchů světa podle Mahátma Gándího: Hřích první: blahobyt bez práce. Hřích druhý: potěšení bez svědomí. Hřích třetí: znalosti bez charakteru. Hřích čtvrtý: obchod bez morálky. Hřích pátý: Věda bez lidskosti. Hřích šestý: pobožnost bez oběti. Hřích sedmý: politika bez zásad.
(syn)

Selektivní vidění problémů, které vyčítá p. Chomský svým protivníkům je u něj velmi patrné v pasáži o Libanonu. Autor vyčítá všechny možné hříchy, kterých se v Libanonu měl dopustit či skutečně dopustil Izrael a líčí ho jako bezdůvodného agresora, který navíc odporuje rezolucím OSN.
(syn)

Dům doplácí na starý hřích OPBH a liknavost majitelů a správce PRAHA - Zcela na suchu je již déle než týden dům č. p. 11 v ulici U Santošky v Praze 5.
(syn)

Vždyť jezdí už tři roky! Ne že by se okoukala, ale na kosmetiku zajet musela, aby byla in a šla s dobou. Designéři Nissanu toho na malé Micře zase až to moc upravovat nemuseli, protože přívětivou tvář imponují především ženám by bylo hříchem měnit.
(syn)

Největší skupinu tazatelů tvoří muži kolem padesátky. V tomto období se začínají projevovat některé hříchy v životosprávě, které nám organismus do té doby odpouštěl, ale na jejichž kompenzaci najednou chybějí patřičné rezervy.
(syn)

Obránce Liberce Miroslav Holeňák přiznal, že by před utkáním bral i bod. "Když se ale střetnutí pro nás tak dobře vyvíjelo, byl by hřích si neodvézt všechny tři. Snad jsme si nějaké góly schovali i na Španěly," doufal.
(syn)

Belege

Zwyczajnie się wstydzą, że będą się różnić od innych dzieci. Przyczyną może być patologiczny dom albo skomplikowana sytuacja rodzinna. Wagary są wtedy rodzajem buntu, sposobem zwrócenia na siebie uwagi. Mogą też być powody zdrowotne, również fobie szkolne. A szkoła nie jest bez grzechu, nie dostosowując wymagań do możliwości ucznia. – Wagary to porażka szkoły, rodziców, wszystkich zaangażowanych w proces nauczania - uważa Izabela Czerwiec, długoletnia matematyczka przy Targowej, obecnie w Gimnazjum nr 2. Czy mandat coś daje?
Rozpierzchają się po terenie, Mazowieckie To i Owo, 2008-09-18

Ale ludzie popisują się i coraz częściej powodują wypadki. — Nie ma uregulowań prawnych dotyczących jazdy na skuterach po polskich drogach. U nas nie zawsze prawo nadąża za postępem. Czy ludzie szaleją w górach? Tak, to taki sport, że nie szaleć, to grzech. — Skutery z wypożyczalni mają ograniczniki do 60 km/h. Jak szybko jeździ sportowy skuter? — Około 180 km/h. Taką prędkość można osiągnąć na dobrze przygotowanym torze, na przykład, na zamarzniętym jeziorze.
Grzech nie szaleć, Dziennik Zachodni, 2002-01-15

Nic dziwnego, że chętnych do skorzystania z bezpłatnych konsultacji specjalistów było aż nadto. – Tutaj dziś przyjmują dobrzy i znani lekarze, każdy z nas ma ten sam problem – w swojej przychodni nie da się wyprosić badania u specjalisty, to aż grzech nie skorzystać! – mówili zgodnie pacjenci w kolejkach przed gabinetami. Na pacjentów czekali urolodzy, nefrolodzy kardiolodzy i specjaliści chorób wewnętrznych, pediatrzy oraz chirurdzy wszelkich specjalności. Zainteresowani mogli zmierzyć poziom cholesterolu i cukru we krwi, wykonać badania morfologiczne.
Niedziela w kolejce, Dziennik Zachodni, 2005-06-06

jest dziś do tego stopnia zapomniane przez rodaków, że wielu zdumiewa się czytając słowa Czesława Miłosza, “aż do dziś żaden polski poeta nie zyskał takiej sławy za granicą, jak Sarbiewski za życia i w okresie paru dziesięcioleci bezpośrednio po śmierci”. Kogo winić za ten grzech zapomnienia? Szkołę, historyków literatury, wydawców? Wydaje się, że winę ponosi przede wszystkim skupianie się w ciągu ostatnich 200 lat na sprawach polskich, dalekich od uniwersalnych problemów Europy. Sarbiewski pisał wyłącznie po łacinie, w języku, który “ulotnił się”
Rzymianin z Mazowsza, Gazeta Poznańska, 2003-10-11
 
