Polysemie

1. religös: ‘Blutzeuge’
2. religiös-gewalttätig
3. säkular: ‘jmd., der für etwas leidet’

Polysemie

1. religös: ‘Blutzeuge’
2. religiös-gewalttätig
3. säkular: ‘jmd., der für etwas leidet’

męczennik

Eine Person, die für den religiösen Glauben ihr Leben opfert, hauptsächlich ein Christ in der Auseinandersetzung mit dem Heidentum.
Im Christentum wird das Martyrium als das höchste Zeugnis für Christus und seinen erlösenden Tod verstanden. Falls ein Ungetaufter wegen des Glaubens den Märtyrertod erleidet, empfängt er die sogenannte Bluttaufe. An den Märtyrerfesten und ihren Gedenktagen wird die liturgische Farbe Rot benutzt.

Pl. męczennicy

mučeník

Eine Person, die für den religiösen Glauben ihr Leben opfert, hauptsächlich ein Christ in der Auseinandersetzung mit dem Heidentum.

Im Christentum wird das Martyrium als das höchste Zeugnis für Christus und seinen erlösenden Tod verstanden. Falls ein Ungetaufter wegen des Glaubens den Märtyrertod erleidet, empfängt er die sogenannte Bluttaufe. An den Märtyrerfesten und ihren Gedenktagen wird die liturgische Farbe Rot benutzt.

Pl. mučeníci

• Leiden, Foltern, langsamer Tod
• Opfer, tapfer, treu, fester Glaube, Liebe zu Gott
• Seligsprechung, Heiligsprechung, Reliquie, Himmel
• fanatisch, aggressiv

• Leiden, Foltern, langsamer Tod
• Opfer, tapfer, treu, fester Glaube, Liebe zu Gott
• Seligsprechung, Heiligsprechung, Reliquie, Himmel

Synonyme

• męczeniec_veraltet ‘Märtyrer’

Hyperonyme

• święty / Heiliger

Synonyme

• martýr₁ ‘Märtyrer’
• svedok viery ‘Glaubenszeuge, Blutzeuge’
• trpiteľ₁ ‘Leidensmann’

Hyperonyme

• svätec ‘Heiliger’
• svätý ‘Heiliger’

Substantive

• męczennica₁ ‘Märtyrerin’
• męczeństwo₁ ‘Märtyrertum,  Martyrium’

Adjektive

• męczeński₁ ‘märtyrerhaft, Märtyrer-’

Adverbien

• męczeńsko₁ ‘märtyrerhaft’

Substantive

• mučenica₁ ‘Märtyrerin’
• mučeníčka_veraltet ‘Märtyrerin’
• mučeníctvo₁ ‘Märtyrertum, Martyrium’, Svätá Terezka, preniknutá túžbou po mučenictve ‘die heilige Theresa, durchdrungen von der Sehnsucht nach dem Märtyrertod’
• prvomučeník ‘Erzmärtyrer, der erste Märtyrer’, vgl. svätý Stefan, diakon i prvomučenik ‘der heilige Stephanus, Diakon und Erzmärtyrer’
• umučenie₁ ‘Kreuzigung’, vgl. Ježišovo umučenie ‘die Kreuzigung Jesu’

Verben

• mučiť₁ ‘foltern, quälen’, vgl. Sväti ste, ako vás ako Ježiša surovo mučili, urážali a preklínali. ‘Ihr seid heilig, wenn man Euch wie Jesus gefoltert, beleidigt und verflucht hat.’

Adjektive

• mučenícky_{1, selten} ‘märtyrerhaft, Märtyrer-, Marter-’, vgl. mučenícka smrť  ‘Märtyrertod’

Adverbien

• mučenícky_{2, selten} ‘märtyrerhaft’

Kollokationen

• chrześcijański męczennik
• cierpieć jak męczennik
• grono męczenników
• kanonizacja męczennika
• kult męczennika
• święty męczennik
• umrzeć śmiercią męczennika
• zostać uznanym za męczennika
• żywot męczennika

Kollokationen

• kresťanskí mučeníci
• mučenícka smrť
• mučenícka tvár
• mučenícky život
• stať sa mučeníkom
• košickí mučeníci

Al-Halladż, właśc. Al-Husajn ibn Mansur al-Halladż, arab. الحلاج(ur. ok. 858, zm. 26 marca 922) - arabski mistyk (sufi), teolog i męczennik islamu, bohater literatury mistycznej; symbol pełnej oddania miłości do Boga. Wyklęty przez muzułmańskich ulemów, uwięziony w 913, został w końcu po długim procesie skazany na śmierć i powieszony w Bagdadzie w 922 za (m.in) stwierdzenie, że osiągnął pełną jedność z Bogiem (słynne zdanie ana al-hakk - ja jestem prawdą). Po jego śmierci w świecie muzułmańskim powstała o jego życiu legenda. Wielu poetów arabskich, perskich, tureckich, hinduskich oraz malajskich sławiło go w swych dziełach jako męczennika mistycznego zjednoczenia, który zginął na szubienicy za to, że się upoił boską miłością. Przez wielu muzułmanów uważany za świętego.
Wikipedia.pl [2009-05-25]

O pielgrzymce Jana Pawła II do Polski w 1997 r. napisano wiele. Ani słowem nie wspomniano jednak, że pielgrzymka ta była wielką pochwalą średniowiecza w Polsce. Właściwie wszystkie jej ważniejsze etapy związane były albo ze średniowiecznymi wydarzeniami (Zjazd w Gnieźnie, bitwa pod Legnicą, fundacja Wydziału Teologicznego na Akademii Krakowskiej), albo ze średniowiecznymi postaciami (Henryk Pobożny, Pierwsi Męczennicy Polscy, św. Wojciech, królowa Jadwiga, Jan z Dukli).
Fronda nr 13, 2001

Najpierw chciał je zniszczyć siłą. Przyniosło to odwrotny skutek. Wspólnoty Kościoła świętego głosiły Dobrą Nowinę o Jezusie Chrystusie znakami jedności i miłości oraz przepowiadaniem. A męczennicy świadczyli śmiercią o mocy Ducha Świętego. I Kościół rósł pięknie.
Rycerz Niepokalanej nr 11, 1992

-Niech pan powie, za co mnie to spotkało? Czemu Pan Bóg mnie tak pokarał? Nie urodziłem się przecież na męczennik, zwykłym jestem człowiekiem, więc dlaczego tak się ze mną stało? Przysięgam, tysiące ludzi gorsze rzeczy ma na sumieniu niż ja i się przyzwyczaili, normalnie żyją, serce im nie dokucza, sen mają dobry, a ja się przyzwyczaić nie mogę, dlaczego, proszę pana, za co?
Jerzy Andrzejewski, Miazga, 1981

Pod rzeźbą św. Jana Nepomucena, przy miedziorycie przedstawiającym torturowanie świętego z rozkazu okrutnego króla Wacława IV, bo nie chciał zdradzi, tajemnicy spowiedzi królowej, również zatrzymują się ludzie. Po upływie kilku wieków otwarto trumnę ze zwłokami świętego i okazało się, że obcięty język męczennika cudownie odrósł. Fakt ten znacznie przyśpieszył jego beatyfikację.
Wiesława Maria Korczyńska, Wróć..., 2001

Pomôž mi, Spasiteľ sveta! Krása anjelov, útecha mučeníkov, zrkadlo Božích tajomstiev, Dieťa Prečisté, pomôž mi skrze vieru v túto poslednú hodinu! Vo všetko, čo si ma naučil, verím, tak ako si mi prikázal.
Aspekt, 1.2002

Kniha obsahuje deväť legiend: Život svätých pustovníkov Svorada vyznávača a Benedikta mučeníka, Väčšiu a Menšiu legendu svätého Štefana kráľa, Legendu o vojvodovi svätom Imrichovi, Legendu o svätom Gerardovi biskupovi, Legendu o svätom Štefanovi kráľovi napísanú biskupom Hartvikom, Život uhorského kráľa svätého Ladislava, O živote a smrti aj o zázrakoch svätej Alžbety, Život blahoslavenej Margity Uhorskej.
Literárny týždenník, 17.1998

Koncom roka, 10. decembra, odletela naša delegácia do Vatikánu, aby štyri dni rokovala o vytvorení slovenskej cirkevnej provincie, o obsadení ďalších vakantných biskupských miest, o otázke chýbajúcich kňazov, seminárov, náboženskej literatúry, vykonávaní náboženských povinností, o vyučovaní náboženstva. Pred odletom vedúci našej delegácie vyhlásil: „Neželáme si nijakých mučeníkov. Nechceme nič, čo by neprospievalo vám, nič čo by prospievalo iba nám.“ Rokovania trvali dva roky. Štyri kolá. Dve v Ríme, dve v Prahe. Iba potom sa dospelo k výsledku. Vatikánskej delegácii za rozumnú a nezištnú prácu vyslovili uznanie.
Literárny týždenník, 27.2000

 Križiacky ideál a skutočnosť Stredovekí kronikári popisovali križiakov ako sväté vojsko, bojovníkov Kristových, ktorých cieľom bolo s Kristom zvíťaziť alebo s ním zomrieť. Tí, čo padli v boji za svätú vec, boli mučeníkmi a za svoju obeť v boji proti neveriacim boli odmenení večnou nebeskou blaženosťou. Niektorí kronikári dokonca popisovali, ako padlých križiakov vítali v raji…
Slovo, 14.2003

Symbolické zachádzanie s Bibliou i Koránom mu dovoľuje nezaujímať sa o písmená, ale dovolávať sa ducha náboženstva – ktorý musí byť duchom lásky a odpustenia. V tomto duchu hovoril pápež počas celej návštevy. V uvítacom príhovore okrem iného povedal: Drahý kazašský národ, pred tebou stojí neobyčajná misia: budovanie krajiny pod vlajkou skutočného rozvoja, solidarity a pokoja. Kazachstan, krajina mučeníkov a veriacich, krajina deportovaných a hrdinov, krajina intelektuálov a umelcov, neboj sa! Literárny týždenník, 39.2001

męczennik

Jmd., der im gewaltigen Kampf für gewisse religiöse und meistens auch politische Ziele den Tod erleidet. Meistens in Bezugauf islamistische Selbstmordattentäter, die auch unschuldige Opfer mit sich in den Tod reißen; sie verstehen sich selbst als Märtyrer, diese Auffassung wird aber im Islam nicht allgemein vertreten und gilt als umstritten, trotzdem wird sie häufig in den westlichen Medien präsentiert.

mučeník

Jmd., der im gewaltigen Kampf für gewisse religiöse und oft auch politische Ziele den Tod erleidet. Meistens in Bezugauf islamistische Selbstmordattentäter, die auch unschuldige Opfer mit sich in den Tod reißen; sie verstehen sich selbst als Märtyrer, diese Auffassung wird aber im Islam nicht allgemein vertreten und gilt als umstritten, trotzdem wird sie häufig in den westlichen Medien präsentiert.

Pl. mučeníci

• fanatisch, aggressiv

• fanatisch, aggressiv, bedrohlich

Synonyme

• ekstremista / Extremist
• mudżahedin / Mudschahid
• terrorysta / Terrorist
• zamachowiec / Selbstmordattentäter

Synonyme

•       extrémista ‘Extremist’
• mudžáhid/ mudžáhidín ‘Mudschahid, islamischer Gotteskrieger, Pl. Mudschahedin’
• terorista ‘Extremist’   

Substantive

• męczennica₂ ‘Märtyrerin’
• męczeństwo₂ ‘Märtyrertum, Martyrium’, vgl. zemsta za męczeństwo Bin Ladena ‘Rache für Bin Ladens Martyrium’

Adjektive

• męczeński₂ ‘märtyrerhaft, Märtyrer-’

Adverbien

• męczeńsko₂ ‘märtyrerhaft’

Substantive

• mučenica₂ ‘Märtyrerin’
• mučenictvo₂ ‘Märtyrertum, Martyrium’, vgl. Bin Ládin velebí na novom videu mučeníctvo. ‘Bin Laden preist in einem neuen Video den Märtyrertod.’

