Polysemie
- religiös-christlich: ‘tischähnlicher Aufbau in der Kirche’
- religiös-sakrifizial: ‘Opferstätte’
- deprivativ: ‘Verzicht’
- admirativ: ‘Bewunderung’
- matrimonial: ‘Heirat’
Definition
Ołtarz
Erhöhter, einem Tisch ähnelnder Aufbau in der Kirche, an dem die Eucharistie gefeiert wird. Ein Altar kann entweder frei im Raum oder an der Wand gegenüber dem Haupteingang in die Kirche stehen. Manchmal wird der ganze Altarbereich bzw. die Altarwand als Altar bezeichnet.
Altäre können sich der Form, Platzierung und Gestaltung nach stark unterscheiden, teilweise wird der ganze Altarbereich bzw. die Altarwand als Altar bezeichnet. Es kann in einer Kirche mehrere Altäre, wie z. B. die Wand- und Seitenaltäre in vielen Kathedralen geben. Teilweise sind sie mit Schreinen verbunden, in denen heilige Gegenstände aufbewahrt werden. Auch tragbare Altäre für Prozessionen und so genannte Feldaltäre werden oft in den Kirchen aufbewahrt. Typisch und allgemein verbreitet ist jedoch ein Altar im Zentrum der Kirchenarchitektur oder eines Prozessionszuges. Der Altar gilt traditionellerweise als Mittelpunkt des gottesdienlichen Geschehens und der Verehrung Gottes. Neben der religiösen Funktion kommt Altären auch ein wichtiger kultureller Stellenwert in Kunst, Geschichte und Architektur zu.
Konnotationen
- Kerzen, Kreuz, Blumenschmuck, Messbuch
- Weihrauch
- Verehrung von Heiligen, Aufbewahrung von Reliquien
- Anhaltspunkt einer Prozession
- knien, still sein
Lexikalische Relationen
Synonyme
- mensa / Mensa ‘Tischplatte eines Altares’
- stół komunijny / Abendmahlstisch ‘in der Reformierten Kirche und vielen evangelischen Freikirchen Tisch, an dem das Abendmahl vorbereitet wird’
- stół ofiarny1 / Opfertisch
- stół Pański / Tisch des Herrn ‘in der Reformierten Kirche und vielen evangelischen Freikirchen Tisch, an dem das Abendmahl vorbereitet wird’
Opposita
- tron / Thron, vgl. tron i ołtarz ‘Thron und Altar’
Wortbildungen
Substantive
- ołtarzyk1 ‘Diminutiv von ołtarz’, vgl. domowy ołtarzk ‘Hausaltar’
- ołtarzyk2 ‘ein tragbares, beidseitiges Bild, das in der katholischen Kirche bei Prozessionen umhergetragen wird’
Adjektive
- ołtarzowy1‘zum Altar gehörig, Altar-’, vgl. obrus ołtarzowy ‘Altartischtuch’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- kandydat na ołtarzegehoben‘eine männliche Person, die selig gesprochen wird’
- kandydatka na ołtarzegehoben ‘eine weibliche Person, die selig gesprochen wird’
- ołtarz polowy ‘ein provisorisch errichteter Altar, für eine Messe unter freiem Himmel’
- Sakrament Ołtarza / Altarsakrament ‘Eucharistie, Abendmahl’
- wynosić/ wynieść <kogoś> na ołtarze1, gehoben / zur Ehre der Altäre erheben ‘Heiligsprechung’
Kollokationen
- klękać przed ołtarzem
- klęczeć przed ołtarzem
- kłaść na ołtarzu
- modlić się przed ołtarzem
- ołtarz barokowy
- ołtarz boczny
- ołtarz drewniany
- ołtarz główny
- ołtarz gotycki
- ołtarz i ambona
- ołtarz Wita Stwosza
- replika ołtarza
- ustawić na ołtarzu
- zdobić ołtarz
Belege