Stowarzyszenie Primum Non Nocere nie ustaje w walce lekarzami, którzy popełnili grzech niedbalstwa w sztuce medycznej. Działacze tej organizacji już zwracali się do ministerstwa zdrowia z prośbą o pomoc w egzekwowaniu praw pacjentów. Chodzi o szczególnie jaskrawe przewinienia medyków, którzy swoją odpowiedzialność chowają za szyldem szpitali
Walczą z niedbalstwem, Gazeta Poznańska, 2002-12-09
 
Zdaje się jednak, że taka ocena rzeczy byłaby nieco przesadna. Do ekstremistów przywykliśmy tak bardzo, że przestali dziwić nas w życiu codziennym. Na scenie, występując tam rzadziej, wydają się nieco bardziej groteskowi. Zresztą grzech zasadniczy bohaterów Słonimskiego polega nie tyle na ich śmieszności, ile na rzeczy nieco subtelniejszej, do której wrócimy później. Zresztą gagatkowie "lekarza bezdomnego" wcale nie przesadzają. W swych skryptach i post-skryptach ekstremiści chadzają nieraz znacznie dalej niż beniaminkowie Słonimskiego.
Jerzy Stempowski, Szkice literackie. Chimera jako zwierzę pociągowe : 1929-1941, 2001

Etymologie

Etymologie

Enter your text here.

Semantischer Wandel

Die tschechische Lexikographie erfasst die Lexembedeutung von hřích anhand zweier Hauptbedeutungen, angefangen von PSJČ: ‘bewusste und freiwillige Übertretung eines Gottesgebotes’, ‘Fehler, Irrtum’ sowie ale Nebenbedeutung ‘Schimpfen, Wettern’ (aber auch aber auch pro zlost 'zum Ärger, Verdruss'). Letztere Bedeutung erschien nur phrasematisch gebunden – dělat (s tím takové) hříchy, být jenom pro hřích(so auch bei TRÁVNÍČEK) – und wird in den neueren Wörterbüchern nicht geführt. 

PSJČ reserviert die erste Bedeutung nur für den religiösen Bereich, SSJČ verallgemeinert sie auf jegliche Moral, SSČ1 und SSČ2verknüpft dagegen den Bereich weltlicher Moral und gesellschaftlicher Gesetzmäßigkeit mit der zweiten Bedeutung ‘Fehler, Verschulden, Irrtum usw.’ was mit einer Verschiebung der semantischen Reichweite und Offenheit einhergeht. Nur SSJČ weist das Merkmal ‚religiös‘ nicht exklusiv einer Hauptbedeutung zu, ansonsten wird die Zweigliedrigkeit der Lexemsemantik in der tschechischen Lexikographie generell mit der Dichotomie religiös vs. Säkular in Verbindung gemacht. TRÁVNÍČEK erfasst die Bedeutungen hierbei symmetrisch, indem er von zwei allgemeinen Definitionen ausgeht: ‚Übertretung eines kirchlichen oder moralischen Gebotes‘ vs. ‚Vergehen, Verstoß gegen etwas‘.

Vorliegendes Wörterbuch erfasst zwei Profile von hřích, ein religiösesProfil ‘Verstoß gegen Gottes Gesetz’ und ein säkulares Profil ‘Vergehen’. Im heutigen Tschechischen dominiert das religiöse Profil in seinem allgemeineren Sinne die Verwendung des Lexems, das striktere theologische Verständnis ist dabei nicht entscheidend. Das religiöse Profil lässt sich in zwei Hauptbedeutungen aufgliedern. Im Singular steht hřích für einen absoluten Begriff der Sünde, was an Phrasemen wie dědičný hříchoder smrtelný hřích deutlich wird, dieser steht oft im Zusammenhang mitSexualität und anderen ‚prominenten‘ Sünden. Hříchy dagegen bezeichnet eine Reihung konkreter menschlicher Handlungen, die den Alltag begleiten.