Adjektive

• mučenícky₃ ‘märtyrerhaft, Märtyrer-, Marter-’

Adverbien

• mučenícky₄ ‘märtyrerhaft’

Kollokationen

• umrzeć śmiercią męczennika
• zginąć śmiercią męczennika
• zostać uznanym za męczennika

Kollokationen

• zomrieť ako mučeník

Winnym zamordowania Rabina jest, oczywiście, tylko sam zabójca i jego wspólnicy. Nikt więcej. A jednak możliwe, że inspiracją do tego morderstwa był grobowiec w Kiryal Arba, wzniesiony ku czci innego żydowskiego zabójcy Barucha Goldsteina, który zginął mordując 30 modlących się Arabów, a po śmierci stał się idolem ultranacjonalistycznej sekty religijnej. Sekta ta czci pamięć Goldsteina i organizuje pielgrzymki do jego grobu, gdzie - na terenie komunalnym - wzniesiono jego pomnik. Planującemu zamach mordercy Rabina łatwo tu było wyobrażać sobie, że i on, podobnie jak Goldstein, uznany zostanie kiedyś za męczennika. Że dzięki zamordowaniu Rabina awansuje w oczach niektórych do świętości „w imię Wielkiego Izraela”.
Gazeta Wyborcza, 1996-11-02

Amrozi bin Nurhasyim jest pierwszym z podejrzanych o udział w zamachu na Bali, osądzonym przez trybunał. Odpowiadał za kupno samochodu i części materiałów wybuchowych, wykorzystanych w czasie zamachu. W czasie procesu zyskał przydomek „Śmiejącego się terrorysty”; zachowywał się butnie, nie wyrażając ani przez moment skruchy z powodu śmierci ludzi w zamachu na Bali, atakując Zachód i głosząc ideę islamskiej świętej wojny przeciwko niewiernym.
Wchodząc wczoraj na salę sądową tradycyjnie wzniósł ręce do góry, wykrzykując „Allah jest wielki!”. Na kilkanaście godzin przed wydaniem wyroku, twierdził w rozmowie z dziennikarzami, że nie boi się kary śmierci i z gotowością „dołączy do grona męczenników islamu”.
Dziennik Polski, 2003-08-08

GROŹBY BIN LADENA. Działająca w Londynie islamska agencja prasowa al-Ansar poinformowała wczoraj, iż jest w posiadaniu nowego nagrania głosu saudyjskiego terrorysty Osamy bin Ladena. Bin Laden zapowiada tu, że zginie „śmiercią męczennika “, dokonując ataku na swych wrogów jeszcze w tym roku. terrorysta cytuje wersety Koranu.
Dziennik Polski, 2003-02-14

USA Zacarias Moussaoui nie zostanie męczennikiem
Na karę dożywotniego więzienia skazał sąd przysięgłych w Alexandrii na przedmieściu Waszyngtonu Zacariasa Moussaoui'ego, jedynego terrorystę oskarżonego w USA o współudział w przygotowaniu ataku 11 września 2001 r.
PAP, IP, Nowiny, 2006

Odpowiedzialność za zamach zadeklarowały dwa radykalne ugrupowania palestyńskie – Islamski Dżihad i Brygady Męczenników Al-Aksy. Na Zachodnim Brzegu Jordanu Islamski Dżihad rozpowszechnił taśmę wideo, na której zamachowiec-samobójca czyta swój testament. Jest ubrany na czarno i ma na czole opaskę z wersetem z Koranu. Zapowiada m.in., że „wielu innych zamachowców jest już w drodze“.
Dziennik Polski, 2006-04-18

Zapotrzebowanie na bohaterów samobójców pojawia się w czasach wyjątkowych zagrożeń. Wiemy coś o tym z polskiej historii duchowej:sienkiewiczowski Wołodyjowski wysadzający się w Kamieńcu Podolskim, mickiewiczowski Ordon (nawet jeśli w rzeczywistości przeżył powstanie listopadowe). Ale nawet jeśli będzie się za Brechtem powtarzać, że to nieszczęśliwe kraje potrzebują bohaterów, zapotrzebowanie na przypieczętowanie wspólnoty losu ikoną bohatera męczennika wciąż istnieje. Śmierć palestyńskiego terrorysty samobójcy nie rozładowuje napięć psychicznych, lecz je podsyca, zespala wspólnotę i skłania do dalszego użalania się nad sobą, nienawiści i kontynuacji walki na śmierć i życie z wrogiem, który może mieć bomby atomowe, ale jest bezsilny wobec zdecydowanego na wszystko bojownika
Adam Krzemiński, Żywe bomby, Polityka, 2001-09-22

Domorodci vidia v každom o čosi belšom človeku úhlavného nepriateľa zeme a islamu. Takýto človek je pre nich neveriaci. Proti takým ľuďom islam prikazuje bojovať na smrť vždy a všade, terorizmus nevynímajúc. Islam totiž sľubuje každému, kto padne v takomto boji, „status“ mučeníka, a tým bezprekážkový vstup do raja večnej blaženosti. Retiazka s kľúčikom na krku mohamedána je nástrojom, ktorým si mučeník otvorí bránu do večného posmrtného rajského života. Niet preto divu, že sa nájde mnoho veriacich dobrovoľníkov, čo bez zábran vymieňajú pozemský život za prísľub života vo večnosti. Síce vyspelý, ale neveriaci západný svet musí teda do dôsledkov čeliť dogmatickému islamského fanatizmu. Možno pritom nedoceňuje stáročnú rolu Srbska pri vytváraní nárazníkovej steny, chrániacej Európu pred islamskou rozpínavosťou.
SME, 09.03.1995

Muammar Kaddáfí vyhlásil na utorňajšom zhromaždení vojnových veteránov, že Arabi by si mali vyrobiť jadrovú bombu, aby vyrovnali arzenál, ktorý má asi Izrael, a aby odvrátili možný americký útok. Najvyšší líbyjský predstaviteľ upozornil, že nastal čas, aby moslimovia splnili rezolúciu Organizácie islamskej konferencie z roku 1981 a začali džihád proti Izraelu ako odpoveď na konfiškáciu arabskej pôdy vo východnom Jeruzaleme. „Ak mi bude izraelský ľud načúvať, budem prvý, kto bude bojovať priamo v predvoji za oslobodenie Jeruzalema, a zomriem ako mučeník v mene jeho slobody ako arabského mesta.“
SME, 18.05.1995

męczennik

Jmd., der für eine Idee, Überzeugung, einen Wert bzw. wegen der Zugehörigkeit zu einer Gruppe leidet oder auch stirbt. Der Kult um solche Märtyrer spielt eine wichtige Rolle bei verfolgten politischen oder anderen Bewegungen, weil er die Identität der Gruppe stärkt und die Mitglieder zum Kampf gegen die Verfolger motiviert.
Von Seiten der Gegner wird der Prozess, im Laufe dessen jmd. zum Märtyrer erklärt wird, oft kritisiert als eine unangemessene Stilisierung, der Sprecher lehnt den Märtyrerstatus der Personen ab und das Wort męczennik hat in dieser Verwendung negative Konnotationen oder wird auch ironisch bzw. hyperbolisch verwendet.

mučeník

Jmd., der für eine Idee, Überzeugung, einen Wert bzw. wegen der Zugehörigkeit zu einer Gruppe leidet oder auch stirbt. Der Kult um solche Märtyrer spielt eine wichtige Rolle bei verfolgten politischen oder anderen Bewegungen, weil er die Identität der Gruppe stärkt und die Mitglieder zum Kampf gegen die Verfolger motiviert.

Von Seiten der Gegner wird der Prozess, im Laufe dessen jmd. zum Märtyrer erklärt wird, oft kritisiert als eine unangemessene Stilisierung, der Sprecher lehnt den Märtyrerstatus der Personen ab und das Wort mučeník hat in dieser Verwendung negative Konnotationen oder wird auch ironisch bzw. hyperbolisch verwendet.

Im Slowak. kann es auch auf jmdn. metaphorisch übertragen werden, der aufgrund einer Krankheit (oder einer Katastrophe) schwer leiden muss.

Pl. mučeníci

• Leiden, Foltern, Gefangenschaft, gewaltsamer Tod
• opferbereit, heldenhaft
• Stilisierung

• Leiden, Foltern, Gefangenschaft, gewaltsamer Tod
• opferbereit, heldenhaft
• Stilisierung

Synonyme

• bohater / Held
• ofiara / Opfer

Synonyme

• hrdina ‘Held’
• martyr_{2, buchspr., poet.} ‘Märtyrer’
• obeť ‘Opfer’
• trpitel₂ ‘Dulder’

Substantive

• męczennica₃ ‘Märtyrerin’
• męczeństwo₃ ‘Märtyrertum, Martyrium’, vgl. męczeństwo narodu ‘das Martyrium des Volkes’

Adjektive

• męczeński₃ ‘märtyrerhaft, Märtyrer-’

Adverbien

• męczeńsko₃ ‘märtyrerhaft’

Substantive

• mučenica₃ ‘Märtyrerin’
• mučeníctvo₃ ‘Märtyrertum, Martyrium’, vgl. monument boja a mučeníctva v koncentračným tabore ‘ein Monument des Kampfes und des Martyriums im KZ’
• mučenie ‘Foltern’
• mučiareň ‘Folterkammer’, vgl. V čase fašistickej okupácie bola tu väznica s mučiarňou gestapa. ‘Zur Zeit der faschistischen Besetzung war hier ein Gefängnis mit einer Folterkammer der Gestapo.’
• mučidlo ‘Folterwerkzeug’, vgl. Francúzsky záchod je psychickým mučidlom pre turistov. ‘Die französische Toilette ist ein psychisches Marterwerkzeug für Touristen.’
• mučiteľ ‘Peiniger’, vgl. Obete komunizmu vyslovujú súhlas s metódami svojich mučiteľov. ‘Die Opfer des Kommunismus äußern ihr Einverständnis mit den Methoden ihrer Peiniger.’
• mučiteľka ‘Peinigerin’
• umučenie₂ ‘Todesfolter’, vgl. Karol Sendrei zahynul po umučení na policajnej stanici. ‘Karol Sendrei starb infolge der Folter auf der Polizeiwache.’

Verben

• mučiť sa ‘sich quälen’,vgl. Darmo sa mučila. ‘Sie quälte sich umsonst.’
• umučiť₁ ‘zu Tode foltern’, vgl. Vo väzení umučili takmer dvesto ľudí. ‘Im Gefängnis wurden fast 200 Menschen zu Tode gefoltert.’
• umučiť₂ ‘auf die Nerven gehen’, vgl. Umučí ma. ‘ Das geht mir auf die Nerven.’
• zmučiť ‘zermartern’, vgl. Keď sa telo zmučí až k bodu, keď nastáva smrť. ‘Wenn sich der Körper bis zu dem Punkt martert, bis der Tod eintritt.’