ecztery razy więcej niż zwykle trzeba będzie zapłacić za nocleg w Rzymie w dniach, w których finalizować się będzie beatyfikacja Jana Pawła II - donosi włoski dziennik "Corriere della Sera". Rekordy padną 1 maja - dokładnie tego dnia papież Polak ma być wyniesiony na ołtarze. "W pięciogwiazdkowym hotelu, w którym zwykle za noc trzeba płacić 410 euro, pierwszomajowa taryfa wyniesie 1,5 tys. euro"
Rzym podbija ceny, Dziennik Zachodni, 2011-02-22
żeby nikt nie widział. Wielu z budowy wyjeżdżało w soboty po robocie do rodzin. Strażnikom na portierni da się wódki, żeby też nic nie widzieli, nie słyszeli. Na wszelki wypadek powie im jeszcze, że obchodzi urodziny. Zasłoni się okno, stół będzie za ołtarz, nakryje się czymś białym. Kupi świece. Krucyfiks by się przydał, a nie wie, czy Ksiądz ma. Może u niej w domu jest, niech wyniesie. Tylko też tak, żeby nikt nie widział. I wyniosła. Myśli pan, że była aż
Wiesław Myśliwski, Traktat o łuskaniu fasoli, 2007
w gromady, chroniąc wewnątrz dzieci i kobiety. Przyboczni Pełnomocnika bawili się szturmówkami i czekali na sygnał do ataku, ale Pełnomocnik tym razem nie zamierzał zajmować się ludźmi. – Rozwalcie to! – wskazał na stół i ławki, a jego ludzie natychmiast metodycznie zaczęli niszczyć prowizoryczny ołtarz. Złapałem hostię z patery i wcisnąłem pod koszulę, po czym ukląkłem przy Antonim, próbując go cucić i tamować krew z rozciętej głowy. Kiedy z ołtarza zostały już tylko drzazgi, Pełnomocnik ruszył pod kościół. Z całej siły zatrzasnął drzwi i kazał zabić
Małgorzata Saramonowicz, Sanatorium, 2005
nie, proszę, żeby ksiądz został tu ze mną przy ołtarzu... - wydobyły się ze mnie słowa. - Bardzo mi się ksiądz przyda. - "Boże, Boże, nie odbieraj tej prostej wiary babkom i dziatkom, że jak ktoś staje przed ołtarzem, to ma coś do powiedzenia" - modliłem się w duchu. Muszę wam zdradzić prawdę, że wasz ukochany ksiądz to wam tu nabajał. Ze mnie nie jest żaden pisarz. Prawdę wam tylko powiedział, że nazywam się Stanisław Madej. A słyszeliście historię
Jan Grzegorczyk, Chaszcze, 2009
Zgodnie z pierwotnym planem, papież przejdzie przez wadowicką bazylikę pw. Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny tylko w towarzystwie najbliższych współpracowników. To właśnie w tej świątyni Karol Wojtyła został ochrzczony i to tutaj odbyła się jego msza prymicyjna. Wiadomo, że papież podejdzie do ołtarza głównego, przed którym będzie stał klęcznik. Następnie przejdzie do chrzcielnicy papieskiej, by skierować się do bocznego wejścia w stronę domu rodzinnego Jana Pawła II.
Duchowo gotowi na spotkanie, Dziennik Zachodni, 2006-05-25
Definition
Ołtarz
Alttestamentlich, im Judentum, in der griechischen und römischen Antike sowie in anderen polytheistischen Religionen: Ein Ort, an dem Gott oder Gottheiten Opfer dargebracht werden. Gleichzeitig können an einem Altar Gottheiten auch verehrt werden (vgl. antike Altarbauten wie der Pergamonaltar).
Die astrologische Bezeichnung eines Sternenbildes am Südhimmel leitet sich von der Form eines prototypischen antiken Rauchaltars ab und geht auf lat. ara zurück.