Das säkulare Profil enthält einerseits Bedeutungen wie ‚Verstoß gegen Sitte und Moral, gegen Maßgefühl und Gerechtigkeitssinn, ungeschriebene Gesetzte aber auch ausformulierte, gesetzlich gültige Regelwerke.  Andererseits bedeutet es hier allgemein Fehler, Fehlentscheidung oder auch schlechte Angewohnheit. Das säkulare Profil hält eine ganze Reihe von Nuancen bereit, wobei die Wertung sich verkehren kann, in einigen Zusammenhängen wird der Begriff banalisiert oder positiv konnotiert, insbesondere mit dem expressiven Diminutiv hříčky. Produktiv sind hierbei insbesondere die Bereiche Sport, Gesundheit, Sexualität und Ernährung. Eine Sünde kann so einen Stilbruch gegen den verfeinerten Modegeschmack als auch im positiven Sinne hedonistisches Verhalten sein.

Semantischer Wandel

 In den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen werden bei dem Lemma  grzech ‘Sünde’ zwei Bedeutungen festgehalten, vgl. 1) w doktrynach religijnych: złamanie zakazu zagrożone sankcjami nadnaturalnymi, 2) postępek wykraczający przeciw jakimś normom postępowania (SJPDor. 1958-1969, ISJP 2000, SJP 2003).

Im vorliegenden Wörterbuch SuP werden für das Polnische zwei Profile ausgegliedert: ein religiöses und ein säkulares Profil. Im religiösen Profil besteht grzech – vor allem im christlichen Verständnis – im Misstrauen Gott gegenüber durch Zulassen des Bösen in das Leben des Menschen. Die Sünden werden dabei in Gedanken- und Tatsünden unterscheiden, die aus der durch Unglauben verursachten Erbsünde (Gen 3) folgen. Eng verbunden mit der Sünde sind das Bekennen und Bereuen derselben sowie die Buße als Abkehr von Fehlhaltungen und Fehlverhalten. Außerhalb des religiösen Diskurses wird gegenwärtig grzech selten als religiöses Konzept wahrgenommen, vielmehr ist es heute für die polnischen Muttersprachler eine moralische Kategorie, die aus freiem Willen unternommen wird (vgl. Zdunkiewicz-Jedynak 2014). Der säkulare Gebrauch des Lemmas hat einen hyperbolischen Charakter. Die Taten, die hier als grzechy ‘Sünden’ bezeichnet werden, sind nicht schwerwiegend. Oft handelt es sich um in der Öffentlichkeit als falsch angesehene Handlungen, Fehlentscheidungen, schlechte Gewohnheiten. Diese kommen meistens in festen Wortverbindungen vor, vgl. grzech zapomnienia ‘Sünde des Vergessens’, grzechy młodości ‘Jugendsünden’, grzech nie skorzystać ‘es ist eine Sünde, etwas nicht zu versuchen’. Im allgemeinen Verständnis ist die Überzeugung, dass die Quelle der Sünden der menschliche Körper ist, fest verankert. Die Sündhaftigkeit wird insbesondere mit der Sexualsphäre identifiziert. Die Sünde wird zudem oft auch positiv als etwas Verführerisches und Attraktives konnotiert.

Sprichwörter

  • Kdo z vás je bez hříchu, ať první hodí kamenem. / Wer von euch ohne Fehl/ Sünde ist, werfe den ersten Stein (J 8,7)
  • To je věčný hřích (nedělat ect.)! [wörtl. Das ist eine ewige Sünde (es nicht zu machen ect.)!]
  • To by byl hřích, kdyby ne- ... [wörtl. Das wäre eine Sünde, würde er/ sie nicht ...]
  • Stála by za hřích. / Sie wäre eine Sünde wert.
  • Odpouštím ti všechny hříchy. [wörtl. Ich vergebe dir alle Sünden]

Sprichwörter

Gdy kogo grzech opanuje, wnet mu i zmysły i rozum psuje. [wörtl. Wenn einen die Sünde beherrscht, zerstört sie all seine Sinne.]/ ‘Ohnmacht schaffende Sünde’

Grzech bardziej trapi duszę, niż choroba ciało. [wörtl. Die Sünde greift die Seele mehr an, als die Krankheit den Körper.]/ ‘Sünde ist stärker als irdisches Leid’

Grzech ciemności szuka. [wörtl. Die Sünde sucht die Dunkelheit.]/ ‘Sünde sucht ihresgleichen’

Grzech się nigdy nie utai. [wörtl. Die Sünde kommt immer heraus.]/ ‘Sünde lässt sich nicht verheimlichen’

