Polysemie
- religiös-göttlich
- religiös-anthropologisch
- religiös-kultisch
- ethisch
- Tabuprofil
- intensivierend
Definition
Święty
Eigenschaft Gottes; eine Summe aller seinen Eigenschaften wie gerecht, gütig, weise etc.; święty steht für eine absolute Vollkommenheit, die nur Gott bzw. die drei göttlichen Personen Vater, Sohn und Heiliger Geistinnehaben.
Das Adjektiv ist in der Regel nicht graduierbar, da es schon ein absolutes Maß an Vollkommenheit ausdrückt. Gebräuchlich ist lediglich der Elativ najświętszy, der eine besondere Achtung und Verehrung zum Ausdruck bringt; vgl. Najświętsze Serce Jezusa ‘das Allerheiligste Herz Jesu’.
In der Regel großgeschrieben.
Abkürzung in der Schriftsprache św./ Św., vgl. Kościół Św. Ducha w Warszawie ‘Kirche zum Heiligen Geist in Warschau’.
Konnotationen
-
erhaben, Achtung und Verehrung verdienend
Lexikalische Relationen
Synonyme
- wszechmocny ‘allmächtig’
- wszechmogący ‘allmächtig’
Wortbildungen
Adjektive
- przenajświętszy1 ‘hochheilig, z. B. Trójca Przenajświętsza / hochheilige/ hochheiligste Dreifaltigkeit’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- święty Boże! / heiliger Gott! ‘Ausdruck der Expressivität’
- święty Boże nie pomożescherzhaft [wörtl. heiliger Gott hilft nicht] 'Es gibt keinen Ausweg von der Situation: man muss es tun'
- Duch Święty / heiliger Geist ‘einer der Wesenheiten Gottes in der christlichen Religion’
- Trójca Święta / heilige Dreifaltigkeit
Belege
Bóg jest najwyższym źródłem świętości - w sensie absolutnym. O Bogu jest napisane, że tylko On jest święty, ale przecież inni też są nazwani świętymi w Piśmie Świętym.
Usenet -- pl.soc.religia [2004-02-05]
Należy zauważyć w tym miejscu, że judaizm przez świętość rozumiał nie tyle prawość moralną, ile raczej przynależność do Świętego Boga. Ty jesteś Chrystus, syn Boga żywego. Dogmat chrystologiczny w ujęciu integralnym.
Tadeusz Dionizy Łukaszuk OSPPE, Ty jesteś Chrystus, syn Boga żywego. Dogmat chrystologiczny w ujęciu integralnym, 2000
Przeniesiono tu wówczas z Chorzowa szpital bożogrobców, przy którym zbudowano klasztor i kościół pod wezwaniem Świętego Ducha.
Lech Szaraniec, Górny Śląsk, 1997
Sa wersety które nie da sie dowolnie interpretować chociażby ten o,,wąskiej drodze prowadzącej do zbawienia'' i choćbyś stawał na głowie jej nie poszerzysz bo to słowa Świętego JEZUSA.
www.forumowisko.pl [2006-07-03]
Bóg jest Inny i Święty. Można wręcz powiedzieć, że dlatego jest Inny, gdyż jest Święty. Nie wiem, co to znaczy, że Bóg jest święty. Ale wiem, że On Sam mnie wzywa do świętości, i tak naprawdę jest to jedyne przynaglenie, jakie jestem w stanie odczytać z ruchu Jego warg.
Fronda nr 11, 1999
Definition
święty
Eigenschaft einiger herausragender Menschen, die nach der Lehre der Kirche ein frommes christliches Leben führen und Gott in ihrer Vollkommenheit ähnlich sind. Sie entsprechen einem idealen Menschenbild, indem sie Gott, seinem Willen und seinen Geboten folgen, ohne Sünden leben, moralisch besonders tadellos sind, Gutes tun, ihr Leben für andere Menschen einsetzen oder wegen ihres Glaubens leiden.
In der katholischen und orthodoxen Kirche können solche Menschen im Rahmen eines Verfahrens offiziell zu Heiligen erklärt werden. Sie werden dann von den Gläubigen verehrt, als Fürbitter und Schutzpatronen angebetet; in der religiösen Kunst werden sie als Bilder, Statuen oder auf Ikonen dargestellt.
Das Adjektiv ist in der Regel nicht graduierbar, da es schon ein absolutes Maß an Vollkommenheit ausdrückt.
