Polysemie

1. religiös-christlich: ‘tischähnlicher Aufbau in der Kirche’
2. religiös-sakrifizial: ‘Opferstätte’
3. deprivativ: ‘Verzicht’
4. admirativ: ‘Bewunderung’
5. matrimonial: ‘Heirat’

Polysemie

1. religiös-christlich: ‘tischähnlicher Aufbau in der Kirche’
2. religiös-sakrifizial: ‘Opferstätte’
3. deprivativ: ‘Verzicht’
4. admirativ: ‘Bewunderung’
5. matrimonial: ‘Heirat’

Ołtarz

Erhöhter, einem Tisch ähnelnder Aufbau in der Kirche, an dem die Eucharistie gefeiert wird. Ein Altar kann entweder frei im Raum oder an der Wand gegenüber dem Haupteingang in die Kirche stehen. Manchmal wird der ganze Altarbereich bzw. die Altarwand als Altar bezeichnet.

Altäre können sich der Form, Platzierung und Gestaltung nach stark unterscheiden, teilweise wird der ganze Altarbereich bzw. die Altarwand als Altar bezeichnet. Es kann in einer Kirche mehrere Altäre, wie z. B. die Wand- und Seitenaltäre in vielen Kathedralen geben. Teilweise sind sie mit Schreinen verbunden, in denen heilige Gegenstände aufbewahrt werden. Auch tragbare Altäre für Prozessionen und so genannte Feldaltäre werden oft in den Kirchen aufbewahrt. Typisch und allgemein verbreitet ist jedoch ein Altar im Zentrum der Kirchenarchitektur oder eines Prozessionszuges. Der Altar gilt traditionellerweise als Mittelpunkt des gottesdienlichen Geschehens und der Verehrung Gottes. Neben der religiösen Funktion kommt Altären auch ein wichtiger kultureller Stellenwert in Kunst, Geschichte und Architektur zu.

• Kerzen, Kreuz, Blumenschmuck, Messbuch
• Weihrauch
• Verehrung von Heiligen, Aufbewahrung von Reliquien
• Anhaltspunkt einer Prozession
• knien, still sein

• Kerzen, Kreuz, Blumenschmuck
• Messbuch, Bibel
• Brot und Wein
• Weihrauch
• Verehrung von Heiligen, Aufbewahrung von Reliquien, Ikonen
• Andacht, Kontemplation, knien, still sein

Synonyme

• mensa / Mensa ‘Tischplatte eines Altares’
• stół komunijny / Abendmahlstisch ‘in der Reformierten Kirche und vielen evangelischen Freikirchen  Tisch, an dem das Abendmahl vorbereitet wird’
• stół ofiarny₁ / Opfertisch
• stół Pański / Tisch des Herrn ‘in der Reformierten Kirche und vielen evangelischen Freikirchen  Tisch, an dem das Abendmahl vorbereitet wird’

Opposita

• tron / Thron, vgl. tron i ołtarz ‘Thron und Altar’

Synonyme

• (bohoslužobný) stôl ‘Abendmahlstisch’
• mensa_{fachsprachlich} ‘Mensa’
• stôl Pána ‘Tisch des Herrn’

Opposita

• trón ‘Thron’, vgl. prepojenie trónu a oltára ‘Bündnis zwischen Thron und Altar’

Substantive

• ołtarzyk₁ ‘Diminutiv von ołtarz’, vgl. domowy ołtarzk ‘Hausaltar’
• ołtarzyk₂ ‘ein tragbares, beidseitiges Bild, das in der katholischen Kirche bei Prozessionen umhergetragen wird’

Adjektive

• ołtarzowy₁‘zum Altar gehörig, Altar-’, vgl. obrus ołtarzowy ‘Altartischtuch’

Substantive

• oltárik ‘Altärchen, kleiner Altar’, vgl. domacé oltáriky ‘Hausaltäre’
• oltárnik_selten ‘ein Priester, der an einem bestimmten Altar liturgische Dienste verrichtet’

Adjektive

• oltárny₁ ‘zum Altar gehörig, Altar-’, vgl. oltárny obraz ‘Altarbild’
• oltárový₁ ‘in Relation zu oltár (religiös-christliches Profil) stehend, Altar-’, vgl. oltárová skriň ‘Altarbild’

Phraseme

• kandydat na ołtarze_gehoben‘eine männliche Person, die selig gesprochen wird’
• kandydatka na ołtarze_gehoben ‘eine weibliche Person, die selig gesprochen wird’
• ołtarz polowy ‘ein provisorisch errichteter Altar, für eine Messe unter freiem Himmel’
• Sakrament Ołtarza / Altarsakrament ‘Eucharistie, Abendmahl’
• wynosić/ wynieść <kogoś> na ołtarze_{1, gehoben} / zur Ehre der Altäre erheben ‘Heiligsprechung’

Kollokationen

• klękać przed ołtarzem
• klęczeć przed ołtarzem
• kłaść na ołtarzu
• modlić się przed ołtarzem
• ołtarz barokowy
• ołtarz boczny
• ołtarz drewniany
• ołtarz główny
• ołtarz gotycki 
• ołtarz i ambona 
• ołtarz Wita Stwosza
• replika ołtarza 
• ustawić na ołtarzu
• zdobić ołtarz
   
     

Phraseme

• krídlov oltár ‘Flügelaltar’
• povýšenie na uctievanie na oltári/ jmdm. zur Ehre der Altäre erheben ‘Heilgsprechung’
• pristupovať k oltáru/ zum Altar des Herrn treten ‘das Abendmahl nehmen’
• Sviatosť oltárna/Altarssakrament ‘Heilige Kommunion, Heiliges Abendmahl’

Kollokationen

• barokový oltár
• bočný oltár
• boží oltár
• domáci oltár
• drevený oltár
• dvojkridlové oltár
• hlavný oltár
• kamenný oltár
• klasť/ položiť na oltár
• kľačať pred oltárom
• kráčať k oltáru
• mramorový oltár
• poobetný oltár
• poľový oltár
• prenosný oltár
• stojiť pred oltárom
• stredoveký oltár
• sviece oltára
• trón a oltár
• vysvätenie oltára

ecztery razy więcej niż zwykle trzeba będzie zapłacić za nocleg w Rzymie w dniach, w których finalizować się będzie beatyfikacja Jana Pawła II - donosi włoski dziennik "Corriere della Sera". Rekordy padną 1 maja - dokładnie tego dnia papież Polak ma być wyniesiony na ołtarze. "W pięciogwiazdkowym hotelu, w którym zwykle za noc trzeba płacić 410 euro, pierwszomajowa taryfa wyniesie 1,5 tys. euro"
Rzym podbija ceny, Dziennik Zachodni, 2011-02-22

żeby nikt nie widział. Wielu z budowy wyjeżdżało w soboty po robocie do rodzin. Strażnikom na portierni da się wódki, żeby też nic nie widzieli, nie słyszeli. Na wszelki wypadek powie im jeszcze, że obchodzi urodziny. Zasłoni się okno, stół będzie za ołtarz, nakryje się czymś białym. Kupi świece. Krucyfiks by się przydał, a nie wie, czy Ksiądz ma. Może u niej w domu jest, niech wyniesie. Tylko też tak, żeby nikt nie widział. I wyniosła. Myśli pan, że była aż
Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli, 2007

w gromady, chroniąc wewnątrz dzieci i kobiety. Przyboczni Pełnomocnika bawili się szturmówkami i czekali na sygnał do ataku, ale Pełnomocnik tym razem nie zamierzał zajmować się ludźmi. – Rozwalcie to! – wskazał na stół i ławki, a jego ludzie natychmiast metodycznie zaczęli niszczyć prowizoryczny ołtarz. Złapałem hostię z patery i wcisnąłem pod koszulę, po czym ukląkłem przy Antonim, próbując go cucić i tamować krew z rozciętej głowy. Kiedy z ołtarza zostały już tylko drzazgi, Pełnomocnik ruszył pod kościół. Z całej siły zatrzasnął drzwi i kazał zabić
Małgorzata Saramonowicz, Sanatorium, 2005

nie, proszę, żeby ksiądz został tu ze mną przy ołtarzu... - wydobyły się ze mnie słowa. - Bardzo mi się ksiądz przyda. - "Boże, Boże, nie odbieraj tej prostej wiary babkom i dziatkom, że jak ktoś staje przed ołtarzem, to ma coś do powiedzenia" - modliłem się w duchu. Muszę wam zdradzić prawdę, że wasz ukochany ksiądz to wam tu nabajał. Ze mnie nie jest żaden pisarz. Prawdę wam tylko powiedział, że nazywam się Stanisław Madej. A słyszeliście historię
Jan Grzegorczyk, Chaszcze, 2009

