DeutschPolnischSlowakischTschechischSprachvergleich
sacrum und profanum
religiöse lexik in der allgemeinsprache (deutsch-polnisch-slowakisch-tschechisch)
Polnisch: wina
Slowakisch: vina

Polysemie

  1. kausativ: ‘Verantwortung’
  2. moralisch: ‘Verfehlen’
  3. religiös: ‘Sünde’
  4. finanziell: ‘Verbindlichkeit’

Polysemie

  1. kausativ: ‘Verantwortung’
  2. moralisch: ‘Verfehlen’
  3. religiös: ‘Sünde’
  4. finanziell: ‘Verbindlichkeit’

Profil: kausativ

Profil: kausativ

Definition

wina

Die Ursache von etw. Unangenehmem, Bösem oder eines Unglücks, das Verantwortlichsein, die Verantwortung dafür.

Definition

vina

Die Ursache von etw. Unangenehmem, Bösem oder eines Unglücks, das Verantwortlichsein, die Verantwortung dafür.

Sg. tant.

Konnotationen

  • Pech

Konnotationen

  • Pech

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • odpowiedzialność ‘Verantwortung’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • chyba ‘Fehler’
  • nedopatrenie ‘Fehler’
  • omyl ‘Versehen’
  • vada ‘Fehler’
  • zodpovednosť ‘Verantwortung (für etwas Böses)’

Wortbildungen

Substantive

  • niewiniątkoironisch‘Unschuldsengel, Unschuldslamm’
  • niewinność ‘Unschuld, Schuldlosigkeit’
  • obwiniona ‘Beschuldigte’
  • obwiniony1 ‘Beschuldigter’
  • przewinienie1 ‘Verfehlung’
  • winny1‘Schuldiger’
  • winowajca1 ‘Täter, Schuldiger’
  • winowajczyni ‘Tätige, Schuldige’
  • współwinowajcy ‘Mittäter, Mitschuldiger’

Verben

  • obwini(a)ć ‘beschuldigen’
  • powinien ‘sollen’
  • przewinićbuchsprachlich ‘ein Verbrechen begehen, schuldig werden’
  • winić ‘jmdm. die Schuld an etw. geben’
  • winienbuchsprachlich ‘sollen, müssen’
  • zawinić ‘verschulden, schuldig werden’

Adjektive

  • niewinny1 ‘unschuldig’
  • niezawiniony ‘unverschuldet’
  • obwiniony2 ‘beschuldigt’
  • winny2 ‘schuldig’
  • zawiniony ‘schuldhaft’

Adverbien

  • niewinnie1 ‘unschuldig’

Wortbildungen

Substantive

  • neviniatko ‘Unschuldslamm; zärtlich auch für Kleinkinder’
  • spoluzavinenie ‘Mitschuld’
  • zavinenie ‘Verschulden’

Verben

  • zaviniť ‘verschulden’

Adjektive

  • nezavinený ‘unverschuldet, ohne Absicht’

Andere

  • vinou ‘Präp.: durch die Schuld, das Verschulden’, vgl. K nehode došlo vinou Petra. ‘Durch Peters Schuld kam es zum Unfall.’

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • przyjąć na siebie (całą) winę / die (ganze) Schuld auf sich nehmen
  • wina leży pośrodku [wörtl. die Schuld liegt in der Mitte] ‘beide Konfliktparteien haben z. T. Recht’
  • wziąć na siebie (całą) winę / die (ganze) Schuld auf sich nehmen
  • złożyć/ składać na kogoś, na coś winę buchsprachlich / die Schuld auf jmdn. anderen abwälzen
  • zrzucić z siebie winę / die Schuld von sich weisen ‘sich rechtfertigen, nicht die Verantwortung für etwas übernehmen’
  • z własnej winy / selbstverschuldet ‘schuldig, schuldtragend’ 

Kollokationen

  • główna wina
  • poczucie winy
  • poczuwać się do winy
  • ponosić winę
  • przyznać się do winy
  • świadomość winy
  • wina jest/ leży po czyjeś stronie

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • klásť/ dávať za vinu: <niekdo> <niekomu> kladie <niečo> za vinu/ jmdm. die Schuld an etw. geben
  • dostať sa vlastnou vinou/ bez vlastnej viny do nešťastia: <niekto> sa dostane vlastnou vinou/ bez vlastnej viny do nešťastia/ durch/ ohne eigene Schuld ins Unglück geraten ‘sagt man, wenn man sich die Folgen einer Handlung (nicht) selbst zuzuschreiben hat’
  • pričítať/ dávať vinu:<niekdo> <niekomu> přičítá vinu za <niečo>/ jmdm. die Schuld an etw. geben
  • stalo sa to mojou vinou [wörtl.: es ist durch meine Schuld geschehen] ‘sagt man, wenn man die Verantwortung für eine Handlung eingesteht’
  • zvaliť/ zvaľovať vinu: <niekto> zvalí, zvaľuje vinu <na niekoho/ niečo>/ die Schuld auf jmdn./ etw. abwälzen ‘die Verantwortung für etw. von sich weisen und einem anderen Menschen oder Umstand zuschreiben’