Konnotationen
- ein Tier schlachten und verbrennen
- Rauch, Blut, Feueropfer
- Abbildungen, Statuen, Ikonen
Lexikalische Relationen
Synonyme
- kamień / Stein
- stół / Tisch
- stół ofiarny2 / Opfertisch
Wortbildungen
Adjektive
- ołtarzowy2 ‘Altar-’, vgl. stół ołtarzowy ‘Altartisch’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- gwiazdozbiór ołtarza / Der Altar ‘ein Sternbild des Südhimmels, das in der griechischen Mythologie einen Altar(tisch) der Götter darstellt’
Kollokationen
- marmurowy ołtarz
- Ołtarz Dwunastu Bogów
- ołtarze bogów
- ołtarze ofiarne
- Wielki Ołtarz Zeusa
Belege
mieli tu pracować do końca swych dni. Zobaczyli ludzi głodnych. Niepiśmiennych. Trędowatych. Choć pierwsi katoliccy misjonarze przybyli na Flores kilkadziesiąt lat wcześniej, tubylcy wciąż wierzyli w święte drzewa i magiczną moc kur. Kiedy rzucali na kogoś przekleństwo - zabijali czarną, kropili jej krwią ołtarz zemsty. Kiedy z jakiegoś powodu chcieli klątwę odwołać - zabijali kurę białą. Do dzisiaj niektórzy tak robią, do dzisiaj w to wierzą. Ale wierzą także w Trójcę Świętą i nie opuszczają żadnej niedzielnej mszy. Do kościoła mają zwykle niedaleko, bo misjonarze zbudowali na Flores
Wojciech Tochman, Córeńka, 2005
w Indiach jest o wiele gorzej, tutaj nie umiera się z głodu. Jednak młodzi chcą uciec, żyć inaczej, w telewizorze. Mijają nas samochody, autobusy załadowane pasażerami i drobiem. W czwartki, soboty przebłaguje się boginię. Krew kur i koźląt, rozlana na ołtarz, zaspokaja jej boskie pragnienie. Mięso zjadają ludzie. Na skraju dżungli dwóch kapłanów adoruje czarny posąg Kali, ubranej w srebro. Bramini podrzynający zwierzęta mają najjaśniejszą skórę, najbardziej europejskie twarze. Z posągu bogini spływa krwawy pot. Rytmiczny bęben, gesty bramina okadzającego ołtarz.
Manuela Gretkowska, Światowidz, 1998
Pasja według Majów, Dziennik Zachodni, 2006-11-22
Śląskie pisanki, Dziennik Zachodni, 2002-03-29
Miłość od pierwszego ugryzienia I, Gazeta Poznańska, 2006-11-10
Definition
ołtarz
Sinnbildhaft über ein Opfer gegenüber einer Instanz oder Vorstellung, zugunsten deren auf etwas verzichtet wird.
Im Polnischen in der Regel vor allem im Phrasem poświęcić <coś> na ołtarzuczegoś ‘<etw.> auf dem Altar <Substantiv im Genitiv> opfern’, und złożyć <coś> na ołtarzu czegoś ‘<etw.> auf dem Altar <Substantiv im Genitiv> legen’ das hyperbolisch zum Ausdruck gibt, dass in verschiedenen gesellschaftlichen Bereichen Opfer gebracht werden, um kollektive, ideelle oder persönliche Interessen zu fördern. Das Aufgeben wird vom Sprecher kritisiert, der neue Wert / Grundsatz erscheint ihm als minderwertig. Teilweise ironisch über jemanden verwendet, wenn er die Größe seiner Opfer übertrieben darstellt.
Das Profil entstand vermutlich als Abwandlung des Phrasems <etw.> auf dem Altar des Vaterlands opfern ‘etw. Nützliches für das eigene Land oder die Allgemeinheit tun’. Dieses Phrasem wurde insbesondere im Kontext nationaler Bewegungen verwendet, heutzutage ist es veraltet oder wird nur noch scherzhaft oder als Zitat gebraucht.
Metaphorisches Symbol eines höheren Ziels oder Ideals, das ein sinnhaftes Opfer fordert. Dabei rücken die Verluste und Unannehmlichkeiten in den Fokus und werden von dem Sprecher bewertet. Dieses Profil wird meistens kritisch, aber auch hyperbolisch oder ironisch gebraucht.