Zgodnie z pierwotnym planem, papież przejdzie przez wadowicką bazylikę pw. Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny tylko w towarzystwie najbliższych współpracowników. To właśnie w tej świątyni Karol Wojtyła został ochrzczony i to tutaj odbyła się jego msza prymicyjna. Wiadomo, że papież podejdzie do ołtarza głównego, przed którym będzie stał klęcznik. Następnie przejdzie do chrzcielnicy papieskiej, by skierować się do bocznego wejścia w stronę domu rodzinnego Jana Pawła II.
Duchowo gotowi na spotkanie, Dziennik Zachodni, 2006-05-25

tischartiger Gegenstand

Žulové balvany sú po celej ploche. Je ich 23. Budú slúžiť na umiestnenie ďalších pamätných tabúľ obetí. Odpočívacie lavičky slúžia návštevníkom, kamenný oltár pri obrovskom žulovom balvane na celebrovanie omší.
MY Oravské noviny, 17.09.2012

„Tu je zreteľne vidieť vstup do kostola, tam je chrámová loď, oltár bol vymurovaný z kameňa, sakristie a tiež aj svätyňa,“ ukazovala vedúca archeologickérej ukladali kosti z porušených starších hrobov,“ vysvetlila Majerčíková.
Echo kysucké, 24.08.2012

Altarbild oder -aufsatz

Mladí adepti sa vytešujú, že zarobia pár korún na trávu, a fakt, že kritika vypovedá vždy o svojom autorovi viac ako o recenzovanom diele, je im ukradnutá ako Bojnický oltár. Takouto liberalizáciou nárokov na kritika sa síce množia ich počty, vytráca sa však kvalita.
Literárny týždenník, 1998

„ … Výnimkou bola nedeľa, keď bola freska v rámci Dní európskeho kultúrneho dedičstva predčasne sprístupnená,“ povedal hovorca biskupstva Miroslav Lyko. „Po očistení fresky a jej TP2302519 Freska bola niekoľko storočí ukrytá za oltárom, ktorý reštaurátori čiastočne rozobrali.“
Echo nitrianske, 21.09.2012

Umelec bol očarený možnosťou dotvoriť chrám, v ktorom má svoj oltár aj Majster Pavol z Levoče.
Korzár popradský, 04.09.2012

nichtchristlich-symbolisch

Akoby na počudovanie vybudovali pod tou istou strechou i pokojný interiér Leeovej budhistickej svätyne. Červené hodvábne vankúše, svietniky a špirály omamujúceho dymu z horiacich voňavých tyčiniek vytvorili mimoriadne realisticky pôsobiace duchovné útočisko, v ktorom nechýbal ani veľký zlatý Budha, usadený na oltári.
Inzine, 1998

Ołtarz

Alttestamentlich, im Judentum, in der griechischen und römischen Antike sowie in anderen polytheistischen Religionen: Ein Ort, an dem Gott oder Gottheiten Opfer dargebracht werden. Gleichzeitig können an einem Altar Gottheiten auch verehrt werden (vgl. antike Altarbauten wie der Pergamonaltar).

Die astrologische Bezeichnung eines Sternenbildes am Südhimmel leitet sich von der Form eines prototypischen antiken Rauchaltars ab und geht auf lat. ara zurück.

oltár

Opferstätte, Heiligtum. Alttestamentlich, im Judentum, in der griechischen und römischen Antike sowie in anderen Religionen: Ein Ort oder Gegenstand, an dem Gott oder Gottheiten Opfer dargebracht werden. Gleichzeitig können an einem Altar Gottheiten auch verehrt werden (vgl. große Altarbauten wie der Pergamonaltar; Larenaltäre, Ahnenschreine oder Hausaltäre).

Die astrologische Bezeichnung eines Sternenbildes am Südhimmel leitet sich von der Form eines prototypischen antiken Rauchaltars ab und geht auf lat. ara zurück.

• ein Tier schlachten und verbrennen 
• Rauch, Blut, Feueropfer
• Abbildungen, Statuen, Ikonen

• ein Tier schlachten und verbrennen 
• Rauch, Blut, Feueropfer
• Abbildungen, Statuen, Ikonen

Synonyme

• kamień / Stein
• stół / Tisch
• stół ofiarny₂ / Opfertisch

Synonyme

• obetisko ‘Opferstätte’
• obetište ‘Opferstätte’

Adjektive

• ołtarzowy₂ ‘Altar-’, vgl. stół ołtarzowy ‘Altartisch’

Adjektive

• oltárny₂ ‘zum Altar gehörig, Altar-’, vgl. oltárny priestor ‘Altarbezirk, Altarraum’, oltárny kameň ‘Altarstein’
• oltárový_{2, selten} ‘in Relation zu oltár (religiös-sakrifiziales Profil) stehend, Altar-’, vgl. oltárový

Phraseme

• gwiazdozbiór ołtarza /  Der Altar ‘ein Sternbild des Südhimmels, das in der griechischen Mythologie einen Altar(tisch) der Götter darstellt’

Kollokationen

• marmurowy ołtarz
•  Ołtarz Dwunastu Bogów
• ołtarze bogów
• ołtarze ofiarne
• Wielki Ołtarz Zeusa

Kollokationen

• domáci oltár
• kamenný oltár
• mramorový oltár
• obetný oltár

mieli tu pracować do końca swych dni. Zobaczyli ludzi głodnych. Niepiśmiennych. Trędowatych. Choć pierwsi katoliccy misjonarze przybyli na Flores kilkadziesiąt lat wcześniej, tubylcy wciąż wierzyli w święte drzewa i magiczną moc kur. Kiedy rzucali na kogoś przekleństwo - zabijali czarną, kropili jej krwią ołtarz zemsty. Kiedy z jakiegoś powodu chcieli klątwę odwołać - zabijali kurę białą. Do dzisiaj niektórzy tak robią, do dzisiaj w to wierzą. Ale wierzą także w Trójcę Świętą i nie opuszczają żadnej niedzielnej mszy. Do kościoła mają zwykle niedaleko, bo misjonarze zbudowali na Flores
Wojciech Tochman, Córeńka, 2005

w Indiach jest o wiele gorzej, tutaj nie umiera się z głodu. Jednak młodzi chcą uciec, żyć inaczej, w telewizorze. Mijają nas samochody, autobusy załadowane pasażerami i drobiem. W czwartki, soboty przebłaguje się boginię. Krew kur i koźląt, rozlana na ołtarz, zaspokaja jej boskie pragnienie. Mięso zjadają ludzie. Na skraju dżungli dwóch kapłanów adoruje czarny posąg Kali, ubranej w srebro. Bramini podrzynający zwierzęta mają najjaśniejszą skórę, najbardziej europejskie twarze. Z posągu bogini spływa krwawy pot. Rytmiczny bęben, gesty bramina okadzającego ołtarz.
Manuela Gretkowska, Światowidz, 1998

