DeutschPolnischSlowakischTschechischSprachvergleich
sacrum und profanum
religiöse lexik in der allgemeinsprache (deutsch-polnisch-slowakisch-tschechisch)
Tschechisch: pokání
Polnisch: pokuta

Polysemie

  1. religiös: ‘Reue und Wiedergutmachung der Sünden’
  2. ethisch: ‘Reue und Wiedergutmachung der Vergehen’
  3. Strafeprofil: ‘auferlegte Strafe’
  4. Geldstrafeprofil: ‘Bußgeld’

Polysemie

  1. religiös: ‘Reue und Wiedergutmachung’
  2. ethisch: ‘Reue und Wiedergutmachung’
  3. Strafeprofil: ‘auferlegte Strafe’
  4. Geldstrafeprofil: ‘Bußgeld’ (im Polnischen nicht vorhanden)

Profil: religiös

Profil: religiös

Definition

pokání

Das Bemühen, durch symbolische oder konkrete Handlungen das durch Sünde und Fehlverhalten getrübte Verhältnis zu Gott und Menschen wiederherzustellen. Die Absicht bzw. das Bedürfnis, Buße zu tun, entsteht durch ein Bewusstsein der eigenen Schuld.

Buße kann sich in einer ritualisierten Form manifestieren wie Fasten (besonders vor Ostern und vor Weihnachten), einer Pilgerfahrt oder dem Bezeichnen der Gläubigen mit einem Aschenkreuz am Aschermittwoch, besonders aber in der Beichte, an deren Ende dem Beichtenden eine Bußübung (ein oder mehrere Gebete, Bibellektüre o.Ä.) auferlegt wird.

In der christlichen Farbensymbolik ist die Farbe Lila ein Zeichen der Buße.

Sg. tant.

Definition

pokuta

Bemühen, durch symbolische oder konkrete Handlungen das durch Sünde und Fehlverhalten getrübte Verhältnis zu Gott und Menschen wiederherzustellen. Die Absicht bzw. das Bedürfnis, Buße zu tun, entsteht durch ein Bewusstsein der eigenen Schuld.

Buße kann sich in einer ritualisierten Form manifestieren, wie Fasten (besonders vor Ostern und vor Weihnachten), einer Pilgerfahrt oder dem Bezeichnen der Gläubigen mit einem Aschenkreuz am Aschermittwoch, besonders aber in der Beichte, an deren Ende dem Beichtenden eine Bußübung (ein oder mehrere Gebete, Bibellektüre o. Ä.) auferlegt wird.

Im Polnischen wird ähnlich wie beim Deutschen Buße die Handlung akzentuiert, noch mehr als im Deutschen steht aber das Moment der Strafe im Vordergrund. Der innere Wandel und die damit verbundene Reue ist dagegen in der Semantik von pokuta sekundär und ließe sich im Polnischen besser durch das Synonym skrucha ‘Reue’ wiedergeben.

In der christlichen Farbensymbolik ist die Farbe Lila ein Zeichen der Buße.

Konnotationen

  • Eingeständnis, Reue, Umkehr, Wiedergutmachung
  • Vergebung, Versöhnung
  • innere Reinigung, Askese, Gebet
  • Ernst, Trauer
  • Wüste

Konnotationen

  • Bekenntnis, Eingeständnis, Umkehr, Wiedergutmachung
  • Vergebung, Versöhnung
  • innere Reinigung, Askese, Gebet
  • Ernst, Trauer
  • Wüste

Lexikalische Relationen

Hyponyme

  • lítost ‘Reue’

Opposita

  • zatvrzelost ‘Starrsinn, Hartherzigkeit’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • ekspiacja ‘Sühne’ 
  • penitencjaveraltet ‘Pönitenz’
  • zadośćuczynienie1 ‘Genugtuung’

Hyperonyme

  • kara1 ‘Strafe’
  • sakrament/ Sakrament

Hyponyme

  • skrucha1 ‘Reue’
  • żal1 ‘Bedauern, Reue’

Opposita

  • grzech ‘Sünde’

Wortbildungen

Substantive

  • kajícník ‘Büßer’
  • kajícnice ‘Büßerin’
  • kajícnost ‘Bußfertigkeit’

Verben

  • kát se1 ‘büßen, bereuen’, vgl. kát se za hřích ‘für eine Sünde büßen’

Adjektive

  • kajícný1/ kající1 ‘Buß-, buß-’, vgl. kajícné procesí ‘Bußprozession’, kající bohoslužba ‘Bußgottesdienst’, kající skutek ‘eine Tat als Ausdruck der Buße’
  • kajícný2/ kající2 ‘bußfertig, Buße tuend’, vgl. kajícný člověk ‘bußfertiger Mensch’, kající nevěstka ‘bußfertige Dirne’, kající poutník ‘bußfertiger Pilger’, kajícné doznání ‘bußfertiges Eingeständnis’

Adverbien

  • kajícně1 ‘seiner Verfehlung bewusst, bußfertig’, vgl. kajícně vyznat své hříchy ‘bußfertig seine Sünden bekennen’

Wortbildungen

Substantive

  • pokutnicaveraltet ‘Büßerin’
  • pokutniczkaveraltet ‘Diminutiv von pokutnica, Büßerin’
  • pokutnik ‘Büßer’
  • pokutowanie sing. tantum ‘das Büßen’ 

Verben

  • napokutować sięselten ‘viel und leidend büßen’ 
  • odpokuto(wy)wać1 / abbüßen ‘durch Reue und Bußübungen von seinen Sünden frei werden’
  • pokutować1 / büßen ‘durch Reue und Bußübungen von seinen Sünden frei werden’
  • pokutować2 ‘über Verstorbene, die im Fegefeuer Sündenstrafen abbüßen’
  • pokutować3, volkstümlich ‘über Geister, die als Strafe auf der Erde bzw. in einem bestimmten Ort umherirren, ohne Erlösung zu finden’, vgl. Mówi się, że w katedrze pokutuje para duchów ‘Man sagt, dass ein paar Geister in der Kathedrale umhergeistern’
  • popokutować1 ‘ein bisschen oder eine Zeit lang büßen’

Adjektive

  • pokutniczy1 ‘nicht steigerbares Adjektiv zu pokutnik Büßer-’, vgl. szaty pokutnicze ‘Büßergewand’ 
  • pokutny1 ‘nicht steigerbares Adjektiv zu pokuta, Buß-’

Adverbien

  • pokutniczo ‘nicht steigerbar: so wie ein Büßer, zum Zeichen der Buße’
  • pokutnie ‘nicht steigerbar: so wie ein Büßer, zum Zeichen der Buße’

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • dát se na pokání: <někdo> se dá na pokání [wörtl. sich auf Buße einlassen, sich der Buße zuwenden] ‘umdenken und sein Handeln zum Guten verändern’
  • svátost pokání ‘Bußsakrament’, synonym zu svátost smíření ‘das Sakrament der Versöhnung’ und svatá zpověď  ‘das Sakrament der Beichte’

Kollokationen

  • činit pokání
  • konat pokání
  • na znamení pokání
  • období pokání

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • czas pokuty [wörtl. Zeit der Buße]/ Fastenzeit ‘im Christentum Zeit vor Ostern, aber auch vor Weihnachten, in der man sich durch Besinnung, Fasten, Beichten etc. auf die Feste vorbereitet’
  • sakrament pokuty [wörtl. Sakrament der Buße]/ ‘in der katholischen und orthodoxen Kirche eine ritualisierte Form des Sündenbekenntnisses vor einem Geistlichen’

Kollokationen

  • ciężka pokuta
  • czynić pokutę
  • dobrowolna pokuta
  • dostać pokutę
  • konieczna pokuta
  • lekka pokuta
  • naznaczyć pokutę
  • odbyć pokutę
  • oddawać się pokucie
  • odmawiać coś jako pokutę
  • odprawiać pokutę
  • pokuta za błąd popełniony
  • pokuta za grzechy
  • pokuta za przewinienia
  • szczera pokuta
  • wyznaczyć pokutę
  • zadawać komuś pokutę

Belege

Od té chvíle začal Ježíš kázat: „Čiňte pokání, neboť se přiblížilo království nebeské.“
Mt 4,17

Běda ti, Chorazin, běda ti, Betsaido! Kdyby se byly v Týru a Sidónu udály takové mocné skutky jako u vás, dávno by byli seděli v žíněném šatě, sypali se popelem a činili pokání.
Lk 10,13 parr.