Konnotationen
Konnotationen
- sich / etw. für ein höheres Ziel aufopfern
Lexikalische Relationen
[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- składać <coś> na ołtarzu <czegoś>gehoben : <ktoś> składa coś/kogoś na ołtarzu czegoś / [wörtl. jmdn. legt etwas auf dem Altar nieder], vgl. składać na ołtarzu ojczyzny / auf dem Altar des Vaterlandes opfern ‘etw. für das Vaterland opfern’
- poświęcać <coś/ kogoś> na ołtarzu <czegoś>gehoben : <ktoś> poświęca coś/kogoś na ołtarzu czegoś [wörtl. jmdn. opfert etwas auf dem Altar]
Kollokationen
- ołtarz dobra publicznego
- ołtarz honoru
- ołtarz nauki
- ołtarz ojczyzny
- ołtarz sprawy
- polityczny ołtarz
Belege
Jacka Nicholsona albo Roberta De Niro. Ja obsadzałam Pawła i było to tak nierzeczywiste jak wspólna noc z Robertem lub Jackiem. Paweł był na wyciągnięcie ręki, lecz nigdy jej nie wyciągnęłam. Czy mogłam być z tego dumna? Czy jest sens złożyć miłość na ołtarzu cudzego małżeństwa? Nie mówiłam mu o wątpliwościach. Zresztą, kiedy miałam mu mówić? Pił herbatę i pędził do domu. Żona czuła się coraz gorzej, sam odbierał dziecko z przedszkola, cud, że zdążał mnie odwieźć do domu. Romans samochodowy, powiedziała
Bogusława Jędrasik, Gorączka opowiadania wyuzdane, 2007
każdy czas ma bowiem swoich bohaterów, w każdym momencie dziejów kto inny poświęca co innego dla innego wyższego dobra; można poświęcać krew i życie na ołtarzu Ojczyzny, można poświęcać lata dobrobytu na ołtarzu kupieckiego honoru, a można poświęcać świetlaną przyszłość w imię lojalności wobec kogoś, kto absolutnie nie nadaje się do przebywania w towarzystwie, a w momencie orgazmu robi straszną minę; o, nie czas na kpiny w obliczu córki drobiowego potentata, która, odwróciwszy się w kierunku
Jacek Dehnel, Balzakaina, 2008
No, chłopcze! (popycha go lekko i życzliwie w stronę Zosi) ORSON (przyklęka przed Zosią na jedno kolano) - Proszę cię o rękę. (cicho) Po raz ostatni. MAJOR I - Vivat państwo młodzi! ZOSIA - Kiedy już tak wszyscy na ołtarzu ojczyzny składają ofiary... Pauza. MAJOR II (macha ręką z rezygnacją, odwraca się do Starego Wiarusa i woła do niego) - Amen! STARY WIARUS (salutuje) - Rozkaz! Major II zasiada przy stole plecami do wszystkich i tak już pozostaje do
Sławomir Mrożek, Teatr 5 (Krawiec 1964, Tango 1964,Czarowna noc 1963, Śmierć porucznika 1963), 1998
potraktowano jak szarlatana, Fulton znalazł się w zakładzie dla obłąkanych, Pasteura wyśmiewali ignoranci i nieucy; Giordana Bruna spalono na stosie! Wyprzedziłem swoją epokę i dlatego zostałem zdeptany i wyszydzony! No cóż, panowie, proszę, przygotujcie stos, niechaj spłonę jako ofiara na ołtarzu nauki. A po latach imię moje będziecie wymawiali ze czcią. Będziecie mi stawiali pomniki. Geniusz Witolda Soteli zatryumfuje nad nieuctwem różnych Ligenhornów, Garraudów, Adlerów! Na nic wasze zajadłe intrygi! Nie unicestwicie mojego geniuszu! Na razie jednak musiałem się bronić! Wystosowałem
Jan Brzechwa, Opowiadania drastyczne, 1966; 1967; 1968
który byłby zupełnie zrozumiały z racji narodowości Prestona, gdyby nie jego komiczna wręcz przesadność. Najlepszym przykładem jest chyba wyrażane kilka razy przez bohaterów przekonanie, że „rząd AMERYKAŃSKI nie może / nie odważy się bezkarnie zabić AMERYKAŃSKIEGO obywatela” – można domniemywać, że złożenie na ołtarzu bezpieczeństwa narodowego USA człowieka innej nacji, lub podobne zachowanie rządu innego państwa, jest absolutnie akceptowalne i zdziwienia by nie wzbudziło.