Jesu Opfer auf dem Altar von Gologotha

Štrnásta meditácia – na Veľký Piatok - Mŕtvy Ježiš visí na kríži - Duša moja, pozdvihni zrak a pozri sa na tohto ukrižovaného človeka. Pozri sa na Božieho Baránka obetovaného na tomto oltári utrpenia. Spomeň si, že to je milovaný Syn nebeského Otca a že zomrel pre lásku, ktorú ti venoval. Vidíš, že ruky má rozpäté, aby ťa objal, hlavu sklonenú, aby ťa pobozkal bozkom pokoja, hruď otvorenú, aby ťa prijal do svojho Srdca.
http://ukrizovananekonecnalaskamilujemta.sk/wordpress/?cat=67 [05.01.2014]

konkrete, nicht symbolische Opferstätte (jüdisch)

A dáš zlatý oltár na kadenie pred truhlu svedoctva a zavesíš záclonu dverí príbytku. (Exodus 40,5)

Vstal, pozrel sa na svojho syna, zobral ho na vrchol hory, postavil oltár, vytiahol nôž a zabil syna. Potom sa vrátil domov a zabil sám seba. Aké otázky sa vynárajú? Štvrtému mužovi sa zdalo, že počuje hlas (tento príbeh už píšte vy sami).
www.inzine.sk/article.asp?art=4080; Krížne cesty, 2000 [07.01.2014]

nichtchristlich-konkret (pagan)

Za asistencie ostatných staršinov je zviera — najčastejšie ovca alebo koza — podrezané a nechané nad oltárom vykrvácať. Krvou sú potom pokropené vybrané miesta v dedine, čím obyvatelia ďakujú bohovi Ammovi za ochranu svojich príbytkov.
Inzine, 2000

ołtarz

Sinnbildhaft über ein Opfer gegenüber einer Instanz oder Vorstellung, zugunsten deren auf etwas verzichtet wird.

Im Polnischen in der Regel vor allem  im Phrasem poświęcić <coś> na ołtarzuczegoś ‘<etw.> auf dem Altar <Substantiv im Genitiv> opfern’, und złożyć <coś> na ołtarzu czegoś ‘<etw.> auf dem Altar <Substantiv im Genitiv> legen’ das hyperbolisch zum Ausdruck gibt, dass in verschiedenen gesellschaftlichen Bereichen Opfer gebracht werden, um kollektive, ideelle oder persönliche Interessen zu fördern. Das Aufgeben wird vom Sprecher kritisiert, der neue Wert / Grundsatz erscheint ihm als minderwertig. Teilweise ironisch über jemanden verwendet, wenn er die Größe seiner Opfer übertrieben darstellt.

Das Profil entstand vermutlich als Abwandlung des Phrasems <etw.> auf dem Altar des Vaterlands opfern ‘etw. Nützliches für das eigene Land oder die Allgemeinheit tun’. Dieses Phrasem wurde insbesondere im Kontext nationaler Bewegungen verwendet, heutzutage ist es veraltet oder wird nur noch scherzhaft oder als Zitat gebraucht.

Metaphorisches Symbol eines höheren Ziels oder Ideals, das ein sinnhaftes Opfer fordert. Dabei rücken die Verluste und Unannehmlichkeiten in den Fokus und werden von dem Sprecher bewertet. Dieses Profil wird meistens kritisch, aber auch hyperbolisch oder ironisch gebraucht.

oltár

Sinnbildhaft über ein Opfer gegenüber einer Instanz oder Vorstellung, zugunsten deren auf etwas verzichtet wird.

Im Slowakischen in der Regel vor allem  im Phrasem obetovať <niečo> na oltár ‘<etw.> auf dem Altar <Substantiv im Genitiv> opfern’, und položiť <niečo> na oltár ‘<etw.> auf dem Altar <Substantiv im Genitiv> legen’ das hyperbolisch zum Ausdruck gibt, dass in verschiedenen gesellschaftlichen Bereichen Opfer gebracht werden, um kollektive, ideelle oder persönliche Interessen zu fördern. Das Aufgeben wird vom Sprecher kritisiert, der neue Wert / Grundsatz erscheint ihm als minderwertig. Teilweise ironisch über jemanden verwendet, wenn er die Größe seiner Opfer übertrieben darstellt.

Das Profil entstand vermutlich als Abwandlung des Phrasems <etw.> auf dem Altar des Vaterlands opfern ‘etw. Nützliches für das eigene Land oder die Allgemeinheit tun’. Dieses Phrasem wurde insbesondere im Kontext nationaler Bewegungen verwendet, heutzutage ist es veraltet oder wird nur noch scherzhaft oder als Zitat gebraucht.

Im Slowakischen geht das Profil wahrscheinlich auf Varianten des Phraseologismus položiť obeť na oltár vlasti zurück. Zwar hat sich oltár hier weitgehend aus dem Phrasem verselbstständigt, doch dominieren in den Belegen Konstruktionen mit dem Muster <dáť/ položiť/ obetovať niekoho /niečo na oltár <Substantiv im Genitiv>>. Es kann eine Vielzahl von Verben mit ähnlicher Semantik diese Position einnehmen, kommt kein Verb vor ist der Beleg in der Regel als Ellipse dieser Konstruktion zu interpretieren.

Metaphorisches Symbol eines höheren Ziels oder Ideals, das ein sinnhaftes Opfer fordert. Dabei rücken die Verluste und Unannehmlichkeiten in den Fokus und werden von dem Sprecher bewertet. Dieses Profil wird meistens kritisch, aber auch hyperbolisch oder ironisch gebraucht.

Konnotationen

• sich / etw. für ein höheres Ziel aufopfern

• sich / etw. für ein höheres Ziel aufopfern
   

[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]

[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]

[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]

Phraseme

• składać <coś> na ołtarzu <czegoś>_gehoben : <ktoś> składa coś/kogoś na ołtarzu czegoś / [wörtl. jmdn. legt etwas auf dem Altar nieder], vgl. składać na ołtarzu ojczyzny / auf dem Altar des Vaterlandes opfern ‘etw. für das Vaterland opfern’
• poświęcać <coś/ kogoś> na ołtarzu <czegoś>_gehoben : <ktoś> poświęca coś/kogoś na ołtarzu czegoś [wörtl. jmdn. opfert etwas auf dem Altar]
   

Kollokationen

• ołtarz dobra publicznego
• ołtarz honoru
• ołtarz nauki  
• ołtarz ojczyzny
• ołtarz sprawy
• polityczny ołtarz

Phraseme

• obetovať <niečo> na oltár (na oltári) <niečoho>: <niekto> obetuje <niečo> (život, krv) na oltár <niečoho> (vlasti, národa, slobody) ‘sich für etw. (z.B. das Vaterland, die Nation, die Freiheit usw.) aufopfern’
• priniesť <niečo> na oltár <niečoho>: <niekto> prinesie <niečo> (život, krv, obete) na oltár <niečoho> (vlasti, národa, slobody) ‘etwas auf dem Altar <einer Sache> darbringen

Jacka Nicholsona albo Roberta De Niro. Ja obsadzałam Pawła i było to tak nierzeczywiste jak wspólna noc z Robertem lub Jackiem. Paweł był na wyciągnięcie ręki, lecz nigdy jej nie wyciągnęłam. Czy mogłam być z tego dumna? Czy jest sens złożyć miłość na ołtarzu cudzego małżeństwa? Nie mówiłam mu o wątpliwościach. Zresztą, kiedy miałam mu mówić? Pił herbatę i pędził do domu. Żona czuła się coraz gorzej, sam odbierał dziecko z przedszkola, cud, że zdążał mnie odwieźć do domu. Romans samochodowy, powiedziała
Bogusława Jędrasik, Gorączka opowiadania wyuzdane, 2007

każdy czas ma bowiem swoich bohaterów, w każdym momencie dziejów kto inny poświęca co innego dla innego wyższego dobra; można poświęcać krew i życie na ołtarzu Ojczyzny, można poświęcać lata dobrobytu na ołtarzu kupieckiego honoru, a można poświęcać świetlaną przyszłość w imię lojalności wobec kogoś, kto absolutnie nie nadaje się do przebywania w towarzystwie, a w momencie orgazmu robi straszną minę; o, nie czas na kpiny w obliczu córki drobiowego potentata, która, odwróciwszy się w kierunku
Jacek Dehnel, Balzakaina, 2008