Abkürzung in der Schriftsprache św., vgl. Ewangelia św. Marka ‘Evangelium nach Markus’
Konnotationen
- Hingabe für Gott, Abgeschiedenheit von der Welt, Gleichgültigkeit gegenüber Reichtum und gesellschaftlicher Stellung
- sich opfern, leiden, Wunder bewirken
- Heiligenschein
Lexikalische Relationen
Synonyme
- błogosławiony ‘selig, geringere Stufe der Heiligkeit’
- kanonizowany ‘kanonisiert, heiliggesprochen’
Opposita
- grzeszny ‘sündig’
Wortbildungen
Substantive
- Świątobliwość / Heiligkeit, vgl. Jego/ Wasza Świątobliwość ‘Seine/ Eure Heiligkeit’
- świętość / Heiligkeit (Abstraktum)
- świętySubst. /Heiliger ‘Ein durch die katholische Kirche heilig gesprochener Mann’
- świętaSubst. / Heilige ‘Eine durch die katholische Kirche heilig gesprochene Frau’
Adjektive
- najświętszy1 ‘hochheilig’, vgl. Najświętsza Maria Panna ‘die Heilige Jungfrau’
- przenajświętszy2 ‘hochheilig’, vgl. Matka Przenajświętsza ‘hochheilige/ hochheiligste Muttergottes’
- świątobliwy ‘gottesfürchtig, gottgefällig’
- świętobliwy ‘gottesfürchtig, gottgefällig’
Adverbien
- świątobliwie ‘gottesfürchtig, gottgefällig’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- być świętszym od papieża : <ktoś> jest świętszy od papieża/ päpstlicher als der Papst sein ‘etwas (oft auch im Bezug auf religiöse Sachverhalte) noch genauer nehmen, als nötig’
- Matko święta! ‘Ausdruck der Expressivität’
- Ojciec Święty / Heiliger Vater ‘Papst’
- Święta Rodzina / die heilige Familie ‘Jesus, Maria und Josef’
- Święty Mikołaj / Nikolaus
- święty obraz ‘Ikone, Heiligenbild’
- święty obrazek ‘Heiligenbildchen’
- Wszystkich Świętych / Allerheiligen
- żywoty świętych 'Heiligenleben'
Kollokationen
- święty/ święta + Vorname (vgl. święta Barbara, święty Wojciech)
- św. + Vorname (vgl. św. Barbara, św. Wojciech)
- uważać <kogoś> za świętego
Belege
Po kolbie Cirla upadła twarzą w śnieg. Buty przebiegły po niej. Wydało jej się na moment, że jest świętą znalezioną w śmieciu. Po oczach, po szacie i milczeniu poznali, że to święta.
Leopold Buczkowski, Czarny potok, 1986
A muzeum to nasza duma. Mamy choćby Świętą Magdalenę z Archaniołem Rafaelem Tycjana, mogą nam jej pozazdrościć największe muzea świata, Świętą Rodzinę Lorenzo di Credi, Bogurodzicę z Dzieciątkiem Donato Bizmano i wiele innych arcydzieł.
Artur Górski, Magia „Sacro Arsenale”, 2006
A co do państwa wyznaniowego to pozory mylą, ten kto naprawdę wierzy w Boga ma go w sobie i nie musi pokazywać tego jaki on jest święty dając ofiarę na Kościół.
www.forumowisko.pl [2008-05-05]
Gdy tak się sprzeczałam z Faustyną, ona spuściła oczy, a ja zastanawiałam się, co też nowego wymyśli, bo przecież wtedy żadna z nas nie wiedziała, że ona jest święta i ma dar przewidywania.
Dziennik Polski, 2002-08-16
Jutta von Sangerhausen (1220–1240), uważana za świętą, opiekunka biednych
www.wikipedia.pl [2009-03-06]
Ty nawiedziłeś Swój lud i go zbawiłeś. I zbudowałeś nam róg zbawienia w domu Twego sługi Dawida. Tak, jak przepowiadałeś po wszystkie czasy przez usta Twoich świętych proroków.
Usenet -- pl.soc.religia [2009-02-02]
Definition
święty
In Relation zu Gott, zum religiösen Ritual oder allgemein im Zusammenhang mit religiösen Vorstellungen und Handlungen stehend; Gott geweiht, beim Gottesdienst, Gebet oder zur geistigen Erbauung verwendet und dadurch eine besondere Verehrung verdienend; von göttlichem Geist erfüllt, göttliches Heil spendend.
Okkasionell graduierbar (świętszy, najświętszy). Der Elativ najświętszy bringt eine besondere Achtung und Verehrung zum Ausdruck, vgl. Najświętszy Sakrament [wörtl. das heiligste Sakrament] ‘das Allerheiligste; das heilige Abendmahl, in dem Christus präsent ist’.