Jakub Gałka, Pociągiem przez kanion, Esensja, 2007-11
I choć meksykański reżyser pokazał już, że potrafi realizować tak różne filmy, jak „Labirynt fauna”, „Cronos” i „Blade II”, wierni fani Petera Jacksona mają prawo czuć pewien niepokój. Nie dość, że del Toro złożył treść i reżyserięna ołtarzu scenografii i formy, to jeszcze jego wizja – trzeba podkreślić: oszałamiająca – trzyma się niebezpiecznie blisko stylizacji z „Labiryntu fauna”. Co nie znaczy, że „Hellboya” – niezależnie od kontekstu przeszłych i przyszłych dokonań reżysera – obejrzeć nie warto. Warto, choćby
Jakub Gałka, Piekielnie ładny film, Esensja, 2008-09
Jest dokładnie tym, czym chcieli go uczynić jego twórcy: lekkostrawną amerykańską przygodówką ze znanymi twarzami, prawie dowcipnymi dialogami, garścią efektów specjalnych i kilkoma tajemnicami w tle. Skuteczność tego przepisu widać już w wynikach finansowych. Tylko że jeśli już musimy czasem złożyć ofiarę na ołtarzu hollywoodzkiej komercji i wybrać się na taki film do kina, to warto się zastanowić, czy aby na pewno chcemy pozwolić twórcom filmowym, żeby tak nachalnie obrażali naszą inteligencję niedopracowaną fabułą.
Dawid Klimczak, Festiwal absurdu, Esensja 01 (LXXIII), 2008-02
Same sprowadzają się do ciała i uzależniają od ciała. Nie tyją, nie siwieją, nie starzeją się długo, wiedząc, że tyle są warte, ile ich ciało. Ukochanego mężczyznę obdarowują tym, co dla nich samych ma największą wartość - swoim ciałem. Oddają się na ołtarzu swojego ciała i od kochanka oczekują entuzjastycznego przyjęcia tego daru. Mężczyźni jednak biegli są w tworzeniu różnych podziałów. Oddzielają to, co starszym siostrom wydaje się jednorodne i niepodzielne: ciało od uczuć, od rozumu, od duszy. Tworzą hierarchie ważności. Dlatego mężczyźni, biorąc
Olga Tokarczuk, Podróż ludzi księgi, 1996
Kiedyś ludzkość będzie wiedziała, że żyła, o ile jakiś kretyn-wirtuoz potrafi zagrać to, co napisałem. Orkiestra to już nie to - jestem jedynym muzykiem, który mniej uznaje symfoniczną muzykę od fortepianu. Ja to, wie pani, rzeczywiście spaliłem się na ołtarzu sztuki - powiedział to tak po prostu i zaśmiał się tak głupawo, że frazes ten nie wydał się Heli śmiesznym. - Ale na to trzeba być odważnym.
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Pożegnanie jesieni, 1927
Co gorsza, chyba rzadko się zdarzy, że czytelnikowi zafascynowanemu dyskusjami o wkładzie różnych nacji w rozwój matematyki przypadnie do gustu zakończenie rodem raczej z powieści grozy i vice versa. Wydaje się, że Antonio Gómez Rufo chciał stworzyć interesującą opowieść o człowieku, który najpierw poświęca miłość na ołtarzu nauki, zaś potem cały jego wysiłek badawczy służyć ma odzyskaniu ukochanej. Niestety, efekt ten w „Morzach strachu” nie został osiągnięty, gdyż autor zbyt wiele energii poświęcił na rozmaite dygresje zamiast skoncentrować się na konstruowaniu spójnej i ciekawej fabuły. Tytuł: Morza strachu Tytuł
Marcin Mroziuk, Tajemnica nieśmiertelności, Esensja, 2008-10
Prezes swego czasu zadeklarował lojalność wobec ministra - twierdzi jeden z pracowników resortu. - Wąsacz uważał go za cennego fachowca. Ale, doświadczenie uczy, nawet najlepszy fachowiec może złożyć głowę na politycznym ołtarzu, jeżeli tego wymaga partyjna racja stanu. A w imię owej racji należy pomóc odstawionemu na boczny tor Alotowi. Jednak według naszych informacji kandydatura Stanisława Alota na szefa hazardu w Polsce nie jest wcale taka pewna.