No, chłopcze! (popycha go lekko i życzliwie w stronę Zosi) ORSON (przyklęka przed Zosią na jedno kolano) - Proszę cię o rękę. (cicho) Po raz ostatni. MAJOR I - Vivat państwo młodzi! ZOSIA - Kiedy już tak wszyscy na ołtarzu ojczyzny składają ofiary... Pauza. MAJOR II (macha ręką z rezygnacją, odwraca się do Starego Wiarusa i woła do niego) - Amen! STARY WIARUS (salutuje) - Rozkaz! Major II zasiada przy stole plecami do wszystkich i tak już pozostaje do
Sławomir Mrożek, Teatr 5 (Krawiec 1964, Tango 1964,Czarowna noc 1963, Śmierć porucznika 1963), 1998

potraktowano jak szarlatana, Fulton znalazł się w zakładzie dla obłąkanych, Pasteura wyśmiewali ignoranci i nieucy; Giordana Bruna spalono na stosie! Wyprzedziłem swoją epokę i dlatego zostałem zdeptany i wyszydzony! No cóż, panowie, proszę, przygotujcie stos, niechaj spłonę jako ofiara na ołtarzu nauki. A po latach imię moje będziecie wymawiali ze czcią. Będziecie mi stawiali pomniki. Geniusz Witolda Soteli zatryumfuje nad nieuctwem różnych Ligenhornów, Garraudów, Adlerów! Na nic wasze zajadłe intrygi! Nie unicestwicie mojego geniuszu! Na razie jednak musiałem się bronić! Wystosowałem
Jan Brzechwa, Opowiadania drastyczne, 1966; 1967; 1968

który byłby zupełnie zrozumiały z racji narodowości Prestona, gdyby nie jego komiczna wręcz przesadność. Najlepszym przykładem jest chyba wyrażane kilka razy przez bohaterów przekonanie, że „rząd AMERYKAŃSKI nie może / nie odważy się bezkarnie zabić AMERYKAŃSKIEGO obywatela” – można domniemywać, że złożenie na ołtarzu bezpieczeństwa narodowego USA człowieka innej nacji, lub podobne zachowanie rządu innego państwa, jest absolutnie akceptowalne i zdziwienia by nie wzbudziło.
Jakub Gałka, Pociągiem przez kanion, Esensja, 2007-11

I choć meksykański reżyser pokazał już, że potrafi realizować tak różne filmy, jak „Labirynt fauna”, „Cronos” i „Blade II”, wierni fani Petera Jacksona mają prawo czuć pewien niepokój. Nie dość, że del Toro złożył treść i reżyserięna ołtarzu scenografii i formy, to jeszcze jego wizja – trzeba podkreślić: oszałamiająca – trzyma się niebezpiecznie blisko stylizacji z „Labiryntu fauna”. Co nie znaczy, że „Hellboya” – niezależnie od kontekstu przeszłych i przyszłych dokonań reżysera – obejrzeć nie warto. Warto, choćby
Jakub Gałka, Piekielnie ładny film, Esensja, 2008-09

Jest dokładnie tym, czym chcieli go uczynić jego twórcy: lekkostrawną amerykańską przygodówką ze znanymi twarzami, prawie dowcipnymi dialogami, garścią efektów specjalnych i kilkoma tajemnicami w tle. Skuteczność tego przepisu widać już w wynikach finansowych. Tylko że jeśli już musimy czasem złożyć ofiarę na ołtarzu hollywoodzkiej komercji i wybrać się na taki film do kina, to warto się zastanowić, czy aby na pewno chcemy pozwolić twórcom filmowym, żeby tak nachalnie obrażali naszą inteligencję niedopracowaną fabułą.
Dawid Klimczak, Festiwal absurdu, Esensja 01 (LXXIII), 2008-02

Same sprowadzają się do ciała i uzależniają od ciała. Nie tyją, nie siwieją, nie starzeją się długo, wiedząc, że tyle są warte, ile ich ciało. Ukochanego mężczyznę obdarowują tym, co dla nich samych ma największą wartość - swoim ciałem. Oddają się na ołtarzu swojego ciała i od kochanka oczekują entuzjastycznego przyjęcia tego daru. Mężczyźni jednak biegli są w tworzeniu różnych podziałów. Oddzielają to, co starszym siostrom wydaje się jednorodne i niepodzielne: ciało od uczuć, od rozumu, od duszy. Tworzą hierarchie ważności. Dlatego mężczyźni, biorąc
Olga Tokarczuk, Podróż ludzi księgi, 1996

Kiedyś ludzkość będzie wiedziała, że żyła, o ile jakiś kretyn-wirtuoz potrafi zagrać to, co napisałem. Orkiestra to już nie to - jestem jedynym muzykiem, który mniej uznaje symfoniczną muzykę od fortepianu. Ja to, wie pani, rzeczywiście spaliłem się na ołtarzu sztuki - powiedział to tak po prostu i zaśmiał się tak głupawo, że frazes ten nie wydał się Heli śmiesznym. - Ale na to trzeba być odważnym.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni, 1927

Co gorsza, chyba rzadko się zdarzy, że czytelnikowi zafascynowanemu dyskusjami o wkładzie różnych nacji w rozwój matematyki przypadnie do gustu zakończenie rodem raczej z powieści grozy i vice versa. Wydaje się, że Antonio Gómez Rufo chciał stworzyć interesującą opowieść o człowieku, który najpierw poświęca miłość na ołtarzu nauki, zaś potem cały jego wysiłek badawczy służyć ma odzyskaniu ukochanej. Niestety, efekt ten w „Morzach strachu” nie został osiągnięty, gdyż autor zbyt wiele energii poświęcił na rozmaite dygresje zamiast skoncentrować się na konstruowaniu spójnej i ciekawej fabuły. Tytuł: Morza strachu Tytuł
Marcin Mroziuk, Tajemnica nieśmiertelności, Esensja, 2008-10

Prezes swego czasu zadeklarował lojalność wobec ministra - twierdzi jeden z pracowników resortu. - Wąsacz uważał go za cennego fachowca. Ale, doświadczenie uczy, nawet najlepszy fachowiec może złożyć głowę na politycznym ołtarzu, jeżeli tego wymaga partyjna racja stanu. A w imię owej racji należy pomóc odstawionemu na boczny tor Alotowi. Jednak według naszych informacji kandydatura Stanisława Alota na szefa hazardu w Polsce nie jest wcale taka pewna.
Toto-Alot, Polityka, 2000-01-15

Pod pokrievkou tejto vládnej strany to vrie. Zrejme minister dopravy a jeho vedúci úradu nebudú poslední, ktorí prinesú obeť na Dzurindov oltár vlasti.
Slovo, 2002 

Rád cestujem, no neveľmi rád lietam. Lietanie beriem ako nevyhnutnú daň, ktorú je človek nútený položiť na oltár svojej cestovateľskej vášne.
Inzine, Bratislava, 2000

Po dva a pol mesiaci sa v tejto súvislosti prevalila ďalšia pozoruhodná udalosť: Dzurindov najvernejší kolega vo vládnom kabinete dal de facto za pravdu Jozefovi Macejkovi, ktorého premiér obetoval na oltár svojej popularity, keď ho pre „nenáležité zasahovanie do tendra“ odvolal z funkcie ministra dopravy i z kandidačnej listiny SDKÚ.
Slovo, 2002

Ale z duše môže hovoriť len k jednému svetu; patriť v svojej duchovnej spolupatričnosti bude len domovu. To je aj oltár básnika, na ktorý prináša obetu slova.
Literárny týždenník, 1998

Mohlo by sa zdať, že Nemecko dalo veľkú časť zo svojej novonadobudnutej národnej nezávislosti na oltár Európy, ale nemecké rozhodnutie bolo politické napriek odhováraniu významných ekonómov, manažérov Bundesbanky, ktorí sa obávali výmeny dominantnej marky za „pochybnú“ európsku menu.
Texty od Slovenskej spoločnosti pre zahraničnú politiku SFPA., 2003

Ołtarz

Metaphorisch: Heiligtum, Gegenstand oder Ort der Würdigung, Verehrung und Bewunderung; Mittelpunkt der Aufmerksamkeit. Drückt aus, dass etwas oder jemand an erster Stelle steht, bzw. eine Autorität oder ein Symbol für etwas darstellt, eine Situation dominiert. Zumeist ironisch verwendet, der Sprecher spielt auf eine übertriebene Aufmerksamkeit oder Achtung an.  