Grzechy spokojnie spać nie dają. [wörtl. Sünden lassen einen niemals ruhig schlafen.]/ ‘ohne Sünde kein Gewissen’

Kieby nie grzech, to by człowiek dawno zdechł. [wörtl. Ohne Sünde würde der Mensch längst aussterben.]/ ‘Sünde als Nahrung für den Geist’

Kto w ciężkim grzechu, temu nie do śmiechu. [wörtl. Wer eine schwere Sünde begangen hat, dem ist nicht zum Lachen zumute.]/ ‘Sünde belastet das Gemüt’

Żałuje za grzechy, kiedy już grzeszyć nie może. [wörtl. Man bereut seine Sünden, wenn man nicht mehr sündigen kann.]/ ‘erst dann Reue, wenn es zu spät ist’

Kulturelle Kontexte

Kulturelle Kontexte

  • Ilona Csáková: Anděl a hřích (Popsong aus dem Album Kosmopolis - Amsterdam), Praha 1998
  • Karel Zítko: Byl to hřích?, (Roman) Praha, 1912
  • J.J. Pekelský: Co zrodil první hřích? Román ze života
  • Jan Morávek: Dědičný hřích, Praha 1939
  • Václav Neckář: Hřích (aus dem Album Dobrou zprávu ja přínáším vám), Praha 1996

Werbung

  • Klenoty Aurum: Šperky nejsou hřích.

Kulturelle Kontexte

Literatur

  • Bolesław Prus: Grzechy dzieciństwa, 1883.
  • Ewa Wołkanowska-Kołodziej: Grzech jest kobietą, 2014.
  • Katarzyna Wiśniewska: Kobieta nie jest grzechem, 2007.
  • Jerzy Urban: Grzechy chodzą po ludziach, 1975.

Musik

  • Ich Troje: 7 grzechów głównych, 2006.

Filme

  • Dzieje grzechu (Regie: Walerian Borowczyk), Polen, 1975.
  • Zacne grzechy (Regie: Mieczysław Waśkowski), Polen, 1963.
  • Liczę na wasze grzechy (Regie: Jerzy Zarzycki), Polen, 1963.
  • Za jakie grzechy (Regie: Jonas Elmer), Spielfilm, USA, 2009.

    (Quelle: http://1.fwcdn.pl/po/89/90/468990/7237225.6.jpg)

Werbung


  • (Quelle: http://www.youtube.com/watch?v=lY561oGTpUk)

Sonstiges

  • Straßenplakat

    (Quelle: http://gosc.pl/files/15/03/04/480366_konkubinat_34.jpg)
  • Cover einer Zeitschrift

    (Quelle: http://www.newsweek.pl/g/i.aspx/680/0/newsweek/635124227285000000.jpg)

Bibliographie

Mikulová, Anna 2012: „Sünde - die Bedeutung des Wortes und ihre Veränderungen“, in: Nagórko, A. (Hg.), Wortsemantik zwischen Säkularisierung und (Re)Sakralisierung öffentlicher Diskurse, Hildesheim - Zürich - New York, S. 435-448.

Bibliographie

Falkowska, Marta 2011: „Rzeczownik grzech w języku ogólnym i w języku religijnym“, in: Nagórko, A. (Hg.), Sprachliche Säkularisierung (Westslawisch – Deutsch), Hildesheim - Zürich - New York, S. 203-217.

Falkowska, Marta 2012: Semantyka winy we współczesnej polszczyźnie, Warszawa.

Voisine-Jechova, Hana 1993: Motyw winy i grzechu w literaturze polskiej i czeskiej XX wieku, in: Ruch Literacki 24/ 401-416,

Warzecha, Beata 2012: „Grzech w katechizmach i podręcznikach do religii z lat 1918-2009 - wybrane aspekty pojęcia“, in: Nagórko, A. (Hg.), Wortsemantik zwischen Säkularisierung und (Re)Sakralisierung öffentlicher Diskurse, Hildesheim et al., S. 463-477.   

Zdunkiewicz-Jedynak, Dorota 2014: „Polska konceptualizacja grzechu w świetle danych językowych i tekstowych", in: Nagórko, A. (Hg.), Sprachliche Säkularisierung. Semantik und Pragmatik, Hildesheim et al., S. 189-201.   

Zurück

Copyright © Humboldt-Universität zu Berlin, 2009–2015
eScrinium