Toto-Alot, Polityka, 2000-01-15
Definition
Ołtarz
Metaphorisch: Heiligtum, Gegenstand oder Ort der Würdigung, Verehrung und Bewunderung; Mittelpunkt der Aufmerksamkeit. Drückt aus, dass etwas oder jemand an erster Stelle steht, bzw. eine Autorität oder ein Symbol für etwas darstellt, eine Situation dominiert. Zumeist ironisch verwendet, der Sprecher spielt auf eine übertriebene Aufmerksamkeit oder Achtung an.
Wie Ikone auch für eine repräsentative oder kultische Darstellung von einer Idee oder einem Wert (Altar der Ruhe).
Im Polnischen ist die spezfizierende Erweiterung durch den Genitiv oder ein Relationsadjektiv typisch.
< ołtarz + Nomen im Gen. >
< Relationsadjektiv + ołtarz >
Konnotationen
- Pathos
- falscher Kult
- bewusste Übertreibung
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
wynosić <kogoś/ coś> na ołtarze2, gehoben / zur Ehre der Altäre erheben ‘jmdn./etw. bewundern, verehren’
Kollokationen
- ołtarz nauki
- ołtarz sztuki
- polityczny ołtarz
- regionalny ołtarz
Belege
Nie ten zmysł go tu przywiódł i nie tego wrażenia szukał, a jednak nozdrza rozdęły się studentowi, oko błysnęło... Oho, kapustka... Wielki gar gotującej się kapusty perkotał mu słodko na kuchni. Nie chciał, lecz naprawdę musiał schylić czoła przed ołtarzem sztuki kulinarnej, wdychać z lubością kapuściane aromaty, włożyć palec do gara - nie lękając się wcale poparzenia, i wreszcie zakosztować zdobyczy. Tak zastała go Lidka. Ja wcale nie... ja zupełnie wcale... - bełkotał z pełnymi ustami, podczas gdy
Robert Urbański; Jacek Kondracki, Operacja „Dunaj”, 2009
Wielkimi krokami zbliża się 70. rocznica śmierci Wojciecha Korfantego. Zapowiadają się pompatyczne obchody, które z jednego powodu budzą mój niepokój: jesteśmy bowiem bliscy wyniesienia tego polityka na regionalne ołtarze, zapominając, że był on człowiekiem ze wszystkimi zaletami i wadami, że miał nie tylko wzloty, ale i upadki, że mówią o nim wielkie zasługi, ale i niemałe grzeszki. Jeśli przy okazji sierpniowej rocznicy ostatecznie wymyślimy sobie świętego, to już potem na wieki
Korfanty nie był święty, Dziennik Zachodni, 2009-08-07
Amerykanów do demokracji: chcą bezgranicznie wierzyć w swoich przywódców, podejrzliwi stają się dopiero wtedy, gdy są po temu powody. Do tego ostatnie wybory miały dla demokratów wymiar niemal biblijny - po ośmiu latach Busha liberalna Ameryka wybrała swojego odnowiciela, w dzień inauguracji wprowadziła go napolityczne ołtarze, a teraz adoruje licząc, że w ten sposób pomoże mu pokonać kryzys. O wiele trudniej znaleźć w Waszyngtonie jawnych przeciwników prezydenta. Z poparciem na poziomie 61 proc. Obama jest zbyt popularny, by republikanie chcieli go frontalnie atakować, zwłaszcza że ich własna partia jest
Wiosna Obamy, Polityka, 2009-04-25
źródeł siły, która pozwoliła Polakom doprowadzić do zmian, które przez te ćwierć wieku przeszedł nasz kraj. A jak wiele zmieniliśmy, widać najlepiej, gdy przypomnieć sobie, że tamte słowa wypowiedziane były w obliczu panującego jeszcze wtedy Edwarda Gierka, którego dzisiaj resentymenty wynoszą napolityczny ołtarz. Dziś tak wielu z nas z trudem pamięta, jak bardzo tęskniliśmy za zmianami, jak powszechnie nieznośna była tamta rzeczywistość, z jej zakłamaniem, zniewoleniem, zależnością od sąsiedniego mocarstwa i propagandą nazywającą to wszystko sukcesem. Wagę zmian, jakie zaczęły się wkrótce po pierwