Polysemie
- religiös: ‘von der Gültigkeit einer religiösen Lehre überzeugt sein’
- magisch: ‘von der Existenz übernatürlicher Wesen überzeugt sein’
- ideologisch: ‘von der Richtigkeit einer Weltanschauung überzeugt sein’
- Wahrheitsprofil: ‘von der Richtigkeit einer Aussage überzeugt sein’
- Vertrauensprofil: ‘vertrauen, hoffen’
- Modalitätsprofil: ‘vermuten’
Definition
wierzyć
Konnotationen
- Gott, ewiges Leben, Himmel, unsterbliche Seele
Wortbildungen
Substantive
- innowerstwobuchsprachlich ‘Andersgläubigkeit’
- innowiercaselten ‘Andersgläubiger’
- niewara ‘Unglaube’
- niewierzący ‘Ungläubiger’
- prawowierność ‘Rechtgläubigkeit, Orthodoxie’
- wiara1 ‘Glaube, Religion’
- wierny1 ‘Gläubiger’
- wierzący1 ‘Gläubiger’
Verben
- uwierzyć1 ‘gläubig werden, zum Glauben gelangen’
Adjektive
- małowierny ‘kleingläubig’
- prawowierny ‘rechtgläubig, orthodox’
- wierny2 ‘gläubig’
- wierzący2 ‘gläubig’
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- wierzyć w Allaha
- wierzyć w Boga
- wierzyć w Kościół
- wierzyć w Świętych Obcowanie
- wierzyć w życie wieczne
Belege
Na zakończenie Maradona skrytykował Kościół katolicki za sposób, w jaki traktował go w czasie 15-miesięcznej dyskwalifikacji za przyjmowanie narkotyków. - Modliłem się do Boga wiele razy, ale przestałem wierzyć
w Papieża, Kościół i księży. Zamiast przyjść mi z pomocą argentyński kler potępił mnie - dodał Argentyńczyk.
Gazeta Wyborcza, 1992-10-07
- Czy wierzysz
, że Jezus Chrystus zmartwychwstał?
- Tak - odpowiedziałem.
Adam Wiedemann, Sęk Pies Brew, 1998
Otworzył oczy, przypatrywał się dłoniom. Pomyślał, że zaniedbuje swoje kontakty z Bogiem. Nie wierzył
w Boga tak mocno, jak przedtem i potem, nosił w sobie sceptycyzm, bunt, szyderstwo i wahanie, ale bał się gniewu niebios.
Początek Autorzy, Andrzej Szczypiorski, 1990
- Ja bezbożny?
- W Pana Boga nie wierzysz
!
- Wierzę! Tylko w innego niż ty.
Edward Redliński, Szczurojorczycy, 1997
Definition
wierzyć
Persönlich von der Existenz bestimmter Wesen oder Phänomenen überzeugt sein, die sich nicht eindeutig beweisen lassen und die von vielen Menschen für nichtexistent gehalten werden (z. B. Geister) oder denen keine kausale Wirkung für das reale Leben zugestanden wird (wie bei Träumen u. Ä.).
Konnotationen
- Gespenster, Geister, Wunschbilder
- Naivität, Spiritismus, Exzentrik, Esoterik
Lexikalische Relationen
[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]
Wortbildungen
Substantive
- wiara2 ‘Glaube’,vgl. wiara w duchy ‘Glaube an Geister’
- wierzenia ‘Volksglaube’, vgl. wierzenia ludowe ‘Volksglaube’
Verben
- uwierzyć2 ‘anfangen an etw. zu glauben’
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- wierzyć w cuda
- wierzyć czary
- wierzyć w duchy
- wierzyć w sny
- wierzyć w zabobony
- wierzyć we wróżby
Belege
Te wszystkie tam księżyce, słońca, chińskie szczury i inne astrologiczne zwierzęta to same bzdury! W ogóle w to nie wierzę, ale grubo przed poznaniem mojej Marty zdarzyło się coś, co mnie zdumiało.
Nina Terentiew, Zwierzenia kontrolowane, 2004
Definition
wierzyć
Die Prämissen einer Weltanschauung, einer Ideologie, einer Gesellschaftslehre, einer Bewegung oder auch einen bestimmten Grundsatz oder Wert anerkennen und von deren Richtigkeit überzeugt sein; ein bestimmtes Weltbild haben.
<ktoś>wierzy w <coś>
Lexikalische Relationen
[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]
Wortbildungen
Substantive
- wiara3, okkasionell ‘Glaube’, vgl. wiara w socjalizm ‘Glaube an den Sozialismus’
Verben
- uwierzyć3 ‘anfangen, zu glauben’
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- bezgranicznie wierzyć
- naiwnie wierzyć
- wierzyć w marksizm
- wierzyć w socjalizm
Belege
Ja się z nim kłóciłem: „Pan ciągle wierzy w marksizm, tylko pan mówi, że źle wykonano.