Wie Ikone auch für eine repräsentative oder kultische Darstellung von einer Idee oder einem Wert (Altar der Ruhe).

Im Polnischen ist die spezfizierende Erweiterung durch den Genitiv oder ein Relationsadjektiv typisch.

< ołtarz + Nomen im Gen. >
< Relationsadjektiv + ołtarz >

Oltár

Metaphorisch: Heiligtum, Gegenstand oder Ort der Würdigung, Verehrung und Bewunderung; Mittelpunkt der Aufmerksamkeit. Drückt aus, dass etwas oder jemand an erster Stelle steht, bzw. eine Autorität oder ein Symbol für etwas darstellt, eine Situation dominiert. Zumeist ironisch verwendet, der Sprecher spielt auf eine übertriebene Aufmerksamkeit oder Achtung an.  

Wie Ikone auch für eine repräsentative oder kultische Darstellung von einer Idee oder einem Wert (Altar der Ruhe).

Im Slowakischen ist die spezfizierende Erweiterung durch den Genitiv oder ein Relationsadjektiv typisch.

< oltár + Nomen im Gen. >
< Relationsadjektiv + oltár >

• Pathos
• falscher Kult
• bewusste Übertreibung

Synonyme

• pomnik / Denkmal

[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]

[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]

Adjektive

• oltárny₃ ‘zum Altar gehörig, Altar-’, vgl. oltárny
• oltárový_{3, selten}‘in Relation zu oltár (admiratives Profil) stehend, Altar-’
   

Phraseme

• wynosić <kogoś/ coś> na ołtarze_{2, gehoben} / zur Ehre der Altäre erheben ‘jmdn./etw. bewundern, verehren’

Kollokationen

• ołtarz nauki
• ołtarz sztuki
• polityczny ołtarz
• regionalny ołtarz

Kollokationen

• oltár času
• oltár moci
• stať sa (novým) oltárom

Nie ten zmysł go tu przywiódł i nie tego wrażenia szukał, a jednak nozdrza rozdęły się studentowi, oko błysnęło... Oho, kapustka... Wielki gar gotującej się kapusty perkotał mu słodko na kuchni. Nie chciał, lecz naprawdę musiał schylić czoła przed ołtarzem sztuki kulinarnej, wdychać z lubością kapuściane aromaty, włożyć palec do gara - nie lękając się wcale poparzenia, i wreszcie zakosztować zdobyczy. Tak zastała go Lidka. Ja wcale nie... ja zupełnie wcale... - bełkotał z pełnymi ustami, podczas gdy
Robert Urbański; Jacek Kondracki, Operacja „Dunaj”, 2009

Wielkimi krokami zbliża się 70. rocznica śmierci Wojciecha Korfantego. Zapowiadają się pompatyczne obchody, które z jednego powodu budzą mój niepokój: jesteśmy bowiem bliscy wyniesienia tego polityka na regionalne ołtarze, zapominając, że był on człowiekiem ze wszystkimi zaletami i wadami, że miał nie tylko wzloty, ale i upadki, że mówią o nim wielkie zasługi, ale i niemałe grzeszki. Jeśli przy okazji sierpniowej rocznicy ostatecznie wymyślimy sobie świętego, to już potem na wieki
Korfanty nie był święty, Dziennik Zachodni, 2009-08-07

Amerykanów do demokracji: chcą bezgranicznie wierzyć w swoich przywódców, podejrzliwi stają się dopiero wtedy, gdy są po temu powody. Do tego ostatnie wybory miały dla demokratów wymiar niemal biblijny - po ośmiu latach Busha liberalna Ameryka wybrała swojego odnowiciela, w dzień inauguracji wprowadziła go napolityczne ołtarze, a teraz adoruje licząc, że w ten sposób pomoże mu pokonać kryzys. O wiele trudniej znaleźć w Waszyngtonie jawnych przeciwników prezydenta. Z poparciem na poziomie 61 proc. Obama jest zbyt popularny, by republikanie chcieli go frontalnie atakować, zwłaszcza że ich własna partia jest
Wiosna Obamy, Polityka, 2009-04-25

źródeł siły, która pozwoliła Polakom doprowadzić do zmian, które przez te ćwierć wieku przeszedł nasz kraj. A jak wiele zmieniliśmy, widać najlepiej, gdy przypomnieć sobie, że tamte słowa wypowiedziane były w obliczu panującego jeszcze wtedy Edwarda Gierka, którego dzisiaj resentymenty wynoszą napolityczny ołtarz. Dziś tak wielu z nas z trudem pamięta, jak bardzo tęskniliśmy za zmianami, jak powszechnie nieznośna była tamta rzeczywistość, z jej zakłamaniem, zniewoleniem, zależnością od sąsiedniego mocarstwa i propagandą nazywającą to wszystko sukcesem. Wagę zmian, jakie zaczęły się wkrótce po pierwszej
Siła papieskiego słowa, Gazeta Krakowska, 2004-06-02

jednak nie zamierzają. Radny Pająk cytuje fragmenty przemówienia wojewody Stępnia, wygłoszonego 18 lipca 1968 roku. Samorządowiec Akcji obiecuje, że o ówczesnych wystąpieniach wojewody będzie informował opinię publiczną na bieżąco. - To własnie SLD, obecny orędownik wspólnej Europy i wejścia Polski do NATO wynosi na polityczny ołtarz swojego bohatera, który w okresie komunizmu publicznie głosił, że naszemu marszowi naprzód usiłują stanąć na drodze bynajmniej nie jakieś nieokreślone siły, lecz podjudzony i wspomagany zza granicy zjednoczony front niedobitków reakcji, zbankrutowanych graczy politycznych, wszelkiej maści rewizjonistów i elementów syjonistycznych”- uważa M.
Polityczna amnezja, Dziennik Bałtycki, 2011

historii kryminalno-społecznej szczególnie humorystycznego wymiaru. Ta zamierzona, świadoma i konsekwentnie stosowana metoda opisu sytuacji i postaci przy zastosowaniu żartu, parodii, czy sytuacji jak z komedii slapstickowej (scena w gabinecie Pardalota rzuciła mnie na kolana, gdzie w paroksyzmach śmiechu biłem pokornie czołem w ołtarz mojej adoracji dla pomysłowości Mendozy) czyni lekturę powieści satysfakcjonującą i świetnie zapamiętywalną. Nawet pobieżny czytelnik natknie się tutaj na frazy, gierki słowne czy "gotowce", które mogą z powodzeniem stanowić jeśli nie chwilowe motto, to przynajmniej kultową sygnaturkę na końcu wiadomości e-mail.
"Rona"; "Nieszpory", Przygoda fryzjera damskiego, Usenet -- pl.rec.ksiazki, 2003-11-27

Namiesto božieho hlasu česká emigrantka Selma Ježková (islandská pop ikona Björk) uctieva oltár hollywoodskych muzikálov a s nimi spojené krátkodobé únikové hodnoty. Úbohá fabrická robotníčka v poznaní neúprosnej skutočnosti, že čoskoro oslepne, nachádza zmierňujúcu útechu v hudobných kreáciách Busbyho Berkeleyho alebo radosť z tanečno-speváckych výstupov Julie Andrewsovej.
Inzine, 2000

Ďalšia nemecká pasová kontrola, uznanlivé pokývanie smerom k slečne, nočný rituálny tanec s Rumunom a môžeme na šesťposchodovú loď. Z autobusu musíme von, hore na dvojpalubu. V chaose pasažierov prichádzajúcich z rôznych dopravných prostriedkov si hľadáme miesta vo veľkých sedadlách orientovaných ako v kostole a chceli by sme spať. Na veľkej obrazovke oltára nám Mr. Safe namiesto uja Večerníčka názorne ukazuje, čo robiť v prípade rôznych druhov stroskotaní. Súc poučený dúfam, že aj posádke pripomenul, aby zavrela vráta na nákladnom priestore ešte pred vyplávaním.
Inzine, 1999

Psychické problémy Masarykovho syna Jána sa pokúsili použiť komunisti na vysvetlenie jeho údajnej samovraždy, ktorú však pravdepodobne zinscenovala ruská alebo anglická rozviedka. Druhá dcéra „slečna doktor“ Alica, sa stala vestálkou pri oltári Masarykovom. Slúžila svojmu guru až do jeho smrti a nelegálnym spôsobom zasahovala do prezidentskej politiky v slepej viere, že ON by to tak chcel.
Literárny týždenník, 2000, roč. 13, č. 15

Javor má sny, čo svietia z jeho dreva, dážď padá do vĺn, kotvy sú spustené, vzbúrené more aj v nás láskou spieva. Náš život pred oltárom času kľačí, pre lásku prosí zázračné prstene, v cirkuse sa spíjajú zaklínači.
Literárny týždenník, 2000, roč. 13, č. 21

Zlý, chybný bol už začiatok, spôsob účasti spisovateľov v prevratných udalostiach po roku 1989 — servilná tlačenica pred oltárom novej moci.
Literárny týždenník, 2000, roč. 13, č. 47

Vybalila ho a znovu zabalila na posteli, na tej pradávnej posteli — na pracovnom stole neúmyselného splodenia detí, ktorý sa stal oltárom pre službu dieťaťu, sedela na peľasti, okolo nej papier s vybodkovanými cezmínami, nemožný, slabý červeno ‐zelený motúz a lepiace štítky, dva darčeky, ktoré vybrala primerane drahé, ale nekrikľavé, a akosi pochmúrne zadumano si hľadela na ruky, inokedy a takmer pri každej ľudskej činnosti neváhavé a šikovné.
Faulkner, William: Divé palmy. Bratislava 1975

Inými slovami, stará Dúbravka bola zachovaná až dovtedy, než sa Husák stal prezidentom. Za Husákovu tabuľu hlasovali hlavne zastupitelia zvolení za koalíciu Smer – HZDS – SNS. Je to len ďalšia pripomienka, akým oltárom sa klaňajú ľudia, čo dnes riadia Lukáš Fila © SME nielen Dúbravku, ale celý štát.
SME, 11.12.2008

SDĽ vytrvalo kľačí pred oltárom moci a vymodlieva si bezbolestné dovládyvstúpenie, aby zostala aj nepoškvrnená, aj tehotná požehnanými plodmi pre svojich privatizérov a primeranými postmi pre svojich dobre vyškolených odborníkov, aj znovupríťažlivá pre voličov.
SME,13.3.1996

Napriek tomu ústavný zákon o vytýčení štátnej hranice medzi Českom a Slovenskom vykrvácal v parlamente na volebnom oltári opozičných strán. Dôvody svojho veta opozičný poslanci horko - ťažko nájdu.
SME, 26.4.1996

A kto už by hľadal vo vzoroch tapety nejaký zmysel? Afišizmus40, s jeho dôrazom na zapĺňanie prázdnych plôch priľnavými obrazmi, ich hromadenie, prekrývanie a vzájomné pohlcovanie, je ďalšou dominantnou charakteristikou almodóvarovskej scénografie. Spolu s domácimi zátišiami, kvázisúkromnými oltármi: poličkami plnými bibelotov, suvenírov, gýčov a kuriozít najrozličnejšieho druhu, spomienkových fotografií zarámovaných v nevkusných farebných rámoch…
Matáková, Viktória, Hanáková, Petra: Pedro Almodóvar. Bratislava 2005

Ołtarz

Sinnbildlich für die Eheschließung; Heiraten, Hochzeit. Es bleibt häufig offen, ob es sich um eine kirchliche oder standesamtliche Trauung handelt, die religiöse Bedeutung des Rituals tritt in den Hintergrund.

Im Polnischen geht dieses Profil wahrscheinlich auf Phraseme zurück, hat sich aber als Lexembedeutung verselbstständigt. Die matrimoniale Bedeutung kann durch die Verbindung von ołtarz mit den Präpositionen do und przed realisiert werden.

< do ołtarza >
< przed ołtarzem >
< przed ołtarz >

Oltár

• feierlich, verpflichtend, ewig
• Weiß
• Braut, Bräutigam, Trauzeugen, Eltern, Trauringe, Kuss, Urkunde
• Einzug, Brautkleid, Schleppe, Blumen

• feierlich, verpflichtend, ewig
• Weiß
• Braut, Bräutigam, Trauzeugen, Eltern, Trauringe, Kuss, Urkunde
• Einzug, Brautkleid, Schleppe, Blumen

Synonyme

• ślubny kobierzec ‘Teppich, auf dem die Braut und der Bräutigam während der Traung stehen - metonymisch: die Trauung’, vgl. stanąć na ślubnym kobiercu  ‘vor den Traualtar treten’
   

Synonyme

• kostol ‘Kirche’

[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]

[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]

Phraseme

• iść do ołtarza_{buchsprachlich} / zum Altar schreiten ‘(kirchlich) heiraten’
• prowadzić <kogoś> do ołtarza / jmdn. zum Altar führen ‘jmdm. im Rahmen der Trauungszeremonie zum Altar führen’
• pójść do ołtarza_{buchsprachlich} / zum Altar gehen ‘(kirchlich) heiraten’
• stanąć przed ołtarzem_{buchsprachlich} / vor den Altar treten ‘(kirchlich) heiraten’
• zaciągnąć do ołtarza_scherzhaft : <ktoś> zaciąga do ołtarza <kogoś> [wörtl. jmdn. zum Altar schleppen] ‘jmdn. zur Heirat zwingen’
• zaciągnąć przed ołtarz_scherzhaft : <ktoś> zaciąga przed ołtarz <kogoś> [wörtl. jmdn. vor den Altar schleppen] ‘jmdn. zur Heirat zwingen’

Phraseme

• byť pri oltári, pred oltárom: <niekto> je pri oltári/ pred oltárom ‘sich vermählen, (kirchlich) heiraten’
• ísť pred oltár/ vor den Altar treten: <niekto> ide pred oltár ‘sich vermählen, (kirchlich) heiraten’
• ísť k oltáru/ zum Altar schreiten: <niekto> ide k oltáru ‘sich vermählen, (kirchlich) heiraten’
• odísť od oltára: <niekto> odide od oltára ‘jmdn. nach der Trauung vom Altar wegführen’
• prisahať vernosť pred oltárom: <niekto> prisahá <niekomu> vernosť pred oltárom ‘jmdm., im Rahmen der Trauungszeremonie Treue geloben’
• stáť pri oltári, pred oltárom: <niekto> stojí pri oltári, pred oltárom ‘sich vermählen, (kirchlich) heiraten’
• viesť od oltára: <niekto> vedie <niekoho> od oltára ‘jmdn. nach der Trauung vom Altar wegführen’

Kollokationen

• dohnať starého mladenca k oltáru
• dostať svojú vyvolenú k oltáru
• dotiahnúť pred oltár
• dotancovať k oltáru
• odprevádzať k oltáru
• predstúpiť pred oltár
• prijať sviatosť manželstva predoltárom
• spečatiť svoj vzťah pred oltárom
• tŕnistá je cesta k oltáru
• utiecť od oltára
• únos nevesty od oltára

Dodatkiem, bez którego nie może się obejść żadna panna młoda, jest odpowiednie nakrycie głowy. Welon od zawsze pełnił przede wszystkim rolę symboliczną, przypominając o niewinności panny, która szła do ołtarza. Tradycję należy szanować, ale moda podąża własną drogą. Na pierwszy plan wysuwa się funkcja ozdobna ślubnego przybrania głowy. W tym sezonie obok welonów z kryształowym połyskiem dobrze widziane są fantazyjne upięcia i kapelusze. Trzeba je przede wszystkim dopasować do wzrostu panny młodej, figury
Nie tylko welon, Dziennik Zachodni, 2006-05-15

wesele i poprawiny w restauracji Valdi Plus w Borowej Wsi. Pierwszego dnia grał zespół, następnego didżej prowadził zabawę. Starsze ciocie bawiły się równie dobrze przy walczyku, jak przy techno. – Miałam dwa marzenia – zwierza się Agnieszka. – Chciałam, żebydo ołtarza poprowadził mnie tata, bo to takie symboliczne oddanie ręki córki mężowi, którym stanie się za chwilę. Po drugie, suknia ślubna miała być szeroka i uszyta z koronek sprowadzonych z Włoch. Dzień ślubu jest wyjątkowy, niepowtarzalny, najlepszy.
Weselne dzwony, Dziennik Zachodni, 2005-10-24

Vzťahy mladých slobodných kolegov, ktorí sa do seba zamilujú práve v práci a ich láska sa končí pred oltárom, zväčša nebývajú nebezpečné ani pre samotných zaľúbencov, ani pre chod firmy.
Profit, 2000

Mária , ako sa predstavila, chrlí zo seba trochu nesúvislo ponosy na svojho muža, s ktorým si pred oltárom sľubovali lásku a svornosť až dokonca života.
SME, 29.10.1997

Rozdelila som preto vydajachtivé slečny do niekoľkých kategórií, aby som upozornila potenciálnych ženíchov na nebezpečenstvá, ktoré na nich číhajú po dotancovaní pred oltár.
Inzine, 2002

Dievčina súhlasila, a tak šli rovno pred oltár. Žili si istý čas v pohode a sudca mal svoju ženu čoraz radšej, ale čo sa malo stať, to sa raz stalo.
Dašková, Kveta: Slovenské rozprávky - Výber z Dobšinského, Bratislava 1994

Sú rôzne prekážky, ktoré zneplatňujú manželský súhlas daný pri oltári. Nesmieme však zabúdať, že sú jednotlivci, ktorí klamú a klamú aj pri oltári.
Janega, Štefan: Spomienky cirkevného sudcu, Bratislava 2001

Pokojný život pána Bracketta v mestečku Greenleaf v Indiane prejde niekoľkými zmenami. Ešte treba opraviť niekoľko písomiek, stihnúť tréning školského družstva a potom priviesť kalórie si strážiacu snúbenicu k oltáru.
Inzine, 1998

A ja som svätosväte rátal, že tento „tichý Američan v Honte" sa cez tohoročné „Kráľove Šahy" zaskvie v plnej kráse, biely a voňavý ako osemnásťročná nevesta, kráčajúca k oltáru.
Literárny týždenník, 2001

Elliotovi Shermanovi nevesty utiekli od oltára už sedemkrát, ale tentoraz stretol ženu svojich snov.
TV svet, 02.08.2011
 

In den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen werden i.d.R. zwei Bedeutungen von ołtarz ‘Altar’ aufgeführt: 1) stół do mszy/ do nabożeństwa ‘Tisch für die Messe/ für den Gottesdienst’; 2) miejsce składania ofiar kultowych ‘Stätte zum Niederlegen der Kultopfer‘, vgl. SJPDor. 1958-1965, PSWP 1995-2005, ISJP 2000, USJP 2003, WSJP 2007-2012.
Das SuP unterscheidet für das Lemma ołtarz die Profile: religiös-christlich, religiös-sakrifizial, deprivativ, admirativ und matrimonial. Die religiösen Profile schließen unter anderem die vorangegangenen Explikationen der polnischen Wörterbücher ein. Die drei weiteren Profile resultieren aus metaphorischen Wendungen mit dem Begriff Altar.
Außerhalb des religiösen Diskurses wird das religiös-christliche Profil vor allem in Bezug auf die architektonischen Formen der Altäre, die als Kunstobjekte betrachtet werden, verwendet. Das berühmteste Beispiel Polens ist ołtarz Wita Stwosza – der Flügelaltar in der Krakauer Marienkirche von Veit Stoß, dessen Kopien, Miniaturen und Abbildungen in Museen ausgestellt werden. (Der sakrale Bezug des Objekts verliert somit seine Relevanz, die Benennung geht in das Sprachinventar der Kunstgeschichte ein.) Das religiös-christliche Profil bezieht sich auch auf die Heilig- und Seligsprechung, die auf die Vision aus der Johannes-Offenbarung anknüpft und als Phrasem wynosić na ołtarze ‘Zur Ehre der Altäre erheben’ sprachlich realisiert wird, vgl. "(…) unter dem Altar die Seelen derer, die hingeschlachtet wurden um des Wortes Gottes willen" (Offb. 6,9-11). Im gegenwärtigen Sprachgebrauch ist vor allem die säkularisierte Variante dieses Phrasems verbreitet. Diese findet oft in der Publizistik ihre Anwendung und wird im SuP dem admirativen Profil zugeordnet. Personen oder Gegenstände werden als Ausdruck der Bewunderung mit einem Altar verglichen. Derartiger Vergleich hat einen buchsprachlichen Charakter. Das säkularisierte Phrasem wynosić na ołtarze kann jedoch auch hyperbolisch, vor allem als Mittel der journalistischen Stilisierung (vgl. Belege im admirativen Profil) gebraucht werden. Ein Vergleich alltäglicher Gegenstände mit einem Altar wirkt hingegen salopp. In solchen Äußerungen werden oft weitere umgangssprachliche Ausdrucke gebraucht, vgl. gapić się na monitor jak na ołtarz ‘einen Bildschirm wie einen Altar anglotzen’.

Das religiös-sakrifiziale Profil bezieht sich auf Niederlegung eines kultischen Opfers auf dem Altar. In der Gegenwartssprache wird das Thema des Opferganges häufiger in einer säkularen Bedeutung gebraucht. Diese wird im SuP als ein Verzichtsprofil aufgeführt. Dabei werden Konstruktionen wie złożyć ‘niederlegen’, poświęcić ‘opfern’ etc. na ołtarzu (+czegoś) ‘auf dem Altar von etwas’ verwendet. (Das Lexem ołtarz verlangt also eine Ergänzung.) Solche Wendungen wirken gehoben und werden meisten in der Literatur und in der Publizistik gebraucht (vgl. Belege im Verzichtsprofil).

Das matrimoniale Profil wird vor allem mit Äquivalenten des Phrasems zum Altar führen realisiert, vgl.: iść do ołtarza/ zum Altar schreiten; prowadzić <kogoś> do ołtarza/ jmdn. zum Altar führen; pójść do ołtarza/ zum Altar gehen; stanąć przed ołtarzem/ zum Altar treten. Die Ausdrücke haben einen buchsprachlichen Charakter und beziehen sich auf eine kirchliche Hochzeit. Oft, vor allem in den umgangssprachlichen Varianten, wie z.B.: zaciągnąć do ołtarza ‘vor den Altar schleppen’, oder in der elliptischen Verwendung des Wortes ist das Element des kirchlichen Vollzugs der Trauung nicht mehr vorhanden, vgl.:

Wszystko wskazuje na to, że i Hugh Grant bliski jest ołtarza. Gwiazdor „Czterech wesel i pogrzebu” i obu części filmów o Bridget Jones najpewniej może zostać usidlony przez 30-letnią Jemimę Khan, rozwódkę z dwojgiem dzieci. (Cztery wesela i chrzciny, Dziennik Zachodni, 2005-01-04)
 

Im gegenwärtigen Sprachgebrauch sind die säkularen Profile des Substantivs ołtarz sehr häufig und werden in einem breiten Verwendungsspektrum gebraucht.