Kollokationen

  • byť na vine
  • dávať vinu
  • klasť za vinu
  • mať, nemať (hlavnú, najväčšiu) vinu na tom
  • nie vlastnou vinou, ale…
  • niesť (hlavnú, najväčšiu) vinu na tom
  • prisudzovať vinu
  • to je tvoja vina
  • trpieť vlastnou vinou

Belege

Getto stało się miejscem w sercu Warszawy, w którym cierpiało i zmarło setki tysięcy ludzi, których jedyną wina było to, iż byli Żydami.
Karol Mórawski, Kartki z dziejów Żydów warszawskich, 1993

W domu czekał na nas już tata i wielka, potężna awantura. Najgorsze, że tata, zamiast krzyczeć na mnie czy na Baśkę, krzyczy zawsze na mamę. Całe piekło. Że wyrosną z nas nieuki i chuligani, że to wina mamy, bo na wszystko nam pozwala.
Stanisław Kowalewski, Czarne okna, 1993

Aza opędzała się łagodnie, teraz łasząc się do Marty i wlepiając w nią złote, pełne słodyczy ślepia. Jakby chciała wziąć ją za świadka, że ona nic przecież nie robi na rzecz swego niezwykłego powodzenia. To nie jej wina, że jest taka śliczna.
Teresa Bojarska, Świtanie, przemijanie, 1996

- Pozory mylą - powtórzył. - Mnie się wydaje, że cały ten pogrzeb to była komedia. - Komedia? - zapytał ksiądz. - A tak, przypominam sobie, przypominam, ale to niczyja wina, że w środku przemówienia nad grobem na cmentarz wlazła krowa i tak się błąkała, że wreszcie nikt nie zauważył, jak wpadła do dołu. Kiedy zabrano się do spuszczania trumny, z dołu rozległo się jej żałosne porykiwanie.
Wiesław Dymny, Opowiadania zwykłe, 1997

Cudzoziemcy chętnie dopatrują się w życiu Brazylijczyków podwójnej moralności. Błąd oczywisty. Ludzie w kraju pod Krzyżem Południa nie mają w sobie nic z zakłamania, dwulicowości. To nie ich wina, że nie dostrzegają paradoksów kształtowanego przez siebie świata.
Olgierd Budrewicz, Piekło w kolorach, 1997

Spojrzałam na niego oczami pełnymi łez i krzyknęłam:
- Wiedziałam, że grozi nam jakieś niebezpieczeństwo, a mimo to nie pomogłam im! Nic nie zrobiłam! To moja wina! Moja - i opowiedziałam wszystko.
Beata Ostrowicka, Kraina kolorów: księga intryg, 1999

- Opowiem panu historię pamiętnika - zaczęła Hilda - ale na pomoc jest już za późno. Jutro rano wracamy do Niemiec. Poszukiwania zostały zakończone i niestety przyniosły wynik negatywny. To ja ponoszę winę za rozpoczęcie tej sprawy. To za moją przyczyną redakcja znanej we Frankfurcie gazety. przegra proces sądowy i będzie musiała zapłacić duże odszkodowanie, a kto wie, czy sekretarz odpowiedzialny redakcji, pan Weber, nie poniesie nawet odpowiedzialności karnej. Gryzie mnie to bardzo, ale zacznijmy od początku.
Zbigniew Nienacki, Księga strachów, 1987

Belege

Vedúci hotela telefonuje dolu do dediny, lekár je o trištvrte hodiny v chate a bez dlhého vyšetrovania káže odviezť Petra na röntgen do mestskej nemocnice. Po odchode sanitky Milan vyčítavo povedal Viktorovi: „Ty si na vine!“ „Veď ja som mu nekázal, aby skákal.“ „Ale keby si mu nebol vyhodil tú gumipušku, tak za ňou nejde!“ Zmätený Viktor začne dačo vysvetľovať, ale koho presvedčí, že tá gumipuška vlastne ani nebola Petrova a že Peter mu ju chcel vytrhnúť z ruky… Peter si zlomil nohu.
Slniečko, 7.1974

„Ostatní sa nevrátili.“ „A čo sa s nimi stalo?“ „Odviezli ich do koncentráku a tam do jedného zahynuli. Všetci.“ „Mali vyskočiť za vami.“ „Báli sa riskovať,“ odvetil starý otec. „A možno všetkému bola na vine tá chlebová vôňa. Možno bola prislabá na to, aby všetkých dokázala povyťahovať z izby.“ Keď sme prišli domov, starý otec vybral z kredenca bochník chleba a dlho, veľmi dlho ho hladil svojou drsnou dlaňou.
Slniečko, 8.1974

Partizáni sú v dedine, celá rota sa tu narýchlo cvičí pred odchodom na front a okrem pomaly tečúcej vody sa skoro nič nehýbe. Na vine je hlavne slnko. Vyhnalo septembrové popoludnie, zaháňa do chládku sliepky i ľudí. Zopár partizánov posedáva pred školou, niektorí si čistia pieskom šálky, iní sa osviežujú v riečke.
Slniečko, 1.1974

Celkom neočakávane prišiel rozkaz na odchod vlaku zo stanice! Najhorší dopad to malo na riadiaceho dôstojníka. Celý obelasel a len s najväčším úsilím dočítal text do konca. V roztrasenej ruke zvieral papier a zhrozene, ako keby spolupútnikovi na púšti vyčítal, že jeho vinou definitívne zablúdili, oznámil strojvodcovi, že má dať vlak do chodu.
Jozef Krchňák, Nenáležitá hranica, 1999

Profil: moralisch

Profil: moralisch

Definition

wina

Ein bestimmtes Verhalten oder eine Tat, mit der jemand gegen Werte und Normen verstößt; es kann sich bei dabei entweder um ein sittliches Versagen, das nicht strafbar ist, oder eine strafbare Verfehlung handeln.

Definition

vina

Ein bestimmtes Verhalten oder eine Tat, mit der jemand gegen Werte und Normen verstößt; es kann sich bei dabei um ein sittliches Versagen, das nicht strafbar ist, oder eine strafbare Verfehlung handeln.

Sg. tant.

Konnotationen

  • Verbrechen, Sündenbock, Täter
  • Polizei, Gericht, Gefängnis
  • Strafe, Geldstrafe
  • Ächtung, Bann, Isolation
  • Buße, Reue, Zerknirschtheit
  • Antipathie, Anfeindung
  • Versagen

Konnotationen

  • Verbrechen, Sündenbock, Täter
  • Polizei, Gericht, Gefängnis
  • Strafe, Geldstrafe
  • Ächtung, Bann, Isolation
  • Buße, Reue, Zerknirschtheit
  • Antipathie, Anfeindung
  • Versagen

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • naruszenie ‘Übertretung’
  • przestępstwo ‘Verbrechen, Straftat’
  • uchybienie ‘Verstoß’
  • wykroczenie ‘Vergehen, Übertretung’
  • zbrodnia ‘Verbrechen’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • hriech1 ‘Sünde’
  • prehrešenie sa ‘das Sich-Versündigen’
  • previnenie1 ‘Verschulden’
  • priestupok ‘Vergehen’

Wortbildungen

Substantive

  • przewinienie2 ‘Verfehlung’
  • uniewinniwnie ‘Freispruch’
  • winny3 ‘Schuldiger’
  • współwina ‘Mitschuld’

Verben

  • uniewinni(a)ć ‘freisprechen’

Adjektive

  • uniewinniony ‘freigesprochen’
  • niewinny2 ‘unschuldig’
  • winny4 ‘schuldig’
  • współwinny ‘mitschuldig’

Adverbien

  • niewinnie2 ‘unschuldig’

Wortbildungen

Substantive

  • obvinenie ‘Anschuldigung, Beschuldigung’
  • obvinený ‘Beschuldigter’
  • sebaobvinenie ‘Selbstbeschuldigung’
  • spoluobvinený1 ‘Mitberschuldigter’
  • previnenie2 ‘Verschulden, Vergehen’, vgl. ťažké previnenie ‘schweres Vergehen’, dopustiť sa previnenia ‘sich etw. zuschulden kommen lassen’
  • previnilec ‘Schuldiger, Verursacher’
  • spoluvinnica/ spoluvinníčka ‘Mitschuldige’
  • spoluvinník ‘Mitschuldiger’
  • vinníčka ‘Schuldige’
  • vinník1 ‘Schuldiger’

Verben

  • obviniť ‘jmdn. beschuldigen’
  • obviňovať ‘jmdn. beschuldigen’
  • previniť sa ‘sich zu Schulden kommen lassen’

Adjektive

  • nevinný1 ‘unschuldig’
  • nevinnučký ‘unschuldig, lammfromm’, vgl. nevinnučké oči ‘unschuldige Augen’
  • previnilý ‘verschuldet’
  • spoluobvinený2, selten ‘mitbeschuldigt’
  • vinný1 / vinen1, buchspr. ‘schuldig’
  • vinovatýbuchspr. ‘schuldig’

Adverbien

  • previnilo ‘verschuldet’

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • darować komuś winę [wörtl. jmdm. die Schuld schenken] ‘vergeben’
  • odkupić winę/ winy [wörtl. eine Schuld/ Schulden zurückkaufen] ‘sühnen, abbüßen’

Kollokationen

  • być bez winy
  • ciężka wina
  • drobna wina
  • główna wina
  • mała wina
  • niewątpliwa wina
  • przyznać się do winy
  • udowodnić winę
  • wielka wina
  • wina jest/ leży po czyjeś stronie
  • wina wobec kogoś
  • wina względem kogoś/ czegoś
  • wyznawać winę
  • zwalać na kogoś winę

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • dopustiť sa (veľkej/ ťažkej) viny: <niekto> sa dopustí (veľkej/ ťažkej) viny [wörtl.: sich (große, schwere) Schuld erlauben] ‘sich (große) Schuld zukommen lassen’
  • odpustiť vinu: <niekto> odpustí <niekomu> vinu / jmdm. seine Schuld vergeben ‘jmdm. ein Vergehen verzeihen und ihm nicht weiter vorwerfen’
  • súd ustálil vinu obžalovaného [wörtl.: das Gericht hat die Schuld des Angeklagten festgestellt] ‘rechtskräftig die Verantwortung für ein Vergehen feststellen’
  • zbaviť obvineného viny: <niekto> zbaví obvineného viny [wörtl.: den Angeklagten von seiner Schuld befreien] ‘einen Beschuldigten entlasten’
  • zmyť zo seba/ svoju vinu: <niekdo> zmyje zo seba/ svoju vinu ‘eine Schuld wiedergutmachen’

Kollokationen

  • dokázať vinu
  • kolektívna vina
  • mať pocit viny
  • mať vedomie viny
  • priznávať sa k svojej vine
  • odpykať si vinu
  • priznať vinu
  • pykať za viny
  • vyznať svoju vinu

Belege

Przez te lata wędrowałem po świecie. Przekonałem się, że wcale nie jesteśmy pępkiem tego świata i nasz los niewiele innych obchodzi. Łatwo zapominamy o swoich wadach, a klęski podnosimy do rangi zasług. Wydaje nam się, że to sąsiedzi są winni, polityka światowa, nawet Bóg, który nas doświadcza. Nie umiemy się uderzyć we własne piersi, przyznać do win, niefrasobliwej lekkomyślności, a może i do pychy...
Wojciech Żukrowski, Za kurtyną mroku. Zabawa w chowanego, 1995

W życiu księdza jest też coś, o czym rzadko się mówi - świadomość bezradności. Nikt nie widzi tyle ludzkiego nieszczęścia, co właśnie ksiądz. Dziewczyna uciekła z domu. Rodzice szukają wsparcia na plebanii. Ona dzwoni, też potrzebuje pomocy. Jako wikary siadam na motor i jadę jej szukać, rozmawiać, tłumaczyć. Wiesza się chłopak, bo go rzuciła dziewczyna. Jadę odcinać. Ona się truje, bo uważa, że to jej wina. Wikary na ratunek.
Michnik Adam, Tischner Józef, Żakowski Jacek, Między Panem a Plebanem, 1995

Don Juan wszystko to profanuje oraz infamią, dyshonorem, obrazą obdziela zdradzonych małżonków, rozprawiczone dziewice, niewierne żony: tak rozbija rodziny, niszczy związki rodowe. I w tym jego grzech, wina i zbrodnia, a nie w pożądliwości, nadużywaniu seksu, nieopanowanej chuci, w ustawicznej chęci spółkowania.
Jerzy Adamski, Świat jako niespełnienie albo Samobójstwo Don Juana, 2000

Na wyrok oczekiwały tłumy zgromadzone na Miodowej przed pałacem Paca. Sąd Okręgowy uznał winę „Fortwilla” i skazał go na 8 lat ciężkiego więzienia, a po uwzględnieniu amnestii obniżył karę do 5 lat i 4 miesięcy.
Stanisław Milewski, Ciemne sprawy międzywojnia, 2002

W sądzie sprawa ma charakter poszlakowy. Nikt nie może zaświadczyć, iż na własne oczy widział, jak Andrzej K. zakładał ów śmiercionośny kabel. Co do znęcania się, to owszem - trudno było tego nie widzieć, a zwłaszcza nie słyszeć, zatem wypierać się to próżny trud. Ale czy sąd jest rzeczywiście przekonany, po czyjej stronie leży wina?
Detektyw nr 4 (152), 1999

Co innego twierdzi prokuratura: - Jest wysoce prawdopodobne, że operowali pod wpływem alkoholu - mówi Krzysztof Kopania z Prokuratury Okręgowej w Łodzi.
Lekarzom zostały postawione zarzuty narażenia pacjentki na niebezpieczeństwo utraty życia. Przeprowadzono również sekcję zwłok, która ma dać odpowiedź na pytanie, czy lekarze przyczynili się do śmierci Ireny B. Jeżeli okaże się, że jej zgon to ich wina , staną przed sądem za nieumyślne spowodowanie śmierci.
Super Express, 2006

Belege

Zaknísala sa Vládkyňa ohňa dopredu-dozadu a vraví: „Márne sa namáhaš, starenka, ohňa mať nebudete, žena ma veľmi urazila. Tvár mi sekerou dorúbala, oči mi vodou zaliala.“ Starenka prosí: „Nehnevaj sa, Vládkyňa ohňa! Zľutuj sa nad nami! Táto žena sa naozaj previnila, ale ostatní sú predsa bez viny.“ Vládkyňa ohňa kníše hlavou, vlasy sa jej vlnia ako sivý dym.
Slniečko, 4.1972

Tento najvyšší tribunál sa dnes zišiel, aby posúdil vinu obžalovaných, ktorí mu boli predvedení. Tribunál posúdi viny každého obžalovaného zvlášť, pričom posúdi celý jeho život. Obžalovaní budú súdení v poradí, v akom sú rozsadení v tejto súdnej sieni. 
Jozef Krchňák, Nenáležitá hranica , 1999