Niestety po tylu latach to już okazuje się chyba, że tego nie można dobrze wykonać” Taka była różnica między nami.
Kisielewski Stefan, Abecadło Kisiela, 1990
Po południu podejmuję obchód, wiatr, jeżeli wieje, to na ogół od rzeki, przynosząc wyziewy. Idę niczym przechodzień, czasem przystaję, notuję. Nie wtajemniczeni biorą mnie niekiedy za artystę, który spisuje swoje spostrzeżenia. Nie wyprowadzam ich z błędu, w jakimś zresztą sensie - czyż nie należałoby przyznać im racji? I mnie patronuje idea porządku, wizja, która, wierzę , doczeka się swego czasu, wypełni się i wypleni chwasty. Być może nieprędko, ale nie brakuje mi cierpliwości.
Zbigniew Kruszyński, Na lądach i morzach: opisy i opowiadania, 1999
Górale czuli się Polakami i w idei Goralenvolk węszyli niemiecki podstęp. To było oczywiste. Może ktoś wierzył w te rasistowskie pomysły, ale ja takich nie spotykałem.
Michnik Adam, Tischner Józef, Żakowski Jacek, Między Panem a Plebanem, 1995
Pamięć głodu, zimna, gorąca, bólu, przyjemności, pożądania i zaspokojenia sprawia, że instynkt staje się problemem. Pojawiają się książkowe rozważania, psychoterapeuci, którzy uczą cię jak masz żyć, ideolodzy, którzy mówią ci, w co masz wierzyć, politycy, którzy mówią ci, co masz robić.
Leon Zawadzki, O tym..., 1998
Uważny czytelnik Friedmana, któremu euforia nie przeszkodziła kontynuować lektury Lexusa po rozdziale o teorii złotych łuków, odnajdzie kilkaset stron dalej krótki, lecz istotny do niej przypis, świadczący o tym, że amerykański publicysta, choć wierzy w siłę sprawczą obiektywnych procesów dziejowych, sądzi jednak, że należy je aktywnie wspierać: To, że nie zdarzyło się, by dwa państwa, które mają u siebie bary McDonald'sa, toczyły ze sobą wojnę, jest po części wynikiem siły Stanów Zjednoczonych i ich gotowości do użycia swojej potęgi przeciwko tym, którzy mogliby zagrozić systemowi globalizacji - począwszy od Iraku, a na Korei Północnej skończywszy. Niewidzialna ręka rynku nic by nie zwojowała bez niewidzialnej pięści.
Edwin Bendyk, Zatruta studnia: rzecz o władzy i wolności, 2002
Definition
Wierzyć
Konnotationen
- Subjektivität
- Beurteilung der Aussage Dritter
- nicht bezweifeln
- relativierend
- Möglichkeit von Täuschung
Lexikalische Relationen
[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]
Wortbildungen
Substantive
- łatwowierność ‘Leichtgläubigkeit’
- wiara4 ‘Glaube’
- wierność ‘Treue’
- wierzytelność ‘Gläubigeranspruch’
- wierzyciel ‘Gläubiger’
Verben
- uwierzyć4 ‘anfangen, jmdm./einer Sache zu glauben’
Adjektive
- łatwowierny ‘leichtgläubig’
- wierny3 ‘treu’, vgl. wierne tłumaczenie ‘wortgetreu’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- nie wierzyć własnym oczom/ uszom /den eigenen Augen/ Ohren nicht trauen
Kollokationen
- bezgranicznie wierzyć
- naiwnie wierzyć
- wierzyć propagandzie
- wierzyć w każde słowo
Belege
Wprawdzie Maniek nie zna francuskiego, ale on znajdzie sposób, by opowiedzieć tę historię. Sam mówił, że nie ma na niego mocnych. Ja mu wierzę .