In den modernen Bedeutungswörterbüchern des Slowakischen wird nur eine Bedeutung von oltár angegeben, die mit der religiös-christlichen Profil im Wörterbuch SuP übereinstimmt. Andere Bedeutungsfacetten des Wortes werden lediglich in Phrasemen erfasst. Das vorliegende Wörterbuch gliedert dagegen fünf Profile von oltár aus: ein religiös-christliches, ein religiös-sakrifiziales, ein deprivatives, ein admiratives sowie ein matrimoniales Profil.

Das religiös-christliche Profil taucht am häufigsten in den Belegen auf, gefolgt vom deprivativen und von matrimonialen Profil. Das in etymologischer und chronologischer Hinsicht primäre sakrifiziale Profil taucht in historischen und biblischen Zusammenhängen regelmäßig auf, ist aber aufgrund seiner Beschränktheit auf bestimmte Domänen in der Frequenz dagegen zweitrangig. Das admirative Profil ist als okkasionell zu betrachten und weist diffuse Zusammenhänge sowohl mit dem sakrifizialen, christlichem und deprivativen Profil auf, ist also ein Hybrid, das aus mehreren Quellen gespeist wird bzw. ist aufgrund seiner Okkasionalität instabil und domänenunspezifisch.

Beim religiös-christlichen Profil treten zwei Facetten gleichberechtigt hervor: a) oltár als Mittelpunkt gottesdienstlicher Handlungen und b) als Kunstgegenstand. Ein Altar gilt traditionellerweise als Mittelpunkt des gottesdienlichen Geschehens. n einigen reformierten Kirchen wird der gottesdienstliche Tisch nicht als oltár, sondern als bohoslužobný stôl ‘Abendmahlstisch’, stôl Pana ‘Tisch des Herrn’ u.ä. bezeichnet. Dieser Usus hängt damit zusammen, dass das Abendmahl in diesen Kirchen keinen Opfercharakter trägt, sondern als Erinnerungsmahl gefeiert wird. Brot und Wein werden nach dieser Interpretation nicht in den wahren Leib und den wahren Leib Christi gewandelt, sondern behalten ihren Charakter als Elemente bei.Eine ursprünglich gottesdienstliche Handlung stellt auch die Trauung dar, die im matrimonialen Profil im Fokus steht. Dieses Profil tritt zum einen aufgrund seiner großen Frequenz im Slowakischen als eigenständige Konzeptualisierung hervor. Zum anderen wird bei der Analyse der Belege deutlich, dass der ursprüngliche religiöse Kontext zunehmend verblasst ist. In der Presse taucht eine Vielzahl von dekontextualiserten Kontexten auf, in denen offenbar nur auf die Heirat als solche referiert wird, wobei vollkommen unerheblich ist, ob es sich dabei um einen religiösen oder säkularen Akt handelt. Auch der zeremonielle Akt tritt gegenüber dem Gebrauch als Synonym zu Hochzeit, Verehelichung usw. oft zurück und scheint in Kontexten wie dem folgenden keine Rolle zu spielen: Elliotovi Shermanovi nevesty utiekli od oltára už sedemkrát. ‘Elliot Sherman entflohen seine Verlobten schon siebenmal vom Oltar’. 

Während der sakrifiziale Charakter im christlichen Profil und den davon abgeleiteten matrimonialen Profil nicht mehr stark ist oder gar nicht vorhanden ist, hat er sich in den hochfrequenten Belegen für das deprivative Profil erhalten. Es scheint vom Phrasem: kľasť niečo na oltári vlasti ‘etw. auf dem Alter des Vaterlandes darbringen’ abgeleitet zu sein, das sich in dieser oder ähnlicher Form in vielen europäischen Sprachen findet. Da sowohl der Opfercharakter der Messe einer axiologische Demotion unterliegt wie auch die Opfer (an Leib und Leben) für eine patriotische Sachen seit dem Zweiten Weltkrieg kritisch-distanziert betrachtet werden, drücken die Wendungen oft eine Distanz des Sprechers zu den Werten aus, für die Opfer zu erbringen sind. Formal handelt es sich im deprivativen Profil um phrasematische Wendungen, die wie folgt ausgedrückt werden können: Benefaktitive Verben wie klasť/ položiť, dať, priniesť, auch venovať, pozdvihnuť, die im Verwendungskontext ‘widmen, opfern’ bedeuten, werden mit dem fixen Bestandteil: na oltár(i)) sowie mit einem Abstraktum im Genitiv verbunden, das die Gebrauchsdomäne der Opferhandlung angibt. Die beiden open slots, die na oltár(i) flankieren, weisen eine hohe Variation innerhalb der Grenzen des Musters auf.

Co ołtarz to ofiara. [wörtl. Je Altar dann Gabe.]/ ‘kritisch über die Aufforderung zum Spenden für die Kirche’

Kto ołtarzowi służy, z ołtarza żyje. [wörtl. Wer dem Altar dient, vom Altar lebt.]/ ‘über die hohen Einnahmen der Kirche’

Nie czas przy ołtarzu medytować. [wörtl. Es ist nicht die Zeit am Altar zu meditieren.]/ ‘über die Notwendigkeit des Handelns’

[Es wurden keine Sprichwörter gefunden.]

Literatur

• Tadeusz Chrzanowski: Ołtarz Mariacki Wita Stwosza, 1985.
• Edward Szuster: Ołtarze wietrzeją co dnia, 1983.
• Gustaw Herling-Grudziński: Skrzydła ołtarza, 2004.
• Jan Majdecki: Jasnogórski ołtarz ojczyzny, 1988.

Filme

• Dwa ołtarze, dwie pielgrzymki. Polacy 87/99 (Regie: Ewa Pytka), Dokumentarfilm, Polen, 1999.
• Mój ołtarz (Regie: Jacek Januszyk & Adam Sikora), Dokumentarfilm, Polen, 1995.
• Rozbity ołtarzyk (Regie: Stanisław Szwarc-Bronikowski), Dokumentarfilm, Polen, 1978.
• Papieskie ołtarze (Regie: Anna Maria Mydlarska), Dokumentarfilm, Polen, 1998.

Sonstiges

• Altar vor einem Supermarkt während Fronleichnam
  
  
  (Quelle: http://bi.gazeta.pl/im/61/de/d5/z14016097Q,Oltarz-na-procesje-Bozego-Ciala.jpg)

Literatur

• Jaromír Homolka: Levoča, 1969.
• Viktor Kotrba: Levočský oltár majstra Pavla, 1955.
• Ján Papco: Bojnický oltár 1340-1360: 4. máj 2004-4. jún 2004 / text Ján Papco ; fotografie archív Slovenského národného múzea - Múzeum Bojnice. Vincent Hložník - Obrazy 1941-1949: 5. máj-6. jún 2004: (katalóg výstavy), text Ivan Jančár; fotografie Ladislav Sternmüller; preklad Barbara Davidson, 2004.

Kunst

• Narda di Cione: Bojnický oltár, z polovice 14. storočia.
  
  (Quelle: http://grand-ms.sk/_sub/ubytovanie/index_htm_files/56.jpg)
• Korunovanie Panny Márie, bocny oltár v gotickom kostole sv. Martina, Spišská Kapitula, 1493- 1499.
  
  (Quelle: http://www.avstudio.sk/fotobanka/pictures/2060707010053.jpg)

Sonstiges

• Bojnický oltár je na známke z roku 1997  (Briefmarke mit Bojnický oltár)
  
  (Quelle: http://m.smedata.sk/api-media/media/image/sme/8/23/23068/23068.jpg?rev=1)

Zgrzywa, Jan 2002: „Określenia metaforyczne z wyrazem ołtarz“, in: Studia Językoznawcze: synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, Szczecin, Bd. I, S. 463-470.