A aby sa tak stalo, treba už zajtra prinútiť jedného z odsúdených, aby otvoril svoju sedliacku papuľu. O tvoril a pekne zrozumiteľne povedal, že teraz, keď sa lúči s týmto svetom, ľutuje, že sa búril proti pánom. Že si je vedomý svojej viny a prijíma spravodlivý trest, ktorý si zaslúžil.
Slniečko, 6.1972

Nik nesmie obviňovať druhých, aby seba zbavil viny. To platilo pre prvých ľudí, platilo to pre Piláta a platí to aj pre nás. Pilát opustil súdnu sieň a súčasne chcel vykĺznuť zo zodpovednosti. Snažil sa zakryť svoj zlý čin zabudnutím. Pravdepodobne hľadal nejaké rozptýlenie. Mnohí ľudia ho v tom napodobňujú. Chcú sa zbaviť pocitu viny tým, že sa vyťahujú zo zodpovednosti a potom hľadajú upokojenie v nejakom rozptýlení alebo hobby.
Anton Sorg, Čo znamená meno Ježiš, 1998

Slávnostné vyhlásenie dôležitého koncilového dokumentu zo dňa 28. októbra 1965: „Hoci židovská vrchnosť so svojimi prívržencami naliehala na Kristovu smrť, nemožno jednako udalosti jeho utrpenia klásť za vinu všetkým vtedy žijúcim židom bez rozdielu, tak isto ako dnešným židom.“
Ladislav Kvasnička, Čítanka nielen pre veriacich, 2000

Profil: religiös

Profil: religiös

Definition

wina

Übertretung eines göttlichen Verbots oder Gebots. Als Erbsünde oder Erbschuld wird die vererbbare Schuld aufgrund der unvollkommenen, unverbesserlichen Natur des Menschen angesehen.

Definition

vina

Übertretung eines göttlichen Verbots oder Gebots. Als Erbsünde oder Erbschuld wird die vererbbare Schuld aufgrund der unvollkommenen, unverbesserlichen Natur des Menschen angesehen.

meist Sg. tant., eingeschränkt zählbar

Konnotationen

  • Schlange, Adam, Eva
  • Baum der Erkenntnis, Erbsünde
  • Beichte

Konnotationen

  • Schlange, Adam, Eva
  • Baum der Erkenntnis, Erbsünde
  • Beichte

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • grzech ‘Sünde’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • hriech2 ‘Fehler’

Opposita

  • nevina ‘Unschuld’
  • nevinnosť ‘Unschuld’

Wortbildungen

Substantive

  • winowajca2 ‘Sünder, Schuldiger’, vgl.  (...) jako i my odpuszczamy naszym winowajcom ‘(...) wie auch wir vergeben unsern Schuldigern’ (Bibelzitat aus Vaterunser, vgl. Mt 6,9–13 und Lk 11,2–4)

Wortbildungen

Substantive

  • vinník2, rel., selten ‘Schuldiger, Sünder’, vgl. ...ako i my odpúšťame svojim vinníkom ‘... wie auch wir vergeben unseren Schuldigern’ (Bibelzitat aus dem „Vaterunser“, vgl. Mt 6,9–13 und Lk 11,2–4)

Adjektive

  • nevinný2 ‘unschuldig’
  • vinný2 / vinen2, buchspr. ‘schuldig’

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom / Und vergib uns unsere Schuld, wie auch wir vergeben unsern Schuldigern ‘Formel aus dem Vaterunser’
  • Moja wina, moja wina, moja bardzo wielka wina / Durch meine Schuld, durch meine Schuld, durch meine übergroße Schuld ‘Formel aus dem katholischen Schuldbekenntnis’

Kollokationen

  • być bez winy
  • ciężka wina
  • drobna wina
  • lekka wina
  • mała wina
  • odpokutować winę
  • odpuścić winę
  • wielka wina
  • wyznawać winę/ winy

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • Moja vina, moja vina, moja preveľká vina [wörtl. Durch meine Schuld, durch meine Schuld, durch meine übergroße Schuld]/ ‘Formel aus dem katholischen Schuldbekenntnis’
  • Odpusť nám naše viny! [wörtl. Vergib uns unsere Schuld!]/ ‘Formel aus dem Vaterunser’

Kollokationen

  • Adamova vina
  • odpustiť viny
  • prosiť Boha o odpustenie našich vín

Belege

Tym czynem uchybił Maryi, obraził Maryję. Obraził Ją! I po raz pierwszy skruszony, wyklęty grzesznik bił się w piersi powtarzając: - Moja wina! moja wina! moja bardzo wielka wina!
Zofia Kossak Błogosławiona wina, 1996

W chrześcijaństwie seksualność nieuchronnie powiązana jest z grzechem, a więc z winą.
Paulina Jeziorek, Bęc Zmiana, 2010-05-01

Mój grzech pierworodny przetrwał i siedzi we mnie do tej chwili, pomnożony naturalnie, domagający się swych praw, bo przecież Pan Bóg zaakceptował podział dobro-zło. Pozornie łatwo uwolnić się od poczucia grzechu, a zatem i winy, ale to tylko pozór. Kto myśli, ten nie zadowoli się stuknięciem palca w konfesjonał. To wygodnictwo moralne.
Tadeusz Kwiatkowski, Panopticum, 1995

- Wiele myślałam o Stwórcy, o Bogu - Karzącym lub Nagradzającym, o którym przecież dopiero niedawno się dowiedziałam. O spowiedzi, pokucie, o wywoływaniu poczucia winy, pośrednictwie księdza, o sensie rytuałów, liturgii i znaczeniu sakramentów. Największym problemem było dla mnie zrozumienie spowiedzi, a przede wszystkim zaakceptowanie otrzymywania od drugiej osoby, często wcale nie lepszej ode mnie, odpuszczenia win.
Barbara Labuda, Poszukiwania, 2005

Młodzi jednak, sprzykrzywszy sobie smutne zakonne życie, postanowili związać się mimo wszystko, nawet bez ślubu kościelnego. Jak zdecydowali, tak też zrobili, wnet realizując plan. Jednej nocy, o umówionej godzinie opuścili rodzinne strony. Działo się to w miesiącu maju, gdy na około wszystko było w pełnym rozkwicie. Długo wędrowali przez pola, lasy, wzgórza, doliny, aż dotarli do „Rybiego Jeziora” w Tatrach. W pobliżu moreny zbudowali szałas i mieszkali w nim pełni radości i szczęścia. Ale, gdy nadeszła chłodna jesień, niedoszła zakonnica zaczęła odczuwać smutek, osamotnienie i wyrzuty sumienia. Pewnego ranka, gdy jej towarzysz udał się na poszukiwanie żywności i długo nie wracał, dziewczyna pełna obaw pięła się stromą drożyną aż zawędrowała na brzeg jeziora, zwanego „Morskim Okiem”, gdzie na początku swego pobytu w górach postawili mały krzyż. Teraz przy nim uklękła i gorąco prosiła Boga, by darował jej winę. Jednak z rozpaczy i bólu, że oto została sama, odtrącona, bez środków do życia, padła martwa - jak mówi legenda – „pękło jej serce”.
Tygodnik Podhalański nr 16, 1996

Belege

Hriechov sa nezbavíme, ak pôjdeme s nimi k ľuďom. Môžu potešiť, ukázať súcit, ale nemôžu sňať ťarchu hriechu. Môžu nám odpustiť, čím sme sa proti nim prehrešili. Ale vinu, ktorú máme pred Bohom, nemôžu zmazať. S hriechom sa nevyrovnáme ani tým, že padneme do zúfalstva a zvoláme s Judášom: „Zhrešil som, zradil som nevinnú krv!“
Anton Sorg, Čo znamená meno Ježiš, 1998

V encyklike O Mystickom tele Kristovom z 29. júla 1943 Pius XII. napísal o tom: „Mária, sama nezaťažená hriechom a navždy čo najtesnejšie spojená so svojím Synom, obetovala svoje materinské práva a svoju lásku matky nebeskému Otcovi ako nová Eva za všetky Adamove deti, ktoré boli jeho vinou takým poľutovaniahodným spôsobom poranené, a to tak, že ona, ktorá sa podľa tela stala matkou našej hlavy, stala sa podľa ducha matkou všetkých údov, skrze nový právny titul bolesti a slávy“. 
Anton Sorg, Čo znamená meno Ježiš, 1998

Potom prosil Ježiša: „Ježišu, spomeň si na mňa, keď prídeš do svojho kráľovstva.“ Ježiš mu riekol: „Veru, hovorím ti, dnes budeš so mnou v raji“ (Lk 23, 39–43). Pravý lotor našiel v poslednej chvíli odpustenie svojej viny. Nahlas a otvorene uznal Spasiteľa za Boha a Pána. Pred posmešnou luzou jediný obhajoval nevinu Spasiteľa. Seba samého s ľútosťou uznal vinným a prijal ukrižovanie ako zadosťučinenie za svoje činy. 
Anton Sorg, Čo znamená meno Ježiš, 1998

Ó, šťastná vina," hovorí katolícky misál. Ó, šťastná vina Adamova, ktorý podľahol pokušeniu diabla a vytvoril tak precedens hriechu, pre ktorý musel prísť na svet Boh, aby spasil človeka.
http://www.sme.sk/c/2182970 [12.04.2013]

Hriech a vina označujú v teológii úmyselný poklesok, previnenie proti Božej vôli, pričom hriech zahrňuje čin, zatiaľ čo vina označuje vzťah k činiteľovi (má vinu).
www.trojica.sk/hriechy/hriech.html [12.04.2013]

Profil: finanziell

Profil: finanziell

Definition

Das gewählte Profil liegt im Polnischen nicht vor. Lediglich die adjektivische Ableitung winien vom Substantiv wina kann die materielle Bedeutung 'Geld schuldig sein' haben, vgl. On jest mi winien dużo pieniędzy 'Er schuldet mir viel Geld'.  

Definition

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Konnotationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Konnotationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Lexikalische Relationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Lexikalische Relationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Wortbildungen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Wortbildungen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Phraseme, Kollokationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Phraseme, Kollokationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Belege

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Belege

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Etymologie

Allgemeinslawisches Wort, aksl. vina , urslaw. * vina <uridg. * uei -. Hat im modernen Polnisch die Semantik ‘Vergehen, Fehler; Ursache für etwas Schlimmes, Böses’. Ein finanzielles Profil ‘Geldstrafe’ wird mittlerweile nicht mehr benutzt – bereits im SJPDor. wurde es mit dem Qualifikator „daw.“ (früher) eingeordnet.

Etymologie

Urslaw. *vina geht wahrscheinlich auf das idg. *uei - ‘zusteuern, verfolgen’ zurück. Vina bedeutete also ursprünglich ‘das Verfolgen (eines Verbrechers o. Ä.)’, davon später ‘Vergehen’ (REJZEK). Im Altschech. hatte das Wortneben den heutigen auch die Bedeutungen ‘Strafe für ein Vergehen’, ‘Gebühr’, ‘Vorwand’ (MSčS). Laut JUNGMANN bedeutete vina im älteren Neutschech. ‘das Verschulden, die Verschuldung’, ‘Strafe’, ‘Beschwerde’; die letzten zwei Bedeutungen kommen im heutigen Tschech. und Slowak. nicht mehr vor.

Semantischer Wandel

Im vorliegendem Wörterbuch werden für das polnische Lemma wina ‘Schuld’ drei Profile unterschieden, vgl. kausativ, moralisch und religiös. Im kausativen Profil wird wina als Ursache von unangenehmen Ereignissen, Unglück oder Schicksalsschlägen thematisiert. Dabei kann der Schuldtragende bewusst oder unbewusst handeln, vgl. trochę w tym mojej winy ‘ein bisschen Schuld liegt auch bei mir’, oder gar keinen Einfluss auf die Ereignisse haben, vgl. to nie jej wina, że jest taka ładna ‘es ist nicht ihre Schuld, dass sie so hübsch ist’ 

oder

Getto stało się miejscem w sercu Warszawy, w którym cierpiało i zmarło setki tysięcy ludzi, których jedyną wina było to, iż byli Żydami. (Karol Mórawski, Kartki z dziejów Żydów warszawskich, 1993)

Im moralischen Profil hingegen handelt es sich um bewusste Taten, die – auch wenn umstritten – verurteilt werden. Die beiden säkularen Profile sind im Polnischen fest verankert, weisen zudem eine produktive Wortbildung auf. Dabei gilt das moralische Profil als primär. Diese zwei Bedeutungen werden auch in den Erläuterungswörterbüchern durchgehend festgehalten (SJPDor. 1058-1969, ISJP 2000, SJP 2003). Das religiöse Profil des SuP fehlt weitgehend in der polnischen Lexikographie. Im Diskurs wird dieses Profil synonymisch mit dem Begriff grzech ‘Sünde’ verwendet, vgl. odpuszczenie win/ odpuszczenie grzechów ‘Sündenerlass bei der Beichte in der katholischen Kirche’.

W chrześcijaństwie seksualność nieuchronnie powiązana jest z grzechem, a więc z winą. (Paulina Jeziorek, Bęc Zmiana, 2010-05-01)

Das finanzielle Profil liegt im Polnischen nicht vor. Lediglich die adjektivische Ableitung winien vom Substantiv wina kann die materielle Bedeutung ‘Geld schuldig sein’ haben, vgl. on jest mi winien dużo pieniędzy ‘er schuldet mir viel Geld’.

Semantischer Wandel

Die modernen Bedeutungswörterbücher des Slowakischen führen zwei Bedeutungen von vina auf. Das SSJ (1959-1968) erklärt das Wort folgendermaßen: 1. priama príčina niečoho nenáležitého, zlého, nepríjemného ap., zodpovednosť za niečo nenáležité, zlé, nepríjemné ap. ‘direkte Ursache von etwas Unangemessenem, Schlechtem, Unangenehmem usw.’ 2. previnenie, prehrešenie sa, priestupok; hriech ‘Verschulden, das Sich-Versündigen, Vergehen, Sünde’. Das KSSJ (2003) expliziert das Wort ähnlich: 1. príčina niečoho záporného; zodpovednosť za to ‘Ursache von etwas Negativem: die Verantwortung dafür’ 2. previnenie ‘Verschulden’.

Das vorliegende Wörterbuch führt für das Slowakische drei Profile auf: ein kausatives, ein moralisches und ein religiöses Profil. Zusätzlich zu den Bedeutungswörterbüchern taucht hier das religiöse Profil als Spezialfall des moralischen Profils auf. Die säkularen Profile sind primär, da das religiöse Profil ein spezieller Anwendungsfall des moralischen Profils darstellt. Vina tritt im religiösen Profil als Synonym zu Sünde auf. Besonders stark ist die Assoziation mit der durch Adam und Eva verursachten Erbsünde, die auch als Erbschuld bezeichnet wird, vornehmlich im Augustinischen Begriff der Erbsünde, der in der reformierten Theologie zum Konzept der vollkommenen Verderbtheit des Menschen (engl. total depravity) ausgebaut wurde. Die kausative und das moralische Profil sind im Slowakischen stabil, die Verwendung von vina im religiösen Profil ist rückläufig, da die Schuld des Menschen aufgrund der Sünde in den großen christlichen Konfessionen z. Z. nicht besonders betont wird.

Neben produktiven Wortbildungsmustern vor allem mithilfe verbaler Präfixe sowie deren Substantivierungen kommen im kausativen und im religiösen Profil auch einige häufig gebrauchte, aber nicht mehr produktive Derivate vor, z. B. in Form erstarrter Kasus in präpositionaler Bedeutung wie in vinou ‘durch die Schuld von jmdm. bzw. etw.’ oder es werden archaische Formen wie vinen ‘schuldig’ benutzt.


 

Sprichwörter

Kto z was jest bez winy, niech pierwszy rzuci kamieniem. (vgl. Joh 8,7) [wörtl. Wer von euch ohne Schuld ist, der werfe den ersten Stein.]

Nie ma winy bez kary. [wörtl. Es gibt keine Schuld ohne Strafe.]/ ‘jede böse Tat wird gesühnt’

Niekiedy dopiero kara stwarza poczucie winy. (Leszek Kumor, 20. Jh.) [wörtl. Erst die Strafe schafft zuweilen das Gefühl von Schuldigkeit.]

 

Sprichwörter

Prvá vina odpustená, druhá hrešená, tretia bitá. [wörtl. Die erste Schuld wird vergeben, die zweite gesündigt, die dritte geschlagen.]/ ‘ein einmaliges Vergehen ist verzeihlich, mehrmaliges wird geahndet’

Vo víne je vina. [wörtl. Im Wein ist Schuld.]/ ‘Alkoholgenuss führt zu Schuld, Vergehen, Sünde’

Kulturelle Kontexte

Sonstiges

  • Michał M. B. Fatyga: Wina Komara, 2012.
  • Arkadiusz Jadczak: Wina, wódki, kwiaty, 1997.
  • Jacek Kuroń: Wiara i wina. Do i od komunizmu, 1990.
  • Erzsébet Galgóczi: Wspólna wina, 1987.

Film

  • To twoja wina (Por tu culpa, Regie: Anahí Berneri), Frankreich/ Argentinien, 2010.
  • Wina Ikara (Regie: Jerzy Diatłowicki, A. Marek Drążewski), Polen, 1998.
  • Wina Woltera (La Faute à Voltaire, Regie: Abdellatif Kechiche), Frankreich, 2000.
  • To nie nasza wina (Ma che colpa ambbiamo noi, Regie: Carlo Verdone), Italien, 2003.
  • Wina, Etituda, Polen, 2007

Musik

  • Video - Bella (To twoja wina) (ein Lied, in: Video Gra), 2008.

Kulturelle Kontexte

Literatur

  • Róbert Bejda: Vina a trest, láska a odpustenie (Artikel), 2009.
  • Ján Bodenek: Vina (Erzählung), 1981.

    (Quelle: http://www.olejar.eu/tm01/25328_f_m.jpg)
  • Margita Dobrovičová: Vina (Gedicht), 1978.
  • Štefan Minárik: Vina a Trest, 1986.
  • Ľudovíť Petrovský: Vina a čas (Erzählung), 1980.
  • Dana Podracká: Vina a postmoderný svet (Essay), 1994.
  • Tibor Žilka: Vina a trest (Artikel), 1990.

Sonstiges

  • Blog

    (Quelle: http://3.bp.blogspot.com/-cR0uvdlGKCE/UQflPiTQ2mI/AAAAAAAAIwU/droB036Yb4E/s1600/vina.jpg)

Bibliographie

Falkowska, Marta 2007: Obraz winy w polskich pieśniach kościelnych okresu Wielkiego Postu i Wielkanocy, in: Poradnik językowy, 4(2007), S. 25-35.

Falkowska, Marta 2008: Obraz pojęcia winy w metaforze WINA TO CIĘŻAR, in: Grzegorczykowa R./ Waszakowa, K. (Hgg.), Pojęcie – słowo – tekst, Warszawa, S. 107-115.

Falkowska, Marta 2012: Semantyka winy we współczesnej polszczyźnie, Warszawa.

Masłowska, Ewa 2014: "Profile winy i kary w ludowym kodeksie moralnym", in: Bielińska-Gardziel I., Niebrzegowska-Bartmińska S., Szadura J. (Hgg.), Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów 3, Lublin, S. 169-184.

Grzegorczykowa, Renata 2009: Pojęcie winy‘ i jego rózne rozumienia w języku polskim i rosyjskim, in: Prace Filologiczne, 54.2008 (2009), S. 143-152.

Bibliographie

Zurück

Copyright © Humboldt-Universität zu Berlin, 2009–2015
eScrinium