Monika Piątkowska, Leszek Talko, Talki w wielkim mieście, 2002
Maria Irena Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Krzysztof Wesołowski, Znane i nieznane: rezydencje, ludzie, wydarzenia, 2001
Definition
Wierzyć
Konnotationen
- Optimismus
- Affektivität
- Erfüllung von Versprechen
- positive Erwartung
Lexikalische Relationen
Synonyme
- mieć nadzieję ‘hoffen’
- ufać ‘vertrauen’
Opposita
- wątpić ‘zweifeln’
Wortbildungen
Substantive
- łatwowierność 'Leichtgläubigkeit'
- niedowiarek ‘Zweifler’
- niedowierzanie ‘Misstrauen’
- wiara5 ‘Glaube, Vertrauen’
Verben
- nie dowierzać ‘jmdm./ etw. misstrauen’
- powierzać ‘jmdm. etw. anvertrauen’
- uwierzyć3 ‘anfangen, jmdm./ etw. zu vertrauen’
- zawierzać ‘jmdm. glauben’
- zwierzać ‘jmdm. ein Geheimnis anvertrauen’
- zwierzać się ‘jmdm. sich anvertrauen’
Adjektive
łatwowierny 'leichtgläubig'
Adverbien
łatwowiernie 'leichgläubig'
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- uwierzyć/ wierzyć komuś na słowo [wörtl. jmdm. etw. aufs Wort glauben] ‘jmdm. ohne Beweise vorbehaltlos glauben’
Kollokationen
- bezgranicznie wierzyć
- naiwnie wierzyć
- wierzyć w swoje szczęście
- wierzyć we własne siły
Belege
Od zniknięcia Georgija Ołena odnotowywała każdą wiadomość o anonimowych męskich zwłokach znalezionych na Ukrainie. Wertowała kroniki w gazetach, oglądała programy kryminalne w telewizji, sprawdzała każdy ślad. - Bardzo chciałam wierzyć, że Georgij żyje, ale wiedziałam, że jego zniknięcie nie może być przypadkowe - opowiada.
Marcin Wojciechowski, Pomarańczowy majdan, 2006
Niezbyt się tym przejęłam uważając, że ta fascynacja prędzej czy później Ewie przejdzie. Wierzyłam w jej ambicje. Zanim poznała tego chłopaka, myślała o studiach. To oczywiste, nie mogła pójść inną drogą. Była przecież moją córką. Ale zaraz po maturze oświadczyła, że nie zamierza studiować.
Maria Nurowska, Rosyjski kochanek, 1996
Józef Jabłkowski nie wierzył w powodzenie walki zbrojnej, nie wziął osobistego udziału w powstaniu.
Feliks Jabłkowski, Dom Towarowy Bracia Jabłkowscy: romans ekonomiczny, 2005
Ja tam nie wiem, ale jeśli ci wszyscy autorzy tak o Stalinie myśleli wtedy, jak dziś piszą, trudno się dziwić, że generalissimus był podejrzliwy i nikomu nie wierzył.
Ryszard Marek Groński, Nauka pływania dla topielców: wypisy z histerii najnowszej 1989-1998, 1999
Przedstawiciel Instytutu Brytyjskiego dwukrotnie napomykał o tym, by uważać na nowe znajomości i nie ulegać łatwej pokusie zabawy w city guerilla, „zwłaszcza że, proszę mi wierzyć, ani to city, ani to guerillas, przynajmniej po tym, co widziałem na Malajach”.
Piotr Siemion, Niskie Łąki, 2000
Definition
Konnotationen
Lexikalische Relationen
Wortbildungen
Phraseme, Kollokationen
Belege
Wortindex
- innowerstwobuchsprachlich
- innowiercaselten
- łatwowiernie
- łatwowierność
- łatwowierność
- łatwowierny
- łatwowierny
- małowierny
- mieć nadzieję
- nie dowierzać
- nie wierzyć własnym oczom/ uszom
- niedowiarek
- niedowierzanie
- niewara
- niewierzący
- powierzać
- prawowierność
- prawowierny
- ufać
- uwierzyć1
- uwierzyć2
- uwierzyć3
- uwierzyć4
- uwierzyć3
- uwierzyć/ wierzyć komuś na słowo
- wątpić
- wiara1
- wiara2
- wiara3, okkasionell
- wiara4
- wiara5
- wierność
- wierny1
- wierny2
- wierny3
- wierzący1
- wierzący2
- wierzenia
- wierzyciel
- wierzytelność
- wyznawać1
- zawierzać
- zwierzać
- zwierzać się
Etymologie
Wiara , altpoln. auch wiera , seit dem 14. Jh. ‘Überzeugung, das et. wahr ist; Religion, Konfession’. Allgemeinslawisches Wort, vgl. tschech. víra (veraltet věra ) slowak. viera , russ. ве́ра , aksl. věra , urslaw. * věra , von urindogerm. * ṷēros ‘wahr, wirklich’, s. auch lat. vērus und deutsch wahr .
Semantischer Wandel
Im vorliegendem Wörterbuch SuP werden für das polnische Lemma wierzyć ‘glauben’ fünf Profile unterschieden, vgl. religiös, magisch, ideologisch, das Wahrheits- und das Vertrauensprofil. Diese Profile beziehen sich auf Überzeugungen, wonach bestimmte Sachverhalte hypothetisch für wahr gehalten werden. Glauben unterscheidet sich dabei von Wissen, das als wahre und gerechtfertigte Meinung verstanden werden kann. Im religiösen Profil beruht und die absolute Wahrheit im Glaubensinhalt, z.B. der Existenz Gottes. Im magischen Profil wird die Überzeugung von der Existenz bestimmter Phänomenen (Geister, Gespenster), die sich nicht beweisen lassen, thematisiert. Das ideologische Profil bezieht sich auf die Prämissen der Weltanschauung des Subjekts. Das Wahrheitsprofil bezieht sich auf die Wahrscheinlichkeitsvermutung der Aufrichtigkeit oder Zuverlässigkeit von Personen oder Institutionen, dabei wird die Überzeugung des Sprechers zum Ausdruck gebracht. Das Vertrauensprofil bezieht sich ähnlich wie das Wahrheitsprofil auf die Zuverlässigkeit von Personen oder Institutionen, allerdings steht hier die Hoffnung des Sprechers im Vordergrund. Im alltäglichen Sprachgebrauch ist das Konzept wierzyć ‘glauben’ in allen Profilen eine Vermutung oder Hypothese, welche die Wahrheit des vermuteten Sachverhalts zwar annimmt, aber zugleich die Möglichkeit einer Widerlegung offen lässt, wenn sich die Vermutung durch Tatsachen oder neue Erkenntnisse als ungerechtfertigt herausstellt, vgl. przestać wierzyć w Boga ‘aufhören an Gott zu glauben’, ciągle wierzyć w socjalizm ‘er glaubt immer noch an den Sozialismus’ – präsupponiert ein Ende von solchem Glauben.
In der Lexikographie des Polnischen werden bis zu fünf Bedeutungen des Lemmas wierzyć festgehalten, vgl. die Kontexte des Gebrauchs von wierzyć im WSJP (2007-2012) 1) uznawać za prawdziwe ‘für wahr halten’, 2) mieć zaufanie ‘vertrauen’, 3) w ludzi, w siebie ‘an Leute, an sich glauben’, 4) w jakąś ideę ‘an eine Idee glauben’, 5) w Boga ‘an Gott glauben’. Ähnliche Explikationen auch in SJPDor. (1958-1969), PSWP (1995-2005), ISJP (2000), SJP (2003).
Sprichwörter
Jam napisał, kto chce, niechaj wierzy. (Mikołaj Rej, 16. Jh.) [wörtl. Ich schrieb. Wer will, der glaube.]
Kto dziś kłamie, temu jutro nie można wierzyć. [wörtl. Wer heute lügt, dem kann man morgen nicht glauben.]/ ‘wer einmal lügt, dem glaubt man nicht’
Kto wierzy, wnet się w łeb uderzy. [wörtl. Wer leichtlich glaubt, wird leicht betrogen.]/ ‘meistens bestrafen sich die, die lügen, selbst’
Lepiej dojrzeć samemu, niż wierzyć drugiemu. [wörtl. Besser alleine reifen, als dem andren zu glauben.]/ ‘glauben und schauen ist zweierlei’
Zarówno źle i wszystkim wierzyć, i nikomu. [wörtl. Allen glauben ist zuviel, keinem glauben zuwenig.]
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Magdalena Bajer: Jak wierzą uczeni, 2010.
- Kazimierz Pytko: W co wierzą sławni ludzie, 2012.
Film
- Wierzyć w pamięć (Regie: Maria Ostaszewska-Czekaj), Polen, 1994.
- Wierzyć, nie wierzyć (Is it Real?, Regie: Amy Dole/ Noel Docjstader), USA, 2005.
- Ciągle Wierzę (Regie: Magda Mosiewicz), Polen, 2011.
Musik
- Raz Dwa Trzy: Trudno nie wierzyć w nic (ein Lied, in: Skądokąd), 2011.
- Breakout & Mira Kubasińska - W co mam wierzyć? (ein Lied, in: Mira), 1971.
- Ania Dąbrowska: Musisz wierzyć (ein Lied, in: Kilka historii na ten sam temat), 2008.
Sonstiges
-
Comic-Witz(Quelle: http://demotywatory.pl/2342601/Nie-wierzyc-w-Boga)
-
Humor(Quelle: http://i.pinger.pl/pgr45/a54e8efe0010b8a64fd06a84)
Bibliographie
Sobotka, Piotr 2010: „Czy diabeł może wierzyć, że Bóg istnieje? Kłopoty z aksjologicznym nacechowaniem przedmiotu wiary wyrażonej predykatem ‘wierzyć, że_’“, in: Chojak, J./ Korpysz, T./ Waszakowa, K. (Hgs.), Człowiek - słowo - swiat, Warszawa, S. 272-287.
Zaron, Zofia 1993: „Refleksje na temat wyrażenia wierzyć“, in: Bartmiński, J./ Mazurkiewicz-Brzozowska, M. (Hgs.), Nazwy wartości. Studia leksykalno-semantyczne, Lublin, S. 231-238.