Adjektive

• mučenícky₅ ‘märtyrerhaft, Märtyrer-, Marter-’
• mučivý ‘peinigend, quälend’, vgl. mučivé myšlienky ‘quälende Gedanken’
• zmučený ‘(ab)gemartert, zermartert, gequält’, zmučená tvar ‘gequältes Gesicht’

Adverbien

• mučenícky₆ ‘märtyrerhaft’
• mučivo ‘peinigend, quälend’, vgl. Odvtedy som čas vnímala doslova mučivo. ‘Von diesem Zeitpunkt an nahm ich die Zeit als buchstäblich quälend wahr.’
• zmučene ‘(ab)gemartert, zermartert, gequält’, vgl. Frank zmučene zastonal. ‘Frank stöhnte gequält auf.’

Phraseme

• mieć minę męczennika [wörtl. den Gesichtsausdruck eine Märtyrers haben]/ ‘gequält, leidend aussehen’

• robić z siebie męczennika / sich als Märtyrer hinstellen ‘so tun, als wäre man das Opfer einer ungerechten Anschuldigung oder eines Schicksalsschlages und müsste darunter ungeheuer leiden’

Kollokationen

• męczennik lewicy
• męczennik narodu
• rola męczennika
• urodzony męczennik
• współczesny męczennik
• zgrywać męczennika
• zostać męczennikiem

Phraseme

• robiť sa mučeníkom/ sich als Märtyrer hinstellen ‘so tun, als wäre man das Opfer einer ungerechten Anschuldigung oder eines Schicksalsschlages und müsste darunter ungeheuer leiden’

Kollokationen

• mučeníci popravení v koncentračných táboroch
• národný mučeník
• mučeníci revolúcie
• mučeník pravdy
• mučeník vedy

Może Reńskiego, późnego wnuka generała Artioma Kiriłłowicza Rańskiego, męczennika rosyjskiej wojny domowej - jak sam się przedstawia - dręczy podejrzenie, iż przypomina któregoś z czechowowskich bohaterów?
Polityka, 2004

Nie odpowiada mi rola pierwszego męczennika IV Rzeczypospolitej i byłbym szczęśliwy, gdyby na mnie represje się zakończyły - powiedział wczoraj Stanisław Szepietowski, działacz SLD z Mazowsza, zwolniony z pracy po tym, jak wygrał w sądzie proces o zniesławienie z Jarosławem Kaczyńskim. (więcej w Trybunie)
Trybuna, 2006

Z mediów, proszę pana, tak jak na dzień dzisiejszy, wyłania się pan jako - można tak powiedzieć - męczennik prawicy, osoba, która, no, stała się ofiarą bezprzykładnego bezprawia rządzącej lewicy.
Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Stenogram z 5. posiedzenia Komisji Śledczej, 2004

Salvador Allende, socjalistyczny prezydent Chile, w młodości był rasistą, zwolennikiem sterylizacji i eutanazji. Takie rewelacje przyniosła książka chilijskiego historyka Victorio Fariasa. Tyle tylko, że fascynacja „doskonaleniem rasy” była intelektualną modą epoki.
Autor książki „Salvador Allende, Antisemitismo y Eutanasia”, dotarł do pracy doktorskiej tragicznie zmarłego i obalonego przez juntę prezydenta: „Higiena psychiczna i przestępczość”. Wykorzystał też projekty ustaw o eutanazji w stosunku do chorych psychicznie, o obowiązkowych badaniach przedmałżeńskich z paragrafu chorób wenerycznych i nawiązał do pomysłu utworzenia Instytutu Zdrowia Rasy i Wykorzystania Czasu Wolnego oraz innych zamierzeń „sanitarnych” Ministerstwa Zdrowia, kiedy ministrem był Allende (1939-1941). Okazało się, że - jak donosił „Der Spiegel” – „ męczennik lewicy był w młodości rasistą i antysemitą”.
Polityka nr 2524, 2005-10-08

100 lat temu (8.09.1905 r.) stracony został Marcin Kasprzak. Wprawdzie męczennik narodowy, ale socjalista, a właściwie komuch (SDKPiL). Dzisiaj ma więc tylko marginalne szanse na oblewanie.
Polityka nr 2484, 2004-12-25

Lincoln, jak już wspomniałem, nie lubił ostrych środków w rozprawianiu się z opozycją lub przeciwnikami wojny. Jak tylko mógł, korzystał z prawa łaski wobec dezerterów. Pewien kłopot w Kongresie sprawiał mu kongresman Clement L. Vallandigham, demokrata z Ohio, który przeciwny był wojnie i głosił pogląd, że zaciąg do wojska jest sprzeczny z konstytucją. Aresztowanie kłopotliwego kongresmana uczyniłoby zeń męczennika. Lincoln podjął decyzję wydalenia go na teren konfederacji.
Longin Pastusiak, Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki, 2002

Powołał je ad hoc gen. Jaruzelski i to on określał jego skład. Nigdzie nie został on formalnie ustalony, dlatego trudno karać ustawowo członków dyrektoriatu. Kluczowe jest pytanie, czy w ten sposób nie zrobi się z gen. Jaruzelskiego męczennika. Nie powinien mieć w polskiej historii takiego statusu. Wiele środowisk potraktuje odebranie mu stopnia generała za niezasłużoną karę, odwet polityczny.
Lepsze uczciwe procesy, Gazeta Krakowska, 2007-02-05

Inaczej sprawa przedstawia się w systemach totalitarnych. Tam może się utworzyć autentyczne podziemie. Narażone wciąż na represje. A taka świadomość wzmacnia, cementuje zdecydowanych i nieugiętych, wiąże. Pamiętam z własnych doświadczeń, z lat trzydziestych, zwłaszcza tuż przed wojną i podczas niej. Zachowuje przy tym atrakcyjność, jak wszystko co zabronione, a ponadto — rzecz niebagatelna — produkuje seryjnie męczenników.
Miesięcznik Literacki nr 3, 1970

W związku z dwoistością natury Ryb może tu być różny typ zachowania. Niektórzy będą zaniedbywać rodzinę w pogoni za przyjemnościami. Przy słabym Neptunie jest niebezpieczeństwo wplątania się w ryzykowne spekulacje łudzące szybkim zarobkiem lub uprawianie hazardu.
Inni będą poświęcać się bez reszty - to urodzeni męczennicy lub w imię miłości i oddania dzieciom, będą się starać uzależnić je od siebie. Grozi tu również zaślepienie w stosunku do własnego potomstwa i w takim przypadku trudno będzie uwierzyć, że nasze dzieci to nie „aniołki”, a wręcz przeciwnie – „diabełki”.
Krystyna Konaszewska-Rymarkiewicz, Interpretacja horoskopu – podstawy, 1998

Konsekwencją nowoczesnego estetyzmu jest współczesny kult ciała. Pamiętajmy, że dla Greków, którzy uwielbili głównie chłopięce i męskie ciała, pielęgnowanie ich musiało iść w parze z troską o charakter. Człowiek powinien być piękny i dobry, by mógł siebie stwarzać jako dzieło sztuki. Gdy jednak św. Paweł zadekretował, że ciało ludzkie jako takie jest grzeszne, okazało się, że piękna może być tylko dusza, i idea ta zachwiała na całe stulecia greckim ideałem. Wydawać by się więc mogło, że współczesne szaleństwo na punkcie pięknego ciała jest do cna antychrześcijańskie i w istocie swej greckie, co jednak jest dalekie od prawdy. Współcześni męczennicy sal gimnastycznych i atlasów nie mają nic wspólnego z Grekami i żaden z nich nie zrozumiałby, co mówi do niego Sokrates.
Ozon nr 5, 2005

Albo taki Mac Kinley. Pedagog i teoretyk. Natura badawcza i chłodna, mimo że humanitarna albo raczej humanistyczna. Można by przysiąc, że prócz zjawisk ogólnych nic go nie obchodzi, wygląda na takiego, co to przy odpowiedniej okazji stałby się chętnie męczennikiem nauki, a przeżyć szczegółowych, osobistych i intymnych nie posiada wcale.
Stanisław Dygat Jezioro Bodeńskie, 1995

Japończycy utożsamiają się więc z ofiarami Hiroszimy, ale tego, jaka droga zaprowadziła Japonię ku tej tragedii, wolą nie rozpamiętywać. Kiedy wyrwie się tragedię miast z kontekstu wojny rozpętanej przez Cesarstwo w Azji Wschodniej, odpowiedzialność zaczyna się rozmywać. Naród agresorów zamienia się w naród męczenników.
Polityka, 2005

Czy wszyscy PISowcy są ślepi?
nie znają w ogóle poglądów Jarosława, jego programu, planów - a wiedzie on inne życie niż Lech. Nie obchodzi ich merytoryka. Głosują w ciemno, bo to brat Lecha, męczennika narodu. Gdzie sens, gdzie logika? W Polsce nie możne być demokracji, bo ludźmi manipuluje się jak pacynkami
http://www.samosia.pl/pokaz/711042/czy_wszyscy_pisowcy_sa_slepi/1/procent [16.05.2011]

Mladých ľudí vedie k útokom celý organizačný systém, ktorého jediným cieľom je produkovať ľudské bomby. Džihád, Hamas a Tanzim vyhľadávajú ľudí so slabou povahou, alebo nezrelých mladých ľudí, ktorí ľahko podliehajú nátlaku a dajú sa pomerne jednoducho indoktrinovať. Či už ide o náhodné, chvíľkové duševné rozpoloženie, vyvolané okolnosťami, alebo o ľudí s náboženským pozadím, predstava hrdinskej smrti zrazu dáva zmysel ich existencii. Dnes sú nikým, ale keď sa stanú mučeníkmi, bude o nich hovoriť celý svet. Ben Eliezer však verí, že ak budú mať mladí Palestínčania nádej na lepšiu budúcnosť a život na zemi im ponúkne viac, než čo im sľubujú v raji, málokto z nich si zvolí dobrovoľnú cestu na onen svet.
http://www.inzine.sk/article.asp?art=7421 [11.07.2002]

Stále zápasíme s tým, že nás niekto očierňuje, podceňuje a trvá to dosť dlho, kým pravda vyjde na svetlo. Samozrejme, že ten film nemôže byť o renesančnej žene, a nezaujímavý. Téma sa musí pomaly odhaľovať ako detektívka, film musí mať filozofiu, akčné scény a musí tam byť najmä humor, takéto témy netreba robiť smrteľne vážne. Koľko štátov má filmy o ich mučeníkoch a národných hrdinoch. Pozriete si ich a poviete – to je ich problém. Hrdinku musíte postaviť do doby. Nikto nevie, kto boli jej rovesníci. Kto pozná históriu, vie, aká to bola zaujímavá doba. Preto sa korunovačné úkony robili v Bratislave, lebo všade boli Turci. Nádherná téma! Do toho by som išiel. Scenár mám napísaný…
Literárny týždenník , 47.1998

Ľudia umierali, lebo sa nechceli vzdať svojej skutočnej viery. Všetku slávu potom prirodzene zožala obeť a všetku hanbu inkvizítor, ktorý ju upálil. Neskôr, v dvadsiatom storočí, prišli totalitári, ako ich nazvali. Nemeckí nacisti a ruskí komunisti. Rusi prenasledovali kacírstvo ešte krutejšie, než inkvizícia. A nazdávali sa, že sa poučili z chýb minulosti; v každom prípade si uvedomovali, že nesmú vyrábať mučeníkov. Kým postavili svoje obete pred verejný súd, cieľavedome sa usilovali zničiť ich dôstojnosť. Ničili ich mučením a samotou, až sa z nich stali opovrhnutiahodné servilné trosky, ktoré sa priznávali ku všetkému, čo im vložili do úst: kydali na seba špinu, obviňovali, skrývali sa jeden za druhého a žobronili o milosť. A predsa len sa po niekoľkých rokoch všetko zopakovalo. Mŕtvi sa stali mučeníkmi a na ich poníženie sa zabudlo.
George Orwell, 1984, 1998

Vojenský súd ho odsúdil na smrť a nepomohli nijaké intervencie zo zahraničia. Za milosť pre Maxmiliána napríklad intervenoval Garibaldi. Usiloval sa Juárezovi vysvetliť, že hlavní zločinci boli mexickí konzervatívci a z Maxmiliána sa zbytočne stane mučeník. Juárez milosť neudelil. Hlavným argumentom pre odoprenie milosti bol tzv. Maxmiliánov Čierny dekrét. V prvej etape vojny obe strany zaobchádzali so zajatcami viac-menej ľudsky. Čierny dekrét prikázal zajatcov z liberálnej armády popravovať. Súčasť rakúskych dobrovoľníkov tvorili aj Česi, predovšetkým kuchári a hudobníci. Po porážke Maxmiliána vyhrávala mexickému prezidentovi Juýrezovi česká dychovka, neskôr sa niektoré jej prvky dostali aj do mexickej hudby.
Nové slovo

Für die Herkunft von męczennik ‘jmd., der gequält wird, der unschuldig leidet’ finden sich in der Literatur verschiedene Erklärungen. Nach dem ESJP stellt das von alttschech. mučen(n)ík beeinflusste męczennik eine Übersetzung von griech. mártyryros ‘Glaubenszeuge’ dar. Laut dem SEJP handelt es sich um eine Ableitung von męczyć ‘foltern, martern’, das seinerseits ein Derivat von męka ‘Folter, Marter’ ist. Einen noch anderen Weg beschreibt Długosz-Kurczabowa im WSEH: Ausgangspunkt ist hier miękki in der Bedeutung ‘über etwas, das sich leicht beugen, verformen lässt, das leicht jemandes Einfluss unterliegt’. Miękki ist nun nicht nur die Derivationsbasis für mąka ‘Mehl; etwas Geknetetes, Weiches’, sondern auch für męka ‘großes physisches und moralisches Leiden’, von dem wiederum neben u. a. męczarnia ‘Ort des Leidens’, męczyć ‘jemanden Leid zufügen’ und eben auch męczennik ‘Märtyrer’.

Abgeleitet vom Verb mučit ‘quälen, peinigen’, urslaw. *mǫčiti, von mǫka ‘Qual’ aber auch ‘Mehl’ – ursprüngliche Bedeutung wohl ‘Zermalmung, Quetschen’, davon übertragen auch ‘Quälen’ (REJZEK).

In den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen werden i.d.R. zwei Bedeutungen von męczennik aufgeführt, vgl. (PSWP 1995-2005) 1) osoba, która cierpi albo ponosi śmierć z powodu bronionych przez siebie przekonań ‘eine Person, die für ihre Überzeugungen leidet oder stirbt’; 2) w chrześcijaństwie osoba, która poniosła śmierć za wiarę ‘im Christentum, eine Person, die für ihr Glauben starb’. Oft werden diese Bedeutungen innerhalb einer Explikation aufgeführt, vgl. SJPDor. (1958-1969), ISJP (2000), USJP (2003).  

Im vorliegenden Wörterbuch sind die vorangegangenen Bedeutungen in den Profilen religiös und säkular vertreten, zudem unterscheidet das SuP ein weiteres,  religiös-gewalttätiges Profil.   

Das religiös-gewalttätige Profil ist ein Neosemantismus, der vor allem in der Publizistik im Zusammenhang mit terroristischen Selbstmordanschlägen oder radikalen, islamischen Gruppierungen vorkommt. Von den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen wird diese Bedeutung nicht erfasst. Bei den Belegen aus dem Korpus, die sich auf dieses Profil beziehen, handelt es sich vor allem um publizistische Beiträge zum Terrorismus (vgl. Belege im religiös-gewalttätigen Profil).   

Im säkularen Profil wird das Lexem zum einen im historischen Zusammenhang gebraucht referiert auf Persönlichkeiten, denen eine besonders patriotische Haltung nachgesagt wird, z.B. über Lech Kaczyński. Zum anderen wird das Lexem zur ironischen Bezugnahme auf die aktuellen, meistens politischen Ereignisse angewandt, vgl. nowy męcznnik lewicy ‘neuer Märtyrer der Linken’. Dabei werden meistens folgende negativ konnotierte Phraseme gebraucht vgl. robić z siebie męczennika ‘sich als Märtyrer hinstellen’, zgrywać męczennika ‘sich zum Märtyrer aufspielen’, mieć minę męczennika ‘gequält aussehen’.      

Die modernen Bedeutungswörterbücher des Slowakischen führen ein bis zwei Bedeutungen des Wortes auf. Das KSSJ (2003) expliziert das Wort wie folgt: kto je umučený za vieru al. nejakú ideu, martýr ‘wer für den Glauben der für eine Idee getötet wird, ein Märtyrer (Blutzeuge)’. Das SSJ (1959-1968) bringt folgende Erklärung: 1. človek umučený prenejakú myšlienku, presvedčenie ap., martýr; cirk. kresťan umučený previeru ‘ein Mensch, der für eine Idee, eine Überzeugung usw. getötet wird, ein Märtyrer (Blutzeuge), kirchlich: ein Christ, der für seinen Glauben getötet wird’ 2. kto veľmi trpí, je prenasledovaný pre nejakú myšlienku, presvedčenie, kto veľmi trpí chorobou, bolesťami ap., trpiteľ  ‘wer sehr leiden muss, für eine Idee, eine Überzeugung verfolgt wird, wer sehr unter einer Krankheit, unter Schmerzen usw. leidet, ein Dulder’.

Demgegenüber wurden im vorliegenden Wörterbuch SuP für das Slowakische drei Profile von mučeník ausgegliedert: ein religiöses, ein religiös-gewalttätiges und ein säkulares Profil.

In säkularen Zusammenhängen klingt das Wort, sofern nicht pragmatische Merkmale wie Ironie oder Hyperbolie überwiegen, pathetisch, so dass es meist in historischen Zusammenhängen auftaucht (vgl. mučeníci a národné hrdinovia ‘Märtyrer und nationale Helden’). Daneben gibt es Verwendungen von mučeník in ironischen oder kritisch-distanzierten Bezugnahmen (vgl. vyrábať mučeníkov ‘[jmdn.] zu Märtyrern machen’; z Maxmiliána sa zbytočne stane mučeník ‘aus Maximilian wird überflüssigerweise ein Märtyrer’ bzw. in Phrasemen: vgl. robit sa hrdinom ‘sich zum Märtyrer aufspielen’).

Das religiös-gewalttätige Profil ist in den Bedeutungswörterbüchern des Slowakischen nicht verzeichnet. Es handelt sich um einen in den letzten Jahrzehnten aufgekommenen Neologismus, das neben dem häufiger verwendeten Mudschahed (aus arab. muǧāhid, Pl. muǧāhidin (< Kämpfer) ist. Vielleicht liegt auch ein über das Englische vermittelter Konzeptsynkretismus mit dem des ähnlich klingenden schahid (arab. (Blut-)zeuge analog zu griech. mártyr (‘(Blut-)Zeuge’ vor. In der Publizistik hat sich in den letzten Jahren eine Übertragung des christlichen Konzepts auf den islamischen muǧāhid verfestigt. Der christliche Begriff gibt den eigentlichen Sinn des arabischen Terminus (muǧāhid, wörtl. Eiferer, der sich eifrig (im Kampf/ für Gottes Sache) Bemühende) nur ungenau bzw. unter Zuhilfenahme des christlichen Märtyrerkonzepts wieder.

Im Islam werden auch Menschen, die beim Kampf für die Religion oder bei ihrer Verteidigung sterben, für mučeníci gehalten. Auch islamistische Selbstmordattentäter verstehen sich selbst als mučeníci, diese Auffassung wird aber im Islam nicht allgemein vertreten und sie gilt als umstritten. Sie wird trotzdem in den westlichen Medien häufig präsentiert und das Wort mučeník in Bezug auf die Terroristen verwendet. Es handelt sich jedoch um ein vorwiegend in publizistischen Texten vorhandenes Profil, das in der Umgangssprache nicht verankert ist. Das zeigt sich auch darin, dass das Wort oft mit Anführungszeichen geschrieben wird. Immer häufiger stattdessen das Wort muǧāhid ‘Mudschahid/ Mudschahed’ verwendet. Im Islam überlappt sich oft religiöses und politisches Märtyrertum (vgl. säkulares Profil).

Prawdziwy męczennik oczekuje na smierć, zapaleniec jej szuka. (Voltaire, 18.Jh.) [wörtl. Ein wahrer Märtyrer erwartet den Tod, der Hitzkopf sucht ihn.]

[Es wurden keine Sprichwörter gefunden.]

Literatur

• Jean Paul Sartre: Święty Genet. Aktor i Męczennik (Saint Genet, comédien et martyr), 1952.
• Marek Balon, Henryk Romanik: Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Błogosławiony Męczennik Pamiątka Beatyfikacji, 2010.
• Anthony Gottlieb: Sokrates - męczennik filozofii, 1998.
• Milena Kindziuk: Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Prawdziwa historia męczennika, 2009.

Film

• Męczennik miłości (Rege: Tomasz Wojciechowski/ Leszek Wasiuta), Polen, 2007.
• Męczennik wśród milionów (Regie: Kazimierz Błahij), Polen, 1983.

Musik

• Małpa (Album: Kilka numerów o czymś, 2009); Lied: Męczennik
  
  
  (Quelle: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=IrA22dQWDAU)

Sonstiges

• Märtyrer des 21. Jahrhunderts
  
  
  (Quelle: http://photos1.blogger.com/blogger/7050/620/1600/poland1.jpg)

Literatur

• Pavol Janáč, Ľubomír Pekarčík: Mučeník bez vyliatia krvi, 2005.
  
  (Quelle: http://www.zachej.sk/uploads/images/medium/0d92ac57ea1001e22957230f363a1891.jpg)
• Viliám Judák: Mučeník z nášho rodu, Juráj Čepeléni, 1994.
• Ferko Urbánek: Innerkofler - Žeko: Mučeník z Mexika (Urbánkova dramatická literatúra), 1936.
• Gabriel M. Wolf: Peter Adrián Toulorge. Mučeník pravdy 1757-1793, 2012.

Kunst

• Jan Luyken: Ukameňovanie svätého Štefana (Obraz), 1738.
  
  (Quelle: http://ipravda.sk/res/2008/12/26/thumbs/130255-svaety-stefan-nestandard2.jpg)
• Neznámy stredoeurópsky maliar: Svätý Šebestián, okolo 1680.
  
  (Quelle: http://www.soga.sk/data/aukcie/62/diela/mid/279.jpg)

Sonstiges

• Teodor Romža (1911–1947), ein christlicher Märtyrer der Ruthenischen griechisch-katholischen Kirche.
  
  
  (Quelle: http://www.rifugio.estranky.cz/img/original/770/romza01.jpg)

Krajka, Wiesław 2004: „Joseph Conrad 1861-69: A Polish Romantic-Martyrological Patriot?“, in: Krajka, Wiesław/ Buzek, Jerzy (Hgs.), A Return to the Roots: Conrad, Poland and East-Central Europe., Boulder, CO; Lublin.

Phillips, Ursula 2005: „Femme Fatale and Mother-Martyr: Femininity and Patriotism in Żmichowska's The Heathen.“, in: Grimstad, Knut Andreas/ Phillips, Ursula (Hgs.), Gender and Sexuality in Ethical Context: Ten Essays on Polish Prose, Bergen.