Abkürzung in der Schriftsprache św., vgl. Pierwsza Komunia św. ‘Erstkommunion in der katholischen Kirche’.
Konnotationen
-
verdient besondere Achtung, von profaner Nutzung ausgenommen
Lexikalische Relationen
Synonyme
- ceremonialny / zeremoniell
- kultowy / kultisch ‘in Bezug auf den religiösen Kultus’
- sakralny / sakral ‘heilig in religiösen, kultischen Zusammenhängen’
- sakramentalny / sakramental ‘heilig in Bezug auf die heiligen Handlungen in der Kirche’
Opposita
- świecki ‘weltlich’
Wortbildungen
Substantive
- świątek1 ‘folkloristische Heiligenfigur’
- świątek2, veraltet ‘Fest’, vgl. Zielone Świątki ‘Pfingsten’
- świątyniabuchsprachlich ‘Kirche, Gotteshaus’
- święto ‘Fest, Feiertag’, vgl. święto kościelne ‘kirchlicher Feiertag’
- świętokradztwo ‘Blasphemie, Gotteslästerung’
- świętokupstwohistorisch, buchsprachlich ‘Simonie, Ämterkauf in der Kirche’
Verben
Adjektive
- najświętszy2/ przenajświętszy3 ‘hochheilig’, vgl. Najświętszy Sakrament ‘hochheiliges Sakrament, die katholische Eucharistie’
- świąteczny ‘festlich, feierlich’
- świętojański ‘Johannis-’, vgl. noc świętojańska ‘Johannisnacht’
Adverbien
- świątecznie ‘festlich, feierlich’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- dzień święty / religiöser Feiertag
- Hostia Święta / heilige Hostie ‘in den Leib Christi gewandeltes Brot, das während des Abendmals in der Kirche an die Gläubigen ausgeteilt wird’
- Chrzest Święty / heilige Taufe ‘ein Sakramente, durch das man in die Kirche aufgenommen wird’
- Komunia Święta / heilige Kommunion ‘in Leib und Blut Christi verwandeltes Brot und Wein; Abendmahl’
- Kościół Święty / heilige Kirche
- Msza Święta / heilige Messe ‘Gottesdienst der katholischen Kirche’
- na święty nigdy / um/auf den Sankt-Nimmerleins-Tag ‘über einen Zeitpunkt, der sehr weit in der Zukunft liegt’
- (Prze)Najświętszy Sakrament / das Allerheiligste
- od świętej pamięci / heiligen Angedenkens ‘seit sehr langer Zeit’
- patrzeć/ wpatrywać się, jak w święty obrazek : patrzeć/ wpatrywać się w <kogoś>, jak w święty obrazek [wörtl. jemanden wie ein heiliges Bild betrachten] ‘jmd. kritiklos bewundern’
- Pismo Święte/ Heilige Schrift, Bibel
- rok święty / Heiliges Jahr/ Jubeljahr/ Ablassjahr ‘in der katholischen Kirche feierlich ausgerufenes Jahr, in dem besondere Sündenablässe gewährt werden’
- Sakramenty Święte / heilige Sakramente
- Spowiedź Święta / heilige Beichte ‘eines der Sakramente in der katholischen Kirche’
- Święta Inkwizycjahistorisch / Heilige Inquisition ‘Institution innerhalb der katholischen Kirche, die im 13.-19. Jh. mit der Bekämpfung von Häresien beauftragt war’
- święta krowa1 / heilige Kuh ‘nach indischen Vorstellungen gilt die Kuh als heiliges, unantastbares Tier’
- święta księga1 / heiliges Buch ‘Bibel’
- święta księga2 / heiliges Buch ‘einzelnes Buch der Bibel’
- święta księga3 / heiliges Buch ‘ein Buch, dass für jmdn. eine große Autorität darstellt’
- święta wojna / Heiliger Krieg ‘ein im Namen einer Religion geführter Krieg gegen Andersgläubige’ (heute ein Motiv in Abenteuerfilmen)
- świętej pamięci/ śp. / heiligen Angedenkens (in Todesanzeigen, alternativ auch mit Kreuzsymbol, vgl. ś.†p. / Ś.†P.)
- Święty Graal / heiliger Gral ‘ein ewiges Leben spendender Kelch, der im Mittelalter gesucht wurde’
- Święte Oficjumhistorisch / heilige Offizium ‘heilige Inquisition’
- święty pokójhistorisch ‘im antiken Griechenland Waffenstillzeit für die Dauer der olympischen Spiele’
- Ziemia Święta / Heiliges Land ‘Israel oder Palästina’
Kollokationen
- święta liczba
- święta pieśń
- święte miasto
- święte miejsce
- święty gaj
- święty obraz
- święty obrazek
- święty ogień
Belege
Ale mówi Pan wyłącznie o Starym Testamencie? O Nowym też. Ale Stary jest większy i więcej jest do wybierania. Czasami otwieram tak na oślep. Bo to jest kawał literatury. A to, że ta literatura jest święta
, to trudno. Kanonizacja ksiąg biblijnych jest eksterioryzacją (w umyśle ludzkim) pojęcia intuicji o świętości sztuki w ogóle.
Barbara Ziembicka, Najprostszą drogą: rozmowy z artystami, 1998
Chrześcijanie, żydzi, muzułmanie żyli w pokoju, zaś dostęp do Jerozolimy - świętego
miejsca trzech religii - mieli wszyscy pielgrzymi przybywający z najodleglejszych zakątków świata.
Polityka, 2005
Ale w stosunkowo krótkim okresie bez mała stu lat jakże gruntowne, rewolucyjne przeobrażenia nastąpiły w naszych poglądach na Biblię! Aż do połowy ubiegłego wieku pozostawała ona domeną zastrzeżoną dla teologów. Jako księga święta
, natchniona przez Boga, w stosunku do zakusów nauki korzystała ze swoistego immunitetu, obwarowanego rygorami instytucji kościelnych.
Zenon Kosidowski, Opowieści biblijne,1996
Tyle się wyrzekł Pan Jezus w świętą
noc betlejemską. Zrezygnował z ziemskiego
majestatu, wygodnego mieszkania z firankami w oknach, ale nie wyrzekł się ziemskiej,
ludzkiej miłości.
Jan Twardowski, Blisko Jezusa, 1996
Choć w całej Chaldei pieniądze, miary i wagi opierały się na sześćdziesiątce, używanej przez większość starych i mądrych narodów, gdyż kopa pozwalała się dzielić przez największą ilość liczb - świętą
cyfrą, cyfrą bogów i duchów, pozostawała siódemka.
Zofia Kossak, Przymierze, 1996
Okoliczności te, jak i uznanie, jakim się Platon cieszył, przyczyniły się do powstania legendy wiążącej go z bogiem słońca. Uważano go mianowicie za syna Apollina. Liczba lat jego życia, tzn. 81, czyli 9, a więc święta
liczba dziewięciu Muz podniesiona do kwadratu, miała także świadczyć o tym, że był kimś więcej niż człowiekiem.
Roman Murawski, Filozofia matematyki: zarys dziejów, 1995
Pani Helena chodziła spowiadać się - teraz przyjęła komunię świętą
. A potem zagrały organy i ktoś na chórze zaintonował: - „Z tej biednej ziemi, z tej łez doliny...“
Kazimierz Orłoś, Niebieski szklarz, 1996
I wzgórza, i źródła, i zakola rzeki, i wreszcie uroczysta Msza polowa koncelebrowana tradycyjnie przez wszystkich braci przewodników - bez blasku. Komunia święta
w szpalerze parasoli.
Kultura nr 400-401, 1981
Msza święta
Kościoła katolickiego stanowi realizację eucharystycznej ofiary i zarazem sakramentu Eucharystii; w Kościołach wschodnich jest nazywana liturgią eucharystyczną, a w wielu Kościołach protestanckich wieczerzą Pańską.
Stanisław Dąbek, Twórczość mszalna kompozytorów polskich XX wieku: 1900-1995, 1996
- A co to jest? - zapytałem.
- Koza.
- Czy ona jest twoja?
- Moja.
- Na pewno ona jest święta
, tak jak ty.
- Tego nie wiem. Zresztą, po co by jej było być świętą
.
- Jak to po co? Świętej
kozie jest o wiele lepiej niż normalnej, nie- świętej
. Na pewno jest święta
, bo jest biała.
- Nie wszystko, co białe, jest święte
.
Wiesław Dymny, Opowiadania zwykłe, 1997
Definition
święty
Über eine Person bzw. deren Charakter, wenn sie als moralisch vollkommen, tadellos und vorbildhaft, selbstlos oder keusch gilt und sich für das Gemeinwohl einsetzt.
In der Regel nur in prädikativer Verwendung oder in Phrasemen. Okkasionell graduierbar (świętszy, najświętszy).
Lexikalische Relationen
Synonyme
- dobry / gut
- doskonały / vollkommen
- niewinny / unschuldig
- szlachetny / edel
Wortbildungen
Substantive
- świętoszekironisch / Scheinheiliger ‘über einen Menschen, der besondere Frömmigkeit und Tugendhaftigkeit zur Schau stellt’
- świętoszkaironisch ‘Scheinheilige, weibliche Form von świętoszek’
- świętoszkowatośćironisch‘Frömmelei’
Verben
- poświęcać się ‘sich opfern’
- poświęcić się ‘sich opfern’
Adjektive
- świętoszkowatyironisch ‘scheinheilig, frömmelnd’
Adverbien
- świętoszkowatoironisch‘scheinheilig, frömmelnd’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- nikt nie jest święty [wörtl. Niemand ist ein Heiliger!]/ ‘keiner ist so moralisch unfehlbar wie ein Heiliger, jeder hat Fehler und Schwachstellen’
Kollokationen
- święta kobieta
- święta mina
- święty człowiek
Belege
Konspirację robili jacyś inni ludzie, nie znani nikomu święci narodowi, fanatyczni bohaterowie, groźni, patetyczni, zasłonięci tajemnicą.
Bohdan Czeszko, Pokolenie, 1974
Wstyd mi było, że tamta córka potrafi się do niej tak tulić. Kiedyś zwróciła się do mnie: - Ma pani świętą matkę. Co za człowiek. Każdemu chciałaby usłużyć. Gdy jej lepiej, wnosi tu humor, mówi, że się udziela w „Solidarności“... - kobieta położyła palec na ustach.
Ewa Berberyusz, Moja teczka, 2006
Tym razem ojciec niewiele miałby mi do zarzucenia. Za to mamie i Joannie pewnie nie podobałoby się to wszystko, co zrobiłam i co robię, obie mają taki sam kodeks honorowy, którego pierwsze przykazanie brzmi: nie narażaj się na sytuacje dwuznaczne i niejasne, nawet gdybyś była święta, wezmą cię na języki i wyśmieją.
Ewa Nowacka, Emilia z kwiatem lilii leśnej, 1996
Pierwsze linie tekstu powstały w szóstym miesiącu mojej służby. Nie jest to pamiętnik, ani powieść; nie pokazuje wojska od strony heroicznej i tradycyjnej, gdzie jest ono przedstawiane jako święta ostoja, albo jako element różnych uroczystości. Większość ludzi, którzy mieli styczność z armią, tak naprawdę wcale wojska nie widziała.
Marek Ciesielski, Paweł Siekański, Arkadiusz Znojek, 540 DDC, czyli jakie jest wojsko, 2000
Definition
święty
Über etwas, das geschätzt, hoch angesehen und verehrt wird und das als besonders wertvoll und unantastbar gilt.
Okkasionell graduierbar (świętszy, najświętszy).
Lexikalische Relationen
Synonyme
- nienaruszalny / unverletzlich, unantastbar
- nietykalny / unantastbar
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- mieć święte prawo do <czegoś> [wörtl. heiliges Recht auf etw. haben] ‘unumstößlicher Anspruch auf etwas’
- nie ma dla <kogoś> nic świętego / jmdm. ist nichts heilig ‘für jmdn. ist nichts unantastbar’
- święta krowa2, übertragen / heilige Kuh ‘über jmdn., den man nicht kritisieren darf’
- święty obowiązek / heilige Pflicht ‘etwas, das unbedingt ausgeführt werden muß’
Kollokationen
- rzecz święta
- święta zasada
Belege
Zawsze zachowuje jednak giętkość. Ustępuje i cofa się, by atakować w innym miejscu i w innym czasie. Zawsze obowiązuje święta zasada: nie wolno dopuścić do sytuacji, kiedy „mądra i dalekowzroczna“ władza narzuca społeczeństwu prawdy, które nie są przyjmowane powszechnie.
Stanisław Głąbiński, Polityka po amerykańsku, 1996
Symbole są rzeczą świętą jak wojskowe sztandary. Ale jeżeli symbole zaczniemy traktować za fakty — sztandary za dywizje — wejdziemy w świat urojeń, nie mający nic wspólnego z rzeczywistością.
Mieroszewski Juliusz, Finał klasycznej Europy, 1997
Przecież mógł go olać bez szkody dla zdrowia. Cokolwiek wyjawiłby teraz ze smrodliwej przeszłości kandydata, zostałoby matychmiasy okrzyknięte kłamstwem, przedwyborczym błotem, rzucanym na nieskazitelną przeszłość i prawie świętą postać Sławomira Lipki.
Tomasz Klarecki, Izabela Smolarek, Wilk... i śmierć bankiera, 2006
Kiedyś, gdy kształtowano początek europejskiej myśli konstytucyjnej, we francuskim zgromadzeniu narodowym jeden z deputowanych mówił tak: możecie uchwalić wszystko, każdą rzecz, ale w granicach wyznaczonych przez konstytucję – ona jest święta i nienaruszalna.
Sprawozdanie z 78. posiedzenia Senatu RP w dniu 5 lipca 1996 r., 3. kadencja
Definition
święty
Intensivierend, Nachdruck verleihend – absolut, stark, groß. In der Regel attributive Verwendung (święty + Abstraktum). Ursprünglich war święty in diesen Wortverbindungen als ‘sich aus dem Glauben ergebend’ oder ‘sich auf Gott und seine Gebote berufend’ u. Ä. zu verstehen, dieser Bezug verblasst aber im gegenwärtigen Sprachgebrauch nahezu völlig. Einige Wortverbindungen indizieren zusätzlich entweder eine besondere Erhabenheit und Abgehobenheit vom Alltäglichen (vgl. mieć święty spokój ‘seine Ruhe haben’) oder die Richtigkeit und Wichtigkeit einer Handlung (vgl. święty gniew / heiliger Zorn), letzteres allerdings meistens ironisch gemeint.
Konnotationen
[Für dieses Profil wurden keine Konnotationen gefunden.]
Lexikalische Relationen
Synonyme
- absolutny / absolut
- całkowity / völlig, Gesamt-
- zupełny / völlig, vollkommen
Wortbildungen
Adverbien
- święciebuchsprachlich ‘fest überzeugt’ , vgl. być o czymś święcie przekonanym ‘von etwas fest überzeugt sein’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- dać święty spokój : dać <komuś> święty spokój [wörtl. jmdm. den heiligen Frieden geben]/ jmdn. (endlich) in Frieden lassen
- dla świętego spokoju [wörtl. für den heiligen Frieden]/ um des lieben Friedens Willen
- mieć święty spokój [wörtl. heiligen Frieden haben] ‘seine Ruhe haben’
- (o) święta naiwności!expressiv [wörtl. o heilige Naivität]/ ‘Ausruf der Verwunderung über jmds. große Einfalt’
- najświętsze słowo (honoru) [wörtl. heiligstes (Ehren-)Wort]/ Ehrenwort
- święta racjaexpressiv [wörtl. heiliges Recht] ‘Ausdruck der Bekräftigung’
- święty spokój [wörtl. heiliger Frieden]/ Zustand der völligen Sorglosigkeit
Kollokationen
- święta cierpliwość
- święta prawda
- święte oburzenie
- święte słowa
- święty gniew
Belege
- A skąd ja mam wiedzieć, co się tam działo, jak mnie nie było? Mówię panu świętą
prawdę!
Michał Bielecki Siostra Komandosa, 1997
- ...Czasy takie, że jeśli człowiek wyniesie cało głowę, to i tak już dosyć bogaty.
- To prawda... – odpowiada zupełnie już zdezorientowany ojciec.
- Święta
racja! - przyznała natychmiast matka.
Henryk Grynberg, Żydowska wojna, 1989
Znał na pamięć setki spraw i jeszcze więcej nazwisk, wiele procesów widział na własne oczy, w tym najsłynniejszy Rity Gorgonowej, przeniesiony do Krakowa w atmosferze skandalu i wspominany przez Maurycego zawsze z trwogą, bo sam należał do nielicznych, którzy wierzyli w świętą
niewinność kobiety.
Monika Piątkowska, Krakowska żałoba, 2006
Wortindex
- absolutny
- błogosławiony
- być świętszym od papieża
- całkowity
- ceremonialny
- Chrzest Święty
- dać święty spokój
- dla świętego spokoju
- dobry
- doskonały
- Duch Święty
- dzień święty
- grzeszny
- Hostia Święta
- kanonizowany
- Komunia Święta
- Kościół Święty
- kultowy
- Matko święta!
- mieć święte prawo do <czegoś>
- mieć święty spokój
- Msza Święta
- na święty nigdy
- najświętsze słowo (honoru)
- najświętszy1
- najświętszy2
- nie ma dla <kogoś> nic świętego
- nienaruszalny
- nietykalny
- niewinny
- nikt nie jest święty
- (o) święta naiwności!expressiv
- od świętej pamięci
- Ojciec Święty
- patrzeć/ wpatrywać się, jak w święty obrazek
- Pismo Święte
- poświęcać się
- poświęcić się
- przenajświętszy1
- przenajświętszy2
- przenajświętszy3
- (Prze)Najświętszy Sakrament
- rok święty
- sakralny
- sakramentalny
- Sakramenty Święte
- Spowiedź Święta
- szlachetny
- świątecznie
- świąteczny
- świątek1
- świątek2, veraltet
- świątobliwie
- Świątobliwość
- świątobliwy
- świątyniabuchsprachlich
- świecki
- święciebuchsprachlich
- świętaSubst.
- Święta Inkwizycjahistorisch
- święta krowa1
- święta krowa2, übertragen
- święta księga1
- święta księga2
- święta księga3
- święta racjaexpressiv
- Święta Rodzina
- święta wojna
- Święte Oficjumhistorisch
- świętej pamięci/ śp.
- święto
- świętobliwy
- świętojański
- świętokradztwo
- świętokupstwohistorisch, buchsprachlich
- świętoszekironisch
- świętoszkaironisch
- świętoszkowatoironisch
- świętoszkowatośćironisch
- świętoszkowatyironisch
- świętość
- świętować
- świętySubst.
- święty Boże nie pomożescherzhaft
- święty Boże!
- Święty Graal
- Święty Mikołaj
- święty obowiązek
- święty obraz
- święty obrazek
- święty pokójhistorisch
- święty spokój
- Trójca Święta
- wszechmocny
- wszechmogący
- Wszystkich Świętych
- Ziemia Święta
- zupełny
- żywoty świętych
Etymologie
Allgemeinslawisch Wort: aksl. svętъ ‘heilig’, urslaw. *svętъ , möglicherweise von uridg. *sghuwent- ‘mächtig’. Die ursprüngliche slawische Bedeutung ‘stark, mächtig’ ist in einigen, heute nicht mehr üblichen Namen zu finden: Świętopełk ‘jemand, der über starke Regimenter verfügt’, Świętosław ‘jemand, der sich großen Ruhmes erfreut’, Świętowit ‘mächtiger Herr, Herrscher’. Erst durch christlichen Einfluss kam es zu einem semantischen Wandel – ‘verehrungswürdig, geheiligt’ (vgl. lat. sanctus ).
Semantischer Wandel
Im vorliegenden Wörterbuch werden für das Polnische sechs Profile des Lemmas święty ‘heilig’ unterschieden, vgl. ein religiös-göttliches, religiös-anthropologisches, religiös-kultisches, ein ethisches, ein Tabuprofil sowie ein intensivierendes Profil. Das religiös-göttliche Profil bezeichnet als święty die Eigenschaft Gottes. Das religiös-anthropologische Profil bezieht sich auf die von der orthodoxen und der katholischen Kirche heiliggesprochenen Personen. Dabei werden diese Menschen substantivierend als święty bezeichnet. Die Gott zukommende Eigenschaft święty wird im religiös-kultischen Profil auf die mit dem Gottesdienst verbundenen Rituale und Gegenstände übertragen. In allen drei religiösen Profilen ist der Elativ (prze)najświętszy vorhanden, welcher im Sprachgebrauch jedoch nur auf die heilige Dreifaltigkeit, die heilige Maria und das Abendmahlsakrament angewandt wird, vgl. Matka Najświętsza ‘hochheilige Mutter Gottes’, Trójca Przenajświętsza ‘hochheiligste Dreifaltigkeit’, Najświętszy Sakrament ‘das heilige Abendmahl’. Das ethische Profil stellt eine Übertragung des religiös-anthropologischen Profils auf säkulare Zusammenhänge dar. Dabei werden Personen, die für ihre Eigenschaften wie z.B. Güte, Geduld, Demut und freundliche, wohlwollende Einstellung gegenüber Anderen, bewundert werden, als święty bezeichnet. In diesem Zusammenhang können auch die gennannten Eigenschaften mit dem Prädikativum verstärkt werden, vgl. święta cierpliwość [wörtl. heilige Geduld]. Das Tabuprofil verstärkt die Konnotation von święty als etwas Unantastbares. In diesem Profil wird der Stellenwert eines Sachverhaltes betont, vgl. mieć święte prawo do czegoś [wörtl. heiliges Recht zu/ auf etw. haben]. Das intensivierende Profil dient meistens zur Bekräftigung des Wahrheitsgehalts einer Aussage, vgl. mieć świętą rację [wörtl. heiliges Recht haben], święta prawda [wörtl. heilige Wahrheit], Święte słowa! [wörtl. Heilige Worte!] ‘bekräftigt jmds. Aussage’. In allen drei säkularen Profilen kann ähnlich wie in den religiösen Profilen okkasionell der Elativ (prze)najświętszy gebildet werden. In der Lexikographie des Polnischen werden zwischen vier (vgl. SJPDor. 1958-1969) und sieben (vgl. WSJP 2007-2012) Bedeutungen des Lemmas święty aufgeführt, die weitgehend den vorangegangenen Profilen des SuP entsprechen.
Sprichwörter
Każdy święty ma swoje wykręty. [wört. Jeder Heilige hat seine Macken.]/ ‘tadelnde Entgegnung zu einem, der Ausreden gebraucht.’ (vgl. Phraseologisches Wörterbuch Polnisch-Deutsch, 1990)
Nie święci garnki lepią. [wörtl. Nicht Heilige kleben Töpfe zusammen.]/ ‘Man kann alles lernen; Übung macht den Meister; Es ist noch kein meister vom Himmel gefallen.’
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Czesław Ryszka: Święty XXI Wieku. Jan Paweł II, 2011.
- Jan Paweł II: Moi święci, 2011.
- Cezary Harasimowicz: Święty Chaos, 2014.
- Łukasz Orbitowski: Święty Wrocław, 2013.
- Jan Kracik: Święty kościół grzesznych ludzi, 1998.
Film
- Monty Python i Święty Graal (Monty Python and the Holy Grail, Regie: Terry Gilliam, Terry Jones), Großbritannien 1975.
- Święty interes (Regie: Maciej Wojtyszko), Polen 2010.
- Święty (The Saint, Regie: Phillip Noyce), USA 1997.
- Wszyscy święci (Regie:Andrzej Barański), Polen 2002.
Musik
- Zbigniew Wodecki, Alicja Majewska: Święty - Artyści Janowi Pawłowi II w hołdzie, 2011.
Sonstiges
-
Plakat zum Nikolaus(Quelle: http://www.chmax.com.pl/sites/default/files/mikolajki2008plakat.jpg)
-
Konzertplakat(Quelle: http://www.dkledziny.mojeledziny.pl/wp-content/uploads/2014/04/jestes-swiety-PLAKAT-na-koncert.jpg)
-
Pilgerfahrt(Quelle: http://skauci-europy.pl/upload/news/swiety-krzyz-pielgrzymka-2013-plakat.jpg)
Bibliographie
Jędrychowska, Maria 2005: „Spotkania z Sacrum na lekcjach polskiego, czyli jak rozmawiac z mlodzieza o swietosci“, in: Masoit, I./ Naruniec, R. (Hgs.), Dzwonek na lekcje polskiego. Nowe tresci, tendencje i metody w dydaktyce jezyka polskiego, Vilnius, S. 144-157.
Laube, Stefan 2006: „Nationaler Heiligenkult in Polen und Deutschland. Ein erinnerungspolitischer Vergleich aus dem 19. Jahrhundert“, in: Schulze Wessel, M. (Hg.), Nationalisierung der Religion und Sakralisierung der Nation im östlichen Europa, Stuttgart, S. 29-49.
Ondicová, Kamila 2009: „Svätci v slovenských a poľských pranostikách“, in: 85. výročie polonistiky na Univerzite Komenského v Bratislave. Zborník príspevkov, Bratislava, S. 81–86.
Peter, Stefanie 1999: Maximilian Kolbe. Die Entstehung eines Heiligen, Dissertation, Frankfurt/ Oder. URL: http://opus.kobv.de/euv/volltexte/2007/1/ .
Rak, Maciej 2009: „Święci w podhalańskich przysłowiach“, in: Janus-Sitarz, A. (Hg.), W trosce o dobrą edukację. Prace ofiarowane Profesor Jadwidze Kowalikowej z okazji 40-lecia pracy naukowej, Kraków, S. 289-303.
Rodzoch-Malek, Jagoda 2011: „Wieczne państwa świętego z doczesnem zatargi. Święty i świętość“, in: Janowska, A./ Pastuchowa, M./ Pawelec, R. (Hgs.), Humanizm w języku polskim. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku, Warszawa, S. 175-233.
Treder, Jerzy 1999: „Święci w polskiej frazeologii“, in: Kreja, B. (Hg.), Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, Gdańsk, S. 213-222.
Wierzbicka, Anna 1971: „Kocha, lubi, szanuje“ (dort über „święty“ - S. 64-69).