Pravím vám, že právě tak bude v nebi větší radost nad jedním hříšníkem, který činí pokání, než nad devadesáti devíti spravedlivými, kteří pokání nepotřebují.
Lk 15,7

Probuď se a posilni to, co ještě zůstává a je už na vymření! Neboť shledávám, že tvým skutkům mnoho chybí před Bohem; rozpomeň se tedy, jak jsi mé slovo přijal a slyšel, zachovávej je a čiň pokání. Nebudeš-li bdít, přijdu tak, jako přichází zloděj, a nebudeš vědět, v kterou hodinu na tebe přijdu.
Offb. 3,2-3

Přes to všechno nečinil lid pokání a neupustil od svých hříchů, až byli odvedeni ze své země a rozptýleni po celé zemi.
Sir 48,15

Další barvou používanou při liturgii, především v době adventní, je barva fialová. Je znamením pokání, půstu, smutku.
Lidové noviny, č. 301/1994 

Dali jsme veřejně najevo, že chceme konat pokání. Tak jako král v Ninive, jak jsme slyšeli v prvním čtení.
www.dekanstvivm.horacko.com [20.5.2012]

Jedním ze stupňů lidského pochopení Ježíšova života a ukřižování je pokání. Jde o událost lidského ducha, který rozpozná své selhání, hřích a vinu. Je to bolestný, avšak očistný proces. Pachatel nepravosti pozná, že se jí dopustil, a lituje toho, co učinil.
Mladá fronta DNES, 13. 4. 2001

„Popeleční středa dostala své jméno podle toho, že v tento den kněz při bohoslužbě označí věřící na čele křížem z popela na znamení, že budou činit pokání. Popel pochází z větviček vrby jívy, které byly posvěceny loni na Květnou neděli,“ vysvětluje páter Jan Zemánek.
Mladá fronta DNES, 27. 2. 2004

Mystika a myšlenkový odkaz skutečného vyvrcholení křesťanského roku - Velikonoc - jsou pro ně asi do značné míry nesdělné. Jak se může v tomto příběhu tak hluboce kloubit smutek s nadějí, radost a pokání? I pro autora křesťanského je těžké se tímto tématem poměřit, neboť jde do velké míry o sebezraňování.
Folk a Country, ročník 1997

Čtyři týdny před svátky vánočními si křesťané připomínají advent - "příchod", který je časem na pokání a očišťování před narozením Ježíše Krista.
Blesk, 6. 12. 1999

Fialovám barva připomíná barvu popela a znamená pokání a kajícnost. Přísluší Adventní a Postní době, dále i mším za zemřelé (všech věrných zesnulých) a smírným obřadům.
farnostsuchdol.eu [20.5.2012]

Přestoupení zapovězeného se stalo hříchem. Naději na osvobození z jeho drtivé tíhy, srážející slabé lidské bytosti do propasti věčného zatracení, slibovalo pokání. Jeho základní ritualizovanou formou se stala zpověď, která tak nahradila "pohanské" očistné rituály.
Respekt, č. 5/1996

Den smíření (Jom Kippur) jako největší svátek židovského roku připadl na včerejší den. Židé při svých bohoslužbách a půstem ukončili desetidenní období pokání, které začalo podle židovského kalendáře prvního dne měsíce tišri, na Nový rok 5753.
Lidové noviny, č. 237/1992

Zemský rabín Karol Sidon napsal v novoročním dopise českým Židům, že deset dnů pokání bylo „dny otevřených dveří k Hospodinu.“ Dveře však spustí alarm a budeme s ostudou vykázáni, jestliže jsme si troufli do kanceláře Nejvyššího přijít se srdcem a ústy nabitými zlobou vůči svým bližním.
Lidové noviny, č. 240/1997

Belege

Teofil, wzruszony tą wzniosłą ciszą, w jakiej ks. Skromny przyjął jego wyznanie - czekał na pokutę.
- W twoich przewinieniach - rzekł ksiądz - za pokutę starczy modlitwa. Sam będziesz wiedział, ile jesteś winien Bogu.
Jan Parandowski, Niebo w płomieniach, 1988

Wierzę w nawrócenie ludzi, ale warunkiem nawrócenia jest wyznanie win i pokuta.
Dziennik Polski, 2002-12-27

Czuła, oczywiście, że źle robi. Poszła się wyspowiadać i za pokutę kazano jej rozsypać cały worek pierza. I potem wyzbierać, po jednym, wszystkie piórka.
Małgorzata Musierowicz, Dziecko piątku, 1993

- Dużą dostałeś pokutę?
- Cały różaniec i dwa razy litanię do Najświętszej Panny.
Krystyna Kofta, Wióry, 1996

Korzystając z chwilowego pokoju i braku prześladowań po śmierci cesarza Decjusza (jesienią 251) św. Korneliusz zwołał synod (uczestniczyło w nim 60 hierarchów), na którym: potępiono poglądy Nowacjana i jego zwolenników oraz pozwolono na powrót do Kościoła apostatów po wypełnieniu przez nich pokuty. Nowicjan musiał opuścić Rzym i udał się na emigrację.
www.wikipedia.org [2009-04-28]

 Nauki rekolekcyjne ułatwiają nam pełniejsze, głębsze przemyślenie swojego postępowania, zrobienie rachunku sumienia, wyspowiadanie się, odprawienie pokuty i przyjęcie Komunii Świętej. Księża Rekolekcjoniści mówili m.in. o naszym miejscu w Kościele. To Jezus Chrystus przed ukrzyżowaniem, ustanowił Kościół, powołując na swego następcę św. Piotra
GG, Rekolekcyjny remanent, Na oścież nr 4 (60), 1999

Ignacy Loyola raczej z dystansem odnosił się do surowych pokut. Tak, ponieważ miał w tej materii i nie najlepsze doświadczenia. Poprzez nieroztropne praktyki pokutne w pierwszych latach swojego nawrócenia znacznie nadszarpnął sobie zdrowie. Stąd też doradzał swoim synom, by dawali się wyprzedzać innym zakonnikom w gorliwym prak tykowaniu surowych pokut, sami zaś odznaczali się
Jan Paulas, Oni nas stworzyli, 2002-04

90% pokut, które zadawałem w "konfliktowych" spowiedziach były dobrymi uczynkami lub innymi formami sympatii okazanej "wrogowi". Trzeba zawsze pamiętać, że wszyscy ludzie są dziećmi Bożymi i tym samym naszymi braćmi - już choćby z tego powodu winniśmy okazywać im wyrozumiałość i przebaczenie.
Jonasz, Usenet – pl.soc.religia, 1999-07-11

Czy Bóg w miarę upływu lat zmiękł, czy się zestarzał, że od tych pokut kazał odstąpić? Nie, On jest ciągle taki sam, tylko my się zmieniamy tak szybko i tak dziwnie zarazem. A co powiedzieć o owych mądrych radach spowiedników? Co myśleć o "świętej" radzie spowiednika, który onanizującemu się chłopcu każe trzymać pod poduszką krzyż,
Tomasz Jaeschke, Nierządnice, o moim kapłaństwie i moim Kościele, 2006

(…) ciężkie uważano głównie trzy sprawy: zabójstwo, cudzołóstwo, zaparcie się wiary. Pokuty za te grzechy trwały nieraz kilka lat. Niejednokrotnie nakładały się na siebie. Czasem komuś mogło zabraknąć życia do odpokutowania swoich win. Stąd też rodziła się potrzeba odpuszczenia, darowania czy skracania tych pokut. Obecnie jeśli chodzi o pokuty nakładane w konfesjonałach, to rzecz wygląda inaczej: często jest to krótka modlitwa. Niemniej potrzeba zadośćuczynienia pozostaje jako wymóg sprawiedliwości i elementarnej uczciwości.
dr Piotr Chrabąszcz, Odpust, Głos Ojca Pio, 2010 

Profil: ethisch

Profil: ethisch

Definition

pokání

Das Bedauern eigener Fehler und das Anerkennen eigener Schuld; oft mit Hoffnung auf Versöhnung und Wiederherstellung vormals guter Beziehungen verbunden. Die Buße erfolgt primär im Inneren des Menschen, kann aber auch äußerlich (im Unterschied zu lítost ‘Reue’) zum Ausdruck kommen: als verbale Entschuldigung oder Handlungen, die die verursachten Schäden vermindern oder ersetzen, im öffentlichen Leben auch durch symbolische Handlungen wie einen Kniefall oder den Besuch von Gedenkstätten.

Im Unterschied zum religiösen Profil wird nicht eine Normalisierung einer Beziehung zu Gott, sondern zu Menschen angestrebt.

In der Publizistik kommt das Wort pokání typischerweise in Texten vor, die sich mit einem ungerechten Regime und dessen Machthabern oder mit anderen politischen und gesellschaftlichen Vergehen auseinandersetzen. Im Kontext der tschechischen Presse seit den 1990er Jahren sind es vor allem Diskussionen über die deutsche Schuld am Zweiten Weltkrieg und über die Vertreibung der Deutschen aus der Tschechoslowakei wie auch Texte über die Diktatur des Kommunismus und Forderungen an seine ehemaligen Protagonisten.

Sg. tant.

Definition

pokuta

Das Bedauern eigener Fehler und das Anerkennen eigener Schuld; oft mit Hoffnung auf Versöhnung und Wiederherstellung vormals guter Beziehungen verbunden. Die Buße erfolgt primär im Inneren des Menschen, kann aber auch äußerlich (im Unterschied zu skrucha ‘Reue’, żal ‘Bedauern, Reue’) zum Ausdruck kommen: als verbale Entschuldigung oder Handlungen, die die verursachten Schäden vermindern oder ersetzen, im öffentlichen Leben auch durch symbolische Handlungen wie einen Kniefall oder den Besuch von Gedenkstätten.

Im Polnischen steht die von außen auferlegte Strafe bzw. Sühneleistung stark im Vordergrund. Das Wort wird im ethischen Profil oft ironisch bzw. scherzhaft gebraucht.

Im Unterschied zum religiösen Profil wird nicht eine Normalisierung einer Beziehung mit Gott, sondern mit Menschen angestrebt.

Konnotationen

  • gesenkter Kopf, trauriger und ernster Gesichtsausdruck
  • Verzicht auf Forderungen
  • Anerkennen von politischen Verbrechen

Konnotationen

  • gesenkter Kopf, trauriger und ernster Gesichtsausdruck
  • Verzicht auf Forderungen
  • Anerkennen von politischen Verbrechen

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • omluva ‘Entschuldigung’
  • usmíření ‘Versöhnung‘

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • skrucha2 ‘Reue’
  • żal2 ‘Bedauern, Reue’
  • zadośćuczynienie2 ‘Genugtuung’

Wortbildungen

Verben

  • kát se2 ‘büßen, Bedauern ausdrücken’, vgl. kát se za chyby ‘für Fehler büßen’, kát se za svůj tým ‘im Namen seines Teams Bedauern ausdrücken’

Adjektive

  • kajícný3/ kající3 ‘bußfertig, Buße tuend’, vgl. kajícný výraz ‘bußfertiger Ausdruck’, kajícná omluva ‘bußfertige Entschuldigung’, kajícné prohlášení ‘bußfertige Erklärung’, kající gesto ‘bußfertige Geste’

Adverbien

  • kajícně2 ‘bußfertig’, vgl. kajícně se omlouvat ‘sich büßend entschuldigen’, tvářil se kajícně ‘er hatte einen bußfertigen Gesichtsausdruck’

Wortbildungen

Verben

  • pokutować4: pokutować <za kogoś/ za coś> ‘<für jmdn./ für etw.> büßen’
  • popokutować2 ‘ein bisschen oder eine Zeit lang <für jmdn./ für etw.> büßen’ 

Adjektive

  • pokutniczy2 ‘nicht steigerbares Adjektiv zu pokutnik, ‘Büßer-’
  • pokutny2 ‘nicht steigerbares Adjektiv zu pokuta, Buß-’

Phraseme, Kollokationen

Kollokationen

  • dojít k pokání
  • kolektivní pokání
  • pokání a smíření
  • politické pokání
  • upřímné pokání
  • veřejné pokání

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • jak na/ za pokutę: (grać/ śpiewać/ śmiać się) jak na/ za pokutę ‘etw. gequält tun’; zweites Phrasem: Valenzangabe ‘Explikation’

Kollokationen

  • gest pokuty
  • znak pokuty
  • pokuta i pojednanie
  • pokuta i przebaczenie
  • prawdziwa pokuta

Belege

Pánům od StB samotným by pak měl alespoň jejich chladný rozum (když už ne dobré srdce) napovědět, že zlo, které by snad dále šířili, se nakonec stejně obrátí jen proti nim a připočte se k tomu již napáchanému. Jedinou cestou kupředu je pokání.
Informační servis, č. 26/1989

V uplynulých dvou letech prošli Švýcaři očistcem. Na počátku byl údiv: Jsme opravdu vinni? Následovalo sebezpytování a sebebičování. Pak pokora. Pokání. Ale zároveň narůstal pocit, že ať dělají cokoli, nic nestačí.
Hospodářské noviny, 21. 11. 1997

Podle prezidenta bylo pro Rusko 20. století stoletím krve, nezákonnosti a násilí, proto je nezbytné na jeho konci dojít k pokání a smíření. Včerejšek se pro většinu Rusů skutečně stal symbolem celonárodního pokusu vykoupit hříchy svých předků, jak o tom mluvili prakticky všichni politici, kteří se zúčastnili pohřbu.
Lidové noviny, č. 168/1998

Zároveň se Jospin vyslovil proti parlamentnímu vyšetřování týrání v Alžíru a odmítl „kolektivní pokání“, ke kterému vyzval deník Le Monde.
Lidové noviny, 10. 5. 2001

Klíčovou úlohu zde sehrál Konrád Adenauer, konzervativní křesťan a liberál, který našel cestu k německému politickému pokání, jehož výsledkem bylo odpuštění a spolupráce. Jeho úsilí umožnilo francouzsko-německé vyrovnání a otevřelo jeho zemi dveře do sjednocující se Evropy.
Právo, 20. 8. 1998

Dříve nebo později naše totalitní dědictví musí být vyřešeno, protože bez pochopení chyb z minulosti není možné se odrazit k budoucnosti. Smíření může nastat teprve po doznání viny a ochotě k pokání. Ale když Grebeníček v parlamentu mluví takovým způsobem, že se to nedá slušně nazvat, jsou výzvy ke smíření absurdní. Jak se chcete smířit s Grebeníčkem?
Mladá fronta DNES, 20. 11. 2004

Pohledem zpovzdálí vidím ten rozvířený zájem o bývalé sudetské Němce jako úplně umělý. Chce-li někdo i dnes mluvit o těch dobách, musí začít s upřímným pokáním z německé strany a nabídnout českému národu náhradu za způsobené škody. Teprve pak by se mohlo mluvit o nespravedlnosti odsunu říšskoněmeckých občanů z ČSR po válce.
Lidové noviny - Literární noviny, č. 21/1991

Odškodnění vyjadřuje symbolicky omluvu, ba pokání, které vrací viníkovi tvář a zároveň do jisté míry může zlepšit živobytí oběti nebo pozůstalých.
Mladá fronta DNES, 15. 10. 1997

Zato s nelibostí shledávám, že jen jsem se jedinou myšlenkou dotkla tématu závažnějšího, než je promáčený strop, do srdce mi vstoupila tíseň. Protož konám veřejné pokání a sypu si popel na hlavu.
Vlasta, č. 33/1995

Darebáci všech sort od primitivních vylupovačů aut až po rafinované bankovní šejdíře pochopili, že tato demokratická společnost nezná pohrdání, nezná vyvržence, je měkká a zbytečně ohleduplná k evidentním lumpům. Tím více se rozmáhá jejich drzost. Neznají pokání, neznají lítost, neznají soucit s oběťmi.
Story, ročník 1996

Co nás ještě může na životě fakulty v době vlády komunismu zajímat? Že se psaly posudky? Že posluchači byli ke studiu přijímáni selektivně podle kádrového původu? Že mnozí učitelé (často pozoruhodní vědci) se museli podrobit (nebo se i dobrovolně podrobili) nedůstojným aktům pokání za své projevy v předchozím desetiletí?
J. Holý (Hg.), Tato fakulta bude rudá, Praha 2009, S. 695

Belege

Za cenę swych ustępstw Niemcy domagały się właściwie tylko tego, żeby być wreszcie traktowane jak normalne, demokratyczne, duże państwo. Był to właściwy moment na taką wymianę, kładącą kres niemieckiej pokucie.
Gazeta Wyborcza, 1992-09-10

Już raz uderzyłem się w piersi żałując, że w ogóle piszę o Jerzym Pękale, uderzę się jeszcze raz, mocniej. Jako pokutę zadam sobie serię tekstów o ludziach zdolnych i poważnych, którzy wnoszą coś wartościowego.
Tygodnik Ciechanowski, 2004-06-01

Psychologowie są zgodni, że najlepszym sposobem radzenia sobie z własną winą jest jej szczere wyznanie. „Ten, kto potrafi powiedzieć mea culpa, przestaje być jedynie (...) przedmiotem cudzych działań, które całkowicie go determinują. Dzięki wyznaniu winy i pokucie odzyskuje wolność” - napisał ksiądz Tomas Halik, filozof i psychoterapeuta, w eseju „Nieodzowny ciężar winy”.
Ozon nr 3, 2005

Punktem kulminacyjnym było otwarcie skweru im. Willy’ego Brandta w pobliżu pomnika Bohaterów Getta, przed którym Brandt ukląkł 7 grudnia 1970 r., i odsłonięcie tablicy przypominającej to historyczne zdarzenie, które nasza TVP idiotycznie zinterpretowała jako gest „pojednania między Niemcami i Żydami”. Nie był to żaden gest pojednania, lecz pokuty, i wprawdzie Brandt dopełnił go przed tym, a nie innym pomnikiem, ale - jak to powiedział Gerhard Schröder w Sejmie - był to gest pokory wobec wszystkich ofiar hitlerowskiego terroru w Polsce.
Polityka nr 2276, 2000-12-16

- Bo powinnaś być dobrze opłacona - odrzekłam. Nie zareagowała. Złapałam ją za rękę.
- Jana, każdy musi płacić za siebie. Ty urodzisz dziecko, to będzie twoja pokuta na całe życie. On odpokutuje pieniędzmi. Potrzebne są nie tobie. Dziecku. Temu czemuś, co się urodzi, czy tego chce, czy nie.
- Będę je lubiła - powiedziała cicho.
Ewa Przybylska, Dotyk motyla, 1995

Moje cierpienie jest ceną za nieuczciwość, za egoizm. Niespełnienie i rozstanie to pokuta za grzech nielojalności i wyciągnięcie rąk po cudze.
Sonia Raduńska, Białe zeszyty, 2005

Ktoz to wie. I co mnie obchodzi cudzo wolność, cy musimy drugim jom narzucać? No cicho, przecie to słuchanie, pokuta bedzie potem. A cudzy dobrobyt dziubie w ocy, w brzuk i w kiski.
Dziennik Polski, 2001-10-06

Wszyscy byliśmy w te wojny i nieszczęścia w jakimś stopniu uwikłani. Żeby móc o tym rozmawiać na chłodno, muszą zabliźnić się rany. Codzienne życie będzie naszą pokutą.
Wojciech Jagielski, Dobre miejsce do umierania, 2005

Myślę, że każdy w końcu dostaje to, czego pożąda. Zastanawiam się, czy ona wiedziała, że on jest jej karą, pokutą.
Izabela Filipiak, Magiczne oko. Opowiadania zebrane, 2006

Profil: Strafe

Profil: Strafe

Definition

pokání

Handlungen, die entweder einem Menschen als Strafe auferlegt werden oder als Taten verstanden werden, durch die eine Schuld ganz oder teilweise ausgeglichen werden soll. Die Handlung kann dabei eher stellvertretender oder symbolischer Natur sein oder einen tatsächlichen Beitrag zur konkreten Wiedergutmachung leisten.

Während im religiösen und ethischen Profil der ganze Prozess, der Einsicht, Reue und Wiedergutmachung einschließt, erfasst wird, fokussiert das Wiedergutmachungsprofil auf dessen Schlussakt bzw. Folge, nämlich die Bußhandlung.

Eine Handlung zur Wiedergutmachung der Vergehen, die als pokání bezeichnet wird, wird häufig religiös motiviert bzw. von einem Geistlichen auferlegt. Möglich sind aber auch andere Motive, z.B. ein Aufruf zur politischen Verantwortung. 

Sg. tant.

Definition

pokuta

Handlungen, die einem Menschen entweder als Strafe auferlegt werden oder als Taten verstanden werden, durch die eine Schuld ganz oder teilweise wieder ausgeglichen werden soll. Die Tat kann dabei eher stellvertretender oder symbolischer Natur sein oder aber einen tatsächlichen Beitrag zur konkreten Wiedergutmachung leisten.

Während im religiösen und ethischen Profil der ganze Prozess, der Einsicht, Reue und Wiedergutmachung erfasst wird, fokussiert das Strafeprofil auf dessen Schlussakt bzw. Folge, nämlich die Bußhandlung.

Konnotationen

  • Gebet, Verzicht
  • Entschuldigung
  • finanzielle Entschädigung
  • Spende

Konnotationen

  • Rechtsverletzung
  • Entschuldigung
  • finanzielle Entschädigung

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • náprava ‘Wiedergutmachung’
  • odčinění ‘Wiedergutmachung’
  • trest ‘Strafe’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • kara2 ‘Strafe’

Wortbildungen

 [Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]

Wortbildungen

Verben

  • odpokuto(wy)wać2 ‘abbüßen’, vgl. Odpokutowuje za korupcję ‘er büßt eine Strafe wegen Korruption ab’
  • pokutować5: pokutować <za kogoś/ za coś> ‘<für jmdn./ für etw.> büßen’, vgl. Dzieci pokutują za nieodpowiedzialność rodziców ‘Die Kinder tragen die Konsequenzen der Unverantwortlichkeit ihrer Eltern’ 
  • pokutować6, selten sich, meist ohne es wollen, an einem Ort aufhalten, vgl. Jeden gość tam pokutował ‘ein Typ lungerte da herum’
  • pokutować7 (nur in der dritten Person) ‘über eine Idee, ein Vorurteil, eine Geisteshaltung in einer Gruppe oder einem Einzelnen vorherrschen, obwohl sie allgemein als falsch bzw. nicht mehr zeitgemäß angesehen wird’, vgl. W Polsce pokutuje socjalistyczne myślenie ‘in Polen besteht das sozialistische Denken hartnäckig fort’, pokutuje taki mit ‘dieser Mythos hält sich hartnäckig’

Phraseme, Kollokationen

Kollokationen

  • dělat něco jako pokání
  • podrobit se pokání
  • pokání za zločiny
  • přiměřené pokání
  • přísné pokání
  • uložit pokání

Phraseme, Kollokationen

Kollokationen

  • lata pokuty
  • najgorsza pokuta
  • okrutna pokuta

Belege

Pokání, které zpovědník uloží, musí brát v úvahu osobní situaci kajícníka a mít na zřeteli jeho duchovní dobro. Má, pokud možno, odpovídat závažnosti a povaze spáchaných hříchů. Může jím být modlitba, almužna, skutky milosrdenství, služba bližnímu, dobrovolná zřeknutí se něčeho, sebezápory a především trpělivé přijetí kříže, který musíme nést.
Katechismus katolické církve, §1460

Úkon a míra zadostiučinění mají být přiměřené jednotlivým kajícníkům, aby každý napravil řád, který porušil a aby byl léčen lékem zaměřeným právě na uzdravení jeho choroby. Je třeba, aby uložené pokání bylo opravdu lékem proti hříchu a aby nějakým způsobem působilo obnovu života.
www.pastorace.cz [20.5.2012]

Dnes by mi to mohl někdo vytknout, a dokonce uložit pokání. Když se ale tenkrát ta knížka objevila, tak nás chytla všechny.
Reflex, č. 48/1997

Sestra ve velmi širokém kastorovém klobouku kráčela napřed a vláčela s sebou košík jako velkou státní pečeť z pletené slámy, dřevěné přezůvky, rezervní šál a deštník, ačkoli byl pěkný slunný den. Není mi docela jasné, vláčela-li ty věci jako pokání nebo z holedbavosti; ale spíš myslím, že je vystavovala na odiv jako svůj movitý majetek.
Charles Dickens: Nadějné vyhlídky, 1996

Zničený Vojtěch odešel na misijní výpravu do Prus, kde byl r. 997 zabit. Jeho císařský přítel si to kladl za vinu a jako pokání začal společný plán vší silou uskutečňovat.
Lidové noviny, č. 252/1999

„Prosím vás – pokorně – ctihodná sestro představená – a vás všecky, sestry – za odpuštění – a – žádám uctivě, abyste mně uložily přísné pokání!“
J. John: Pampovánek, 1949

S nástupem Gerharda Schrödera do kancléřského úřadu jako by definitivně skončila více než 50 let trvající éra německého sebeomezování, které mělo být pokáním za zločiny nacistické ideologie a jejích vykonavatelů.
Lidové noviny, č. 272/1998

Po Závišově popravě věnoval král lanšperské panství ve dvou etapách nově založenému Zbraslavskému klášteru. Založení kláštera a tato donace byly královým pokáním za Závišovu smrt.
Mladá fronta DNES, 9. 7. 2002

Ministr Kavan by měl proto do Bonnu poslat protestní nótu. Rozhodně by to bylo adekvátní a mohlo by to sloužit také jako Kavanovo pokání za aktivity v hnutí za jednostranné jaderné odzbrojení Západu v 80. letech.
syn2009pub: Lidové noviny, č. 281/1998

Belege

Zgadzam się z Jarosławem Kaczyńskim, że obecnie funkcjonujemy w sytuacji zagrożenia dla demokracji - to jest nasza ocena, którą formułowaliśmy publicznie. To jest ciąg dalszy polityki, która swój okrutny epilog znalazła w katastrofie smoleńskiej. A Jarosław Kaczyński nie wyznaczył panu pokuty za opuszczenie PiS-u? To pytanie w stylu tabloidu. Pytam, bo posłanka Jakubiak została zawieszona chociaż nigdzie nie odchodziła... Pragnę przypomnieć, że odchodząc z PiS-u nie podważałem przywództwa Jarosława Kaczyńskiego.
Śląski poseł Polski Plus znów u Kaczyńskiego, Dziennik Zachodni, 2010-09-28

Dwie godziny dziennie RM to najlepsza pokuta dla każdego grzesznika.
Kuba Tatarkiewicz, Felietony in Computerworld

I żeby podjąć merytoryczną polemikę, nie jestem w stanie o wszystkich mówić, ale mogę państwu powiedzieć o dwóch osobach, które, jak mi się wydaje, wasz klub wydelegował do podjęcia pracy zmierzającej do rozbicia Prezydium Sejmu. Mam na myśli pana posła Tadeusza Iwińskiego i mam na myśli pana posła Longina Pastusiaka. Zadałem sobie trud w ramach pokuty, bo to akurat okres stosowny, żeby przejrzeć część ich dorobku. Zapewniam państwa, że była to surowa pokuta.
Wydawnictwo Sejmowe: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 01.04.1993, 1 kadencja, 41 posiedzenie, 1 dzień

 [...] po otrzymaniu żółtej kartki któryś z zawodników odbywał boiskową pokutę, biegając przez 5 minut w rybackich butach czy spodniach używanych do gaszenia pożarów.
 Dziennik Polski - Kraków, 1998-06-23

Postępowanie przeprowadzono od początku, a jego wynik potwierdził prawdziwość słów oskarżonego. Po pięciu latach pokuty za nie popełnioną zbrodnię Bernweiser odzyskał wolność.
Dziennik Polski - Pejzaż, 2000-12-02

Innych, nie tak ważnych, zaganiano do czarnych robót monastyrskich; w tym i dzieci... 11 czerwca 1829 roku na Sołowki trafił dziesięcioletni Iwanuszko - na piętnaście lat "ciężkich robót pod najsroższym nadzorem". Niektórym po latach zdejmowano łańcuchy i pozwalano żyć w pokucie śród braci w celach. Życie w pokucie - formuła tiurmy, bliska monastyrskiej. Nie dziw, że więzienie i klasztor tu się skomasowały, a mnisi wzięli na się obowiązki straży. Czystości pilnowali: wiary, obrzędu, obyczaju etc. Stąd szczególna dbałość o milczenie więźniów.
Mariusz Wilk, Wilczy notes, 2007

Czy mam białą przygotować, czy niebieską? Żaneta potarła czoło i odrzekła z wysiłkiem. - Nie wiem, idź do Rózi, Rózia ci powie. - Rózia, proszę Waszej Książęcej Mości, jest na pokucie - rzekła Niemka skwapliwie. - Jak to, jak to?! - Na dwa dni na chleb i wodę z rozkazu Jego Cesarzewiczowskiej Mości. Żaneta ledwie własnym uszom wierzyła, bo co mógł mieć za związek rozkaz cesarzewicza z Rózia. - Na chleb i wodę?
 Wacław Gąsiorowski, Księżna Łowicka Powieść historyczna z XIX wieku, 2001

... premier może trzymać ich w szachu. Po wyrzuceniu z koalicji staliby się wrogami PiS. Oto głowa Wildsteina Giertych odciął się od Młodzieży Wszechpolskiej i następne publikacje, kompromitujące tę organizację, już mu nie zaszkodzą. Z kolei uwikłany w seksaferę Lepper urządził swoim ludziom pokutę na Jasnej Górze i gorąco popiera odwołanego arcybiskupa Wielgusa. Jeśli lider Samoobrony sam powtarza, że nie jest święty, to czy mogą mu zaszkodzić prawie niemożliwe do udowodnienia zarzuty kilku pań? Wiele wskazuje na to, że w najbliższym czasie fotel szefa TVP straci Bronisław Wildstein,
Żart premiera, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2007-01-17

... bliżej do świętej inkwizycji niż do ewangelizacji. Nie wdając się w dywagacje teologiczne, nadmienić należy, iż niezadowolenie wójta Rokosza z absencji niektórych podwładnych podczas Dni Skupienia dla Samorządowców odbiło się nieobecnym samorządowcom czkawką. Pewnie u spowiedzi u szefa już byli, niektórzy mówią, że za pokutę dostali po premii, a jak nawet nie dostali po premii, to spowiednik będzie im tę absencję pamiętał. Naród ma prawo zwariować, bo przez niemal pół wiecza nie mógł manifestować swoich uczuć religijnych, a potem zupełnie znienacka ma wręcz obowiązek manifestować swoje uczucia religijne. Wcześniej.
Gazeta Krakowska, 2006-01-04

... karać wagarowiczów, którzy nie mają stypendium? – Prawo oświatowe przewiduje dotkliwe kary. Wagary w podstawówce i gimnazjum mogą kosztować rodziców nawet 5 tys. zł. W tym przypadku adresatem kary są rodzice, którzy powinni kontrolować, czy ich dziecko chodzi do szkoły. ? Jaką pokutę dać uciekinierowi? – Nie można karać wszystkich wagarowiczów jednakowo. Najpierw trzeba poznać przyczynę ucieczek. Może dziecko boi się niesprawiedliwości nauczyciela, jest ofiarą przemocy, ma problemy. Podstawą ukarania musi być znajomość przyczyn unikania szkoły. Powinno wystarczyć jedno ostrzeżenie dla wagarowicza i powiadomienie rodziców,
Ostre kary nie są złe, Gazeta Krakowska, 2007-04-02

Kiedy mijamy na szlaku mężczyznę, który niesie na drewnianym krośnie beczkę piwa, butle z gazem i dwie zgrzewki wody mineralnej, nie musimy mu współczuć. To nie jest grzesznik, któremu ktoś zadał okrutną pokutę, lecz człowiek, dla którego noszenie ciężarów jest sposobem na życie. - Noszenie to moje hobby. Żona jest temu przeciwna, twierdząc, że rujnuję sobie zdrowie, a ja uważam, że to mnie utrzymuje przy zdrowiu - twierdzi Peter Petras, gospodarz Rainerovej Chaty.
Dźwigając wolność, Dziennik Polski, 2006-04-15

... również w III secie. Prowadziła 6-2, a następnie 16-13. Niestety, to było wszystko na co mogli sobie pozwolić resoviacy. Szwankował każdy element siatkarskiego rzemiosła. Sponsor Resovii wszystkich bez wyjątku powinien wezwać do przedświątecznej spowiedzi i - mimo niezłych innych dotychczasowych wyników - zadać porządną pokutę. Marek Styka ZDANIEM TRENERÓW Krzysztof Stelmach (ZAKSA): - Spodziewaliśmy się większego oporu Resovii. Zrobiliśmy sobie i naszym kibicom piękny świąteczny prezent. W ubiegłym tygodniu przegraliśmy z Jastrzębiem i już pojawiły się głosy, że pewnie mój zespół wpadł w dołek.
Dziennik Polski, 2008-12-22

Nie ma dla niego przebaczenia. A propos, kiedy będzie rozprawa? - spytał Krantz. - Za kilka tygodni, może trochę później - odpowiedział psycholog. Doktor znów wstał z fotela i chodził po pokoju. - Zasłużyła na karę, na pokutę... ale może sąd uwzględni jakieś okoliczności łagodzące. Jednak niezależnie od surowości wyroku Barbara potrzebuje ciągle pomocy psychologicznej i lekarskiej, potrzebuje wsparcia, życzliwości i opieki. Z praktyki wiem, że poczucie winy, które przeżywa, może rozwijać się, może zacząć obejmować coraz
Józef Kozielecki, Zbrodnia, 2003

Do Sejmu wróciły lub trafiły osoby, które już wcześniej przyznawały, że nawet własne dzieci biją. Cóż więc to dla nich cudze ustawowo utemperować. Nic nie stoi na przeszkodzie, by powrócić do stawiania w kącie lub sadzania w oślej ławce. To i tak jedna z łagodniejszych pokut za umiarkowane wybryki, np. śmianie się czy ciskanie papierowymi kulkami. Za to drugie można również odbierać „narzędzie zbrodni” – metalowe rurki z automatycznych ołówków. Jak pamiętamy – była to niegdyś kara bardzo dotkliwa, bo w efekcie zostawało się z całą masą ołówkowych wkładów
Dziennik Łódzki, 2005-09-30

Najbardziej wytrwałego by zabiło, jak pokuta dwudziestu stron Joyce’a dziennie. Jedyny pożytek z tego taki, że przestałem się bać. Wydawało mi się, że kiedy to wyjdzie na jaw, świat runie jak układanka z kart. Nic takiego.
Mariusz Grzebalski, Człowiek, który biegnie przez czas, 2006

Profil: Geldstrafe

Profil: Geldstrafe

Definition

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Definition

Das gewählte Profil existiert im Polnischen nicht mehr. Auf die alte Spur der juristischen Bedeutung 'Geldbuße' weist lediglich die Ableitung pokutne hin.   

Konnotationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Konnotationen

[Das gewählte Profil liegt im Polnischen nicht vor.]

Lexikalische Relationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Lexikalische Relationen

[Das gewählte Profil liegt im Polnischen nicht vor.]

Wortbildungen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Wortbildungen

Substantive

  • pokutne ‘Geldentschädigung für einen moralischen Schaden’

Phraseme, Kollokationen

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Phraseme, Kollokationen

[Das gewählte Profil liegt im Polnischen nicht vor.]

Belege

[Das gewählte Profil liegt in dieser Sprache nicht vor.]

Belege

[Das gewählte Profil liegt im Polnischen nicht vor.] 
 

Etymologie

Vom Verb káti se sind im Atschech. mehrere Ableitungen belegt: kající, kajícný, kajícník und pokání (MACHEK2). SčS führt beim Wort pokánie für das Atschech. vier Bedeutungen an, davon sind drei religiös: 1. „pokání, litování hříchů s odčiněním a odhodláním se polepšit“ ‘Buße, Reue über Sünden, mit Wiedergutmachung und dem Vorsatz, sich zu bessern’; 2. „svátost pokání“ ‘Sakrament der Buße’; 3. „úkony nebo újmy mající jako projev pokání odčinit něco spáchaného“ ‘Handlungen oder auferlegte Beschränkungen, die als Ausdruck der Buße begangene Taten wiedergutmachen sollen’. Die vierte Bedeutung ‘Strafe’ gehört einem allgemein ethischen Vokabular an, im Atschech. synonym zu pokuta.

Im Aksl. kajǫ se, kajati sę ‘etw. bereuen’, pokajati sę ‘Buße tun’; okajanъ ‘elend, unglücklich’, okajanije ‘Elend’. Im Urslaw. bedeutete *kajati ‘strafen’, ist mit aind. čayate ‘er vergilt, bestraft, rächt etw.’ verwandt (MACHEK2).

Etymologie

Wort ist wohl über das Atschech. ins Poln. gekommen (Brückner, Bańkowski). Zur semantischen Entwicklung gibt es z. T. divergierende Meinungen: Bańkowski gibt noch für das 14. Jh. die Bedeutung Kirchenstrafe an, die dann ab dem 15. Jh. allgemein auf Strafe (auch Geldstrafe) erweitert wurde. Brückner führt seinerseits für die Zeit bis ins 15. Jh. zwei Bedeutungen an: als Verbrechen (lat. culpa) und Strafe (lat. poena) (so auch im Tschech.); seit dem 16. Jh. dann in der Bedeutung von vormals pokajanie: Reue für die eigenen Sünde in Verbindung mit einer Strafe zur Wiedergutmachung (lat. poenitenita). Im Słownik staropolski wird als Bedeutung „kara, też opłata sądowa“ (Strafe, auch Gerichtsgebühren) angegeben. In diesem Sinne findet sich im Gegenwartspolnischen nur noch das deadjektivische Substantiv pokutne.

Semantischer Wandel

Im vorliegenden Wörterbuch werden drei Profile von pokání unterschieden. Das religiöse Profil bezieht sich auf das Bedauern und Bekennen eigener Sünden, im ethischen Profil handelt es sich um eine Einsicht in das eigene Fehlverhalten in Hinsicht auf ethische Normen, die nicht als gottgegeben verstanden werden. Pokání im religiösen Sinn zielt vorrangig auf eine Versöhnung mit Gott, pokání im ethischen Sinn auf eine Versöhnung mit anderen Menschen. Das Wiedergutmachungsprofil ist eine metonymische Verengung der Bedeutung auf die Handlung zur Wiedergutmachung der Vergehen, die i.d.R. der (religiös wie auch nicht-religiös motivierten) inneren Umkehr folgt.

Die Bedeutungsbeschreibung in PSJČ schließt das religiöse und das Wiedergutmachungsprofil ein, vgl. kajícné litování hříchů s předsevzetím polepšiti se a za hříchy dosti učiniti; činy směřující k odčinění hříchů a smíření s Bohem“ ‘bußfertiges Bereuen der Sünden mit einem Vorsatz sich zu bessern und die Sünden wiedergutzumachen; Taten, die auf die Wiedergutmachung der Sünden und die Versöhnung mit Gott ausgerichtet sind“. Die Definition in SSJČ ist zwar ähnlich, das Lexem wird aber aus dem Bereich des Religiösen herausgenommen und als allgemein ethisch charakterisiert, vgl. „kajícné litování poklesků s předsevzetím polepšit se; činy mající napravit takové poklesky“ ‘bußfertiges Bereuen der Vergehen mit dem Vorsatz sich zu bessern; Taten, die solche Vergehen wiedergutmachen sollen’. Dieselbe Definition führt auch das SSČ an, wenn auch der Hinweis auf die metonymische Übertragung auf die wiedergutmachende Handlung wahrscheinlich aus Platzgründen fehlt. 

Die Veränderungen in der lexikographischen Darstellung von pokání, die die Ablösung der religiösen Profilierung des Lexems durch eine allgemein ethische implizieren, mögen teilweise das wandelnde Sprachbewusstsein widerspiegeln, sie sind aber auch auf ideologische Hintergründe zurückzuführen, namentlich das Gebot einer areligiösen Haltung vor 1989. Ob gegenwärtige Sprecher das Lexem pokání als religiös wahrnehmen, hängt wahrscheinlich stark sowohl von dem unmittelbaren lexikalischen Umfeld wie auch von der Kommunikationssituation ab. So sind die Aufforderung čiňte pokání wie auch die Verbindung uložit pokání (z. B. kněz uložil ženě pokání) religiös geprägt. Wird das Lexem im Zusammenhang mit Kriegsgewalt, Diktaturen u.ä. verwendet, ist es von den religiösen Zusammenhängen i.d.R. losgelöst, vgl. musí začít s upřímným pokáním z německé strany a nabídnout českému národu náhradu za způsobené škody.

Die häufigsten Kollokatoren nach ČNK (von solchen abgesehen, die aus einer Referenz auf konkrete Kunstwerke resultieren) weisen darauf hin, dass das Lexem pokání, egal ob in einem religiösen oder säkularen Rahmen eingeordnet, in demselben lexikalischen Umfeld auftritt (z. B. očišťování ‘Reinigung, Läuterung’, polepšení ‘Besserung’, obrácení ‘Umkehr, Bekehrung’, odpuštění/ odpouštění ‘Vergebung’, rozjímání ‘Nachsinnen’, smíření ‘Versöhnung’, pokora ‘Demut’). Häufig sind aber auch Lexeme, bei denen die Zuordnung zum Bereich des Religiösen eindeutig ist (rozhřešení ‘Lossprechung’, pomazání ‘Salbung’, hřích ‘Sünde’, zpověď ‘Beichte’). Wird pokání auf säkulare Sachverhalte übertragen, bleibt derselbe thematische Bezug erhalten (Auseinandersetzung über die Schuld, Reue, Wiedergutmachung u. ä.) und es erfolgen wenig semantische Veränderungen, außer dass die bereuten Vergehen als ein Verstoß einmal gegen göttliche, andermal gegen menschliche Normen wahrgenommen werden.

Semantischer Wandel

Im vorliegenden Wörterbuch werden für das Polnische Lemma pokuta drei Profile unterschieden: das religiöse Profil, das ethische Profil und das Strafeprofil.
Im religiösen Profil steht bei pokuta ähnlich wie beim Deutschen Buße weniger die innere Umkehr und Reue im Vordergrund, sondern eher eine Ausgleichsleistung für die Schuld, mit der der Mensch sein Verhältnis zu Gott getrübt hat. Die religiöse Bedeutung von pokuta wird in den neueren Wörterbüchern des Polnischen oft an erster Stelle genannt, vgl. ISJP (2000) pokuta to kara za grzechy wyznaczona sobie dobrowolnie albo nałożona przez kapłana, połączona z żalem, skruchą i chęcią naprawienia błędów. W kościele katolickim i prawosławnym pokuta jest jednym z sakramentów pokuta ist eine Strafe für Sünden, die jemand selbst bestimmt hat oder die von einem Priester auferlegt wird, verbunden mit Bedauern, Reue und dem Wunsch zur Wiedergutmachung der Verfehlung. In der katholischen und der orthodoxen Kirche ist pokuta eines der Sakramente’. Ähnlich wird die religiöse Bedeutung bei USJP (2003) ausgelegt. Im WSJP (2007-2012) wird nur die von außen auferlegte Strafe genannt, vgl. kara za grzechy ‘Strafe für Sünden’.

Im Gegenwartspolnischen werden das Lemma und seine nominalen Derivate in der religiösen Bedeutung zunehmend seltener gebraucht. Teresa Minikowska (1987) kommt zu der Schlussfolgerung, dass pokuta im Polnischen allmählich verschwindet. Dieser Rückgang kann damit erklärt werden, dass mit dem Wort die Vorstellung eines strafenden Gottes verbunden ist. Diese Vorstellung wird in der nachkonziliaren Theologie weniger betont. In der Gegenwartssprache werden feststehende Wendungen wie z.B.  Sakrament pokuty ‘Bußsakrament’ durch Sakrament pojednania Sakrament der Versöhnung’ ersetzt und in neuen Übersetzungen des Evangeliums heisst es nicht mehr Czyńcie pokutę ‘Tut Buße’ sondern Nawracajcie się ‘Bekehrt euch’.

Das im vorliegenden Wörterbuch genannte ethische Profil bezieht sich auf die moralische Wiedergutmachung und die Wiederherstellung vormals guter Beziehungen.  Diese Bedeutung wird in den älteren Bedeutungswörterbüchern meist an erster Stelle genannt, vgl. SJPDor. (1958-1965) kara za jakieś wykroczenie ‘Strafe für eine Übertretung’ ebenso wie PSWP (1995-2005) kara za przewnienie, zadośćuczynienie moralne za winy ‘Strafe für eine Verfehlung, moralische Wiedergutmachung einer Schuld’, ähnlichim SWJP (1996). Diese Explikationen beinhaltet auch das Strafeprofil des vorliegenden Wörterbuchs.

Ob pokuta als ethisches Profil oder Strafeprofil empfunden wird, ist kontextabhängig. Oft tritt es in Kookkurrenz mit Wörtern aus dem juristischen Wortschatz wie kara ‘Strafe’ oder wina ‘Schuld’ auf. Im ethischen Profil wird dabei das semantische Merkmal des Bewusstseins eigener oder fremder Schuld betont, vgl.

Punktem kulminacyjnym było otwarcie skweru im. Willy’ego Brandta w pobliżu pomnika Bohaterów Getta, przed którym Brandt ukląkł 7 grudnia 1970 r., i odsłonięcie tablicy przypominającej to historyczne zdarzenie, które nasza TVP idiotycznie zinterpretowała jako gest „pojednania między Niemcami i Żydami”. Nie był to żaden gest pojednania, lecz pokuty, i wprawdzie Brandt dopełnił go przed tym, a nie innym pomnikiem, ale - jak to powiedział Gerhard Schröder w Sejmie - był to gest pokory wobec wszystkich ofiar hitlerowskiego terroru w Polsce.
(
Polityka nr 2276, 2000-12-16)

Im Strafeprofil fehlt das Schuldbewusstsein desjenigen, der die Strafe auferlegt bekommt, oder es wird im Diskurs nicht thematisiert. Auch die für das ethische Profil charakteristische Verbindung  zu pojednanie ‘Versöhnung’ und pokora ‘Demut’ ist hier nicht vorhanden, vgl. 

Postępowanie przeprowadzono od początku, a jego wynik potwierdził prawdziwość słów oskarżonego. Po pięciu latach pokuty za nie popełnioną zbrodnię Bernweiser odzyskał wolność.
(
Dziennik Polski - Pejzaż, 2000-12-02)

Im Strafeprofil wird pokuta oft auch ironisch gebraucht, z.B. in folgenden zwei Zitaten zur Betonung der herabwürdigenden Einstellung des Sprechers zu den gemeinten Sachverhalten: 

Dwie godziny dziennie RM to najlepsza pokuta dla każdego grzesznika.
(
Kuba Tatarkiewicz, Felietony in Computerworld)

I żeby podjąć merytoryczną polemikę, nie jestem w stanie o wszystkich mówić, ale mogę państwu powiedzieć o dwóch osobach, które, jak mi się wydaje, wasz klub wydelegował do podjęcia pracy zmierzającej do rozbicia Prezydium Sejmu. Mam na myśli pana posła Tadeusza Iwińskiego i mam na myśli pana posła Longina Pastusiaka. Zadałem sobie trud w ramach pokuty, bo to akurat okres stosowny, żeby przejrzeć część ich dorobku. Zapewniam państwa, że była to surowa pokuta.
(Wydawnictwo Sejmowe: Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 01.04.1993, 1 kadencja, 41 posiedzenie, 1 dzień)

Das im vorliegenden Wörterbuch aufgeführte Geldstrafeprofil ist im Polnischen nicht mehr vorhanden. Das altpolnische Lexem pokuta mit der Bedeutung 'Geldstrafe' wurde im Gegenwartspolnischen durch das deadjektivische Substantiv pokutne ersetzt. Die Bedeutung von pokutne bezieht sich zum einen auf eine zu zahlende Leistung und zum anderen auf eine Entschädigung oder Schadenersatzleistung, die jmdm. gerichtlich zugesprochen wird vgl. SJP Dor. odszkodowanie pieniężne za krzywdę moralną 'Geldentschädigung für einen moralischen Schaden', vgl.

Biorąc pod uwagę kapitał zakładowy pozwanej i kwoty przeznaczane przez nią na nieuczciwą reklamę oczywiste jest, że pokutne w niskiej wysokości nie spełniałoby swej funkcji. Sprzeciw pozwanej przeciw dopuszczeniu dowodów mających wykazać kwoty przeznaczone przez nią na niedopuszczalną reklamę wskazuje, że w porównaniu z tymi kwotami wskazana w pozwie wysokość pokutnego mogłaby okazać się bynajmniej nie wysoka. (…) Skala kampanii reklamowej prowadzonej przez pozwanego z naruszeniem dobrych obyczajów, jak również sumy, jakie pozwana wydatkowała na tę kampanię, mają istotne znaczenie dla ustalenia właściwej wysokości „pokutnego”, które pozwany winien zapłacić zgodnie z art. 18. ust. 1 pkt 6 u.z.n.k.
(Gazeta Ubezpieczeniowa, 2009-03-31)

Sprichwörter

[Es wurden keine Sprichwörter gefunden.]

Sprichwörter

Nie każda pokuta Bogu przyjemna. [wörtl. Nicht jede Buße ist Gott angenehm]/ ‘Sagt man, wenn jemand Reue heuchelt.’

Pokuta późna często próżna. [wörtl. Späte Buße ist oft vergeblich.]/ ‘Die Buße sollte sofort nach dem Vergehen erfolgen.’

Pokutę na siebie przyjmuje, kto żonę pojmuje. [wörtl. Eine Buße nimmt auf sich, wer sich eine Frau heiratet.]/ ‘Für den Bräutigam beginnt mit der Eheschließung eine Zeit der Entsagungen.’

Przeproszenie jest najlepszą formą pokuty. [wörtl. Entschuldigung ist die beste Art der Buße.]/ ‘Um einen Fehler wiedergutzumachen, muss man sich entschuldigen.’

Kulturelle Kontexte

Literatur

  • Colin Dexter: Den pokání, 2002.

    (Quelle: http://www3.bookfan-static.eu/images/cover/book/3/2/5/9/3/Den-pokani-Pripad-inspektora-Morse-Colin-Dexter---w-211-h-354.jpg)
  • Viktor Franěk: Eminčino "pokání", Veselohra o třech dějstvích, 1929.
  • Viktor Arnar Ingólfsson: Pozdní pokání, 2011.

    (Quelle: http://data.bux.sk/book/032/254/0322542/large.jpg)
  • Ian McEwan: Pokání, 2003.

    (Quelle: http://data.bux.cz/book/002/549/0025495/large.jpg)
  • Vladimír Preclík: Kameny pokání, 1992.
  • Jan Václav Rosůlek: Satyrovo pokání, 1925.
  • Jiří Sahula: Drahomířino pokání, 1929.
  • Miloš Tomáš: O rozpouštění ega, 2008.

Film

  • Pokání (The Atonement, Regie Joe Wright, Drehbuch Ian McEwan), Großbritannien, 2007.

    (Quelle: http://www.musicrecords.cz/upload/catalogue/image/small/pokani.jpg)
  • Pokání (Regie Tengiz Abuladze), Sowjetunion, 1984.

    (Quelle: http://www.arara.cz/i/imgs_orig/072/179072.jpg)

Musik

  • Gustav Vožda: Pokání, Kabaretní písnička, 1929.
  • Karel Hála/ Apollobeat: Pokání (Lied, in: Detroit City), 2006.
  • Jaromír Nohavica: Pokání (Lied), 1988.

Sonstiges

  • Jakub Schikaneder: Pokání Lollardů.

    (Quelle: http://www.schikaneder.cz/wp-content/gallery/01-zivot/pokani-lollardu.jpg)

Kulturelle Kontexte

Literatur

  • Ian McEwan: Pokuta, 2002.
  • Agnieszka Ostrowska-Metelska: Pokuta po polsku, 1996.
  • Anne Rice: Pieśń Serafima 1. Pokuta, 2011.
  • Benedicta Ward: Nierządnice pustyni. Pokuta we wczesnych źródłach monastycznych, 2005.

Film

  • Pokuta (Atonement, Regie: Joe Wright), Großbritannien 2007.

    (Quelle: http://1.fwcdn.pl/po/54/74/305474/7184356.3.jpg)
  • Pokuta Karmelitańska (Regie:Leszek Tomala), Polen 2000.
  • Pokuta Pułkownika (Regie: Aleksander Kuc), Polen 1997.

Bibliographie

[Für dieses Lemma wurde keine relevante Literatur gefunden.]

Bibliographie

Górski, Konrad 1962: Zagadnienia slownictwa reformacji polskiej, in: Odrodzenie w Polsce, tom 3,2, Warszawa, S. 247.

Minikowska, Teresa 1987: „Pokuta w aspekcie językoznawczym“, in: Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia Polska 29, S. 61-88.

Nagórko, Alicja 2010: Semantyka a kultura masowa - procesy sekularyzacji w leksyce (polskiej, czeskiej, słowackiej i niemieckiej), in:  Burkacka, I./ Pawelec, R./ Zdunkiewicz-Jedynak, D. (Hgs.), Słowa - kładki, na których spotykają się ludzie różnych światów, Warszawa, S. 371-386.

Zurück

Copyright © Humboldt-Universität zu Berlin, 2009–2015
eScrinium