Polysemie
- religiös: ‘Schiff, in dem Noah gerettet wurde’
- Rettungsprofil: ‘Zufluchtsort’
- Ansammlungsprofil: ‘große Anhäufung bes. von Tieren’
Definition
Arka Noego
Ein großes Schiff, auf dem Noah laut dem biblischen Buch Genesis seine Familie und von jeder Tierart ein Paar vor der Sintflut gerettet hat (Gen 6-9,17). Die Sintflut wurde von Gott als Strafe für die sündige Menschheit gesandt. Nur Noah wurde wegen seiner Frömmigkeit gewarnt und konnte sich ein Schiff bauen. Die Angaben für den Bau der Arche stehen in der Bibel (Gen 6,14-16), und prägen die Vorstellung von der Arche Noah: groß, aus Holz, mit drei Stockwerken. Mit der Arche werden auch andere Bilder in Verbindung gebracht: Sintflut als göttliche Strafe für sündiges Leben, die Taube mit einem Olivenzweig im Schnabel, der Regenbogen als Symbol für die Zuwendung Gottes.
Gelegentlich ist in aufwertender Funktion auch Großschreibung möglich.
Konnotationen
- Rettung, Schutz, Zuflucht, Geborgenheit
- Berg Ararat
- Zorn und Barmherzigkeit Gottes
Lexikalische Relationen
Hyperonyme
- korab ‘Schiff’
- okręt ‘Schiff’
- statek ‘Schiff’
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- opowieść o arce Noego
- zbudować arkę
Belege
Warto zresztą przypomnieć, iż łódź, barka czy statek zawsze pełniły w kulturze światowej rolę szczególną: przenosiły życie, jak arka Noego, lub wiozły zmarłych do krainy wiecznego mroku i cieni, niby łódź Charona, znana również w innych cywilizacjach, na przykład w Oceanii czy w starożytnym Egipcie.
Jan Pieszczachowicz, Koniec wieku: szkice o literaturze, 1994
Dla chrześcijan centrum świata stanowi Golgota, na Araracie miała osiąść arka Noego po biblijnym potopie, na górze Synaj natomiast Mojżesz otrzymał kamienne tablice z dziesięcioma przykazaniami.
Jan Pieszczachowicz, Koniec wieku: szkice o literaturze, 1994
Do tej pory jednym z zasadniczych źródeł poznania przyrody była Biblia. Arka Noego stawała się koronnym argumentem w naukowych dysputach o powstaniu skał, gór, nizin i rzeźby terenu.
Jacek Jania, Zrozumieć lodowce, 1996
Ukończony fresk przedstawiał potop. Arka Noego była pełna najróżniejszych zwierząt: słoni, lwów, gadów i ptactwa. Na jednym z masztów statku siedział nawet kameleon, przypominający wielbłąda w miniaturze, mistrz Uccello bowiem nigdy nie widział prawdziwego kameleona i wyobraził go po prostu, kojarząc nazwy: kameleon to po włosku camaleonte, a cammello - wielbłąd.
Olga Tokarczuk, Podróż ludzi księgi, 1996
Inną odmianą tych literackich rymowanek była Arka Noego, gdzie wymyślano strofy o zwierzętach. Przez wiele wieczorów powstawały opisy mieszkańców arki, z aluzjami do znanych zakopiańskich postaci.
Tygodnik Podhalański nr 33, 1997
Odkrywca wraku „Titanica“, oceanograf Robert Ballard, wyruszył ponownie na Morze Czarne, aby na dnie tego mrocznego akwenu poszukiwać śladów gigantycznego potopu, który - jak się przypuszcza - zniszczył wspaniałą cywilizację i dał prawdopodobnie początek biblijnej opowieści o arce Noego.
Dziennik Polski, 04.07.2001
A zatem gdybyśmy stwierdzili, że wszystkie te gatunki zwierząt zachowały się w arce Noego, oznaczałoby to, iż skoro owe inne zwierzęta udały się do Indii z tegoż świata, były pośród nich i te, których brakuje w innych częściach świata.
Adam Elbanowski, Nowe królestwo Grenady. Historia naturalna, obyczajowa i domniemana, 2006
W Kościele Katolickim (szeroko rozumianym) znajdują się, jak w arce Noego, ludzie czyści i nieczyści - święci i grzesznicy, zwierzęta czyste i nieczyste, lecz gdy Arka dopłynie do brzegu, Noe złoży ofiarę Bogu przyjemną tylko ze zwierząt czystych, a nie nieczystych - które będą odrzucone.
Usenet -- pl.soc.religia [07.09.2008]
W tej okolicy, według Biblii, po Wielkim Potopie wylądowała Arka Noego i stąd ludzie rozeszli się po kuli ziemskiej.
Wojciech Jagielski, Dobre miejsce do umierania, 2005
Definition
Arka Noego
Ein großes Gefährt oder ein Ort, der gefährdete Lebewesen oder Kulturobjekte aufnimmt, schützt und für die Zukunft bewahrt. Übertragen auch eine Institution, die dasselbe leistet. Typischerweise werden so Projekte zur Erhaltung der Artenvielfalt bezeichnet, z.B. Genbanken oder zoologische Gärten.
Konnotationen
- Rettung, Zuflucht, Aufnahme
- Schutz vor Bedrohung, Aussterben oder Untergang
- Sammlung, Auswahl
Lexikalische Relationen
Synonyme
- ratunek ‘Rettung’
- schronienie ‘Zuflucht’
Wortbildungen
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- współczesna arka Noego
Belege
- Australia to przyszła arka Noego. Najpiękniejszy kawałek ziemi stworzony przez Boga dla uratowania ludzi przed ludźmi. Dobra przed złem. Cnoty przed grzechem. Wiecznego życia przed wieczną śmiercią.
Tadeusz Konwicki, Bohiń, 1992
Nowa arka Noego uratuje świat – Belgijski pionier ekologicznego budownictwa Vincent Callebaut przedstawił projekt pływającej wyspy, która niemal jak biblijna arka Noego, ma uratować ludzkość przed podnoszącym się wskutek globalnego ocieplenia poziomem wód.
Dziennik, 18.06.2008
Osada górnicza w Ny-Alesundzie została przekształcona w międzynarodową stację badawczą, a znajdująca się tuż koło lotniska kopalnia numer 3, a właściwie jeden z jej szybów, stała się niedawno czymś, co ma być arką Noego naszych czasów albo nasiennym Fortem Knox.
Gazeta Wyborza, 08.07.2008
Czy jest jakaś nadzieja? Naukowcy sądzą, że tak, ale jest ona bardzo niewielka. Na Bałtyku wybrano pewną estońską wyspę na coś w rodzaju Arki, która ma uratować europejski gatunek przed potopem norki amerykańskiej.
http://supermozg.gazeta.pl/supermozg/1,102610,7145301,Norka_europejska__Mustela_lutreola__ang__European.html [28.02.2011]
Definition
Arka Noegookkasionell
Bezeichnung für eine große Ansammlung unterschiedlicher Tiere oder auch Menschen auf einem begrenzten Raum.
Konnotationen
- heterogene Gruppe, bunte Mischung
- beengter Raum
- friedliches Zusammenleben
Lexikalische Relationen
Synonyme
- menażeria ‘Tierschau’
- tłum ‘Gedränge’
- zgrajaumgangssprachlich ‘Haufen’
Wortbildungen
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- istna arka Noego
Belege
Co do samej repatriacji, toż, Mietku, istna arka Noego
: Ludzie, krowy, owce, psy, a pchłów ile nawieźli - strach. A jaki bałagan!
Marek Ławrynowicz, Diabeł na dzwonnicy, 1998
Wszystkie psy teraz wystraszone. Nasz Kruczek nie zdjął się z łańcucha? - I gdzie ta cholera poleciała? - Wujek Władek na wspomnienie Kruczka zatrząsł się ze złości. - Mówiłem, zabrać go do piwnicy. - To trzeba by zabrać konie, krowy, świnie, kury, gęsi, kota - powiedział, jakby z pokorą wobec przeznaczenia, dziadek. - Piwnica nie arka
Noego
. Bóg i nam może nie dać przeżyć.
Wiesław Myśliwski, Widnokrąg, 1996
Postacie zaludniające Krzemieniec Paźniewskiego mają zróżnicowaną genealogię. Jest szlachta rujnująca się wyszukanym hobby, jest inteligencja, jest stan duchowny, jest kupiectwo, są osadnicy, są panowie oficerowie. Jak w pojemnej arce Noego
. Po tym tylko poznajemy, że potop jest prawdopodobny. Są oczywiście Żydzi także.
Bieńkowski Zbigniew, Przyszłość… przeszłości, 1996
Już po raz czwarty proboszcz parafii św. Jana Chrzciciela w Choroszczy zorganizował nabożeństwo, podczas którego były święcone zwierzęta. Przyjechała cała Arka Noego
, w tym różnorakie ptactwo, m.in. gołębie, gęsi i kury. Był też żółw o intrygującym imieniu Genialny.
Gazeta Wyborcza, 2003-10-06
Kilka dni temu do naszego zoo dotarła prawdziwa „ Arka Noego
“ w postaci wielkiego transportu zwierząt z różnych ogrodów zoologicznych Europy.
http://www.zoo.wroclaw.pl/index.php?Itemid=83&id=94&option=com_content&task=view [28.02.2011]
Wortindex
Etymologie
Im Polnischen belegte seit dem 16. Jh. von lat. arca ‘Kasten’. Neben der Schreibung arka früher noch die Variante archa.
Semantischer Wandel
In den Bedeutungswörterbüchern des Polnischen wird arka Noego unter dem Hyperonym arka aufgeführt. Dem Lemma arka werden i.d.R. zwei Bedeutungen zugeschrieben: 1) Phrasem arka przymierza – eine vergoldete Truhe ‘Bundeslade’, in der die Israelis die Steintafeln mit den Zehn Geboten aufbewahrten; 2) arka Noego – ein Schiff/ Boot, in dem Noah seine Familie und Paare aller Tierarten vor der Sinflut gerettet hat (vgl. SJPDor. 1958-69; SJPSzym. 1992; PSWP 1995-2005). Das SWJP (1996) führt lediglich die Bedeutung für das von Noah gebaute Schiff auf. Das in der ersten Bedeutung aufgeführte Phrasem arka przamierza hat im Polnischen eine weitere metaphorische Bedeutung, die vor allem aus der Literatur bekannt ist – coś co łączy przeszłość i teraźniejszość ‘Bindeglied zwischen der Vergangenheit und der Gegenwart (vgl. SFJPSkor. 1967-1968; ISJP 2000; WSF 2005). Im vorliegenden Wörterbuch wird jedoch dieses Phrasem weder in der biblischen noch in der metaphorischen Bedeutung aufgeführt.
Arka/ arka Noego als eine scherzhafte Bezeichnung eines großen, unlenkbaren Fahrzeugs ekwipaż wird in den Wörterbüchern SJPDor (1958-1969) und SFJPSkor (1967-1968) festgehalten. Diese Bezeichnung gilt heute im Polnischen als veraltet. Im Korpus wurden keine Verwendungen gefunden, die den Gebrauch dieser Bedeutung in der Allgemeinsprache belegen würden.
Im vorliegenden Wörterbuch werden neben der religiösen Bedeutung zwei weitere semantische Profile des Lemmas arka Noego (selten elliptisch nur arka) festgelegt. Das Rettungsprofil bezieht sich dabei auf einen Ort oder eine Institution, die das Überleben von bedrohten Tier- sowie Pflanzenarten, Kulturgütern oder sogar Menschen sichern sollen (vgl. Belege in diesem Profil). Im Ansammlungsprofil wird als arka Noego ein Raum oder ein Ort bezeichnet, in dem sich viele verschiedene Lebewesen (mitunter auch Menschen) versammelt haben. Dabei steht nicht deren Schutz im Vordergrund, sondern lediglich die Tatsache des Aufeinandertreffens für eine bestimmte Zeit. Oft werden mit dem Vergleich Assoziationen mit den in der Arche Noah herrschenden Zuständen wie Chaos, aber auch friedliches Miteinander hervorgebracht.
Arka Noego wird im Polnischen häufig als Name für karitative Einrichtungen und Hilfsorganisationen für Kinder und Jugendliche sowie für Tierschutzorganisationen verwendet. Auch Einrichtungen für nicht-notleidende Kinder, wie Kindergärten, Horte oder Kulturorganisationen wie eine berühmte Kinderband tragen den Namen Arka Noego.
Sprichwörter
O wieści gminna! ty arko przymierza/ Między dawnymi i młodszymi laty:/ W tobie lud składa broń swego rycerza,/ Swych myśli przedze i swych uczuć kwiaty (A. Mickiewicz, Konrad Wallenrod)/ ‘Konrad Wallenrod ist ein Gedicht aus dem Jahr 1828 von Adam Mickiewicz, das im Litauen des 14. Jahrhunderts spielt. Mickiewicz schrieb das Gedicht, das den polnisch-litauischen Patriotismus anfachen sollte, vor dem Hintergrund polnischer Aufstände gegen russische Herrschaft. (Wikipedia)’
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Jan R. Czarnocki: Arka Noego, 2007.
- Gilbert Delahaye, Marcel Marlier: Martynka i Arka Noego, 2009.
- Marianne Fredriksson: Arka Noego, 1990.
- Tomasz Olszakowski: Pan Samochodzik i... Arka Noego, 2011.
- Eric-Emmanuel Schmitt: Dziecko Noego, 2005.
- Aleksiej Warłamow: Zatopiona arka, 2005.
- Adam Wiśniewski-Snerg: Arka, 2007.
- Włodzimierz Zagórski: Historia patriarchy Noego, 1962.
- Agnieszka Żukowska: Arka Noego, 2009.
Film
- Arka Noego (Das Arche Noah Prinzip, Regie: Roland Emmerich), Deutschland 1984.
- Arka Noego (Noah's Ark, Regie: John Irvin), Deutschland/USA 1999.
- Arka Noego (El arca, Regie: Juan Pablo Buscarini), Spanien/Italien/Argentinien 2007.
- Arka Noego (Noah's Ark, Regie: Michael Curtiz), USA 1928.
- Arka (Regie: Grzegorz Jonkajtys), Polen 2007.
- Druga Arka Noego (Regie: Piotr Zaluski), Polen 2000.
Musik
-
Arka Noego – polnische Band(Quelle: http://img.interia.pl/rozrywka/nimg/Okladka_plty_tamto_Subito_993197.jpg)
Werbung
-
Konzertwerbung
(Quelle: http://www.szczecin.pl/UMSzczecinFiles/image/aktualnosci/coca_cola_w_szcz.jpg)
Bibliographie
Nagórko, Alicja 2011: „Leksyka religijna w badaniach porównawczych“, in: Pędzich, B./ Zdunkiewicz-Jedynak, D. (Hg.), Polskie dźwięki, polskie słowa, polska gramatyka, Warszawa, S. 247-262.
Świderkówna, Anna 2009: „Biblijny i niebiblijny potop“, in: Rozmowy o Biblii. Prawo i prorocy, Warszawa, S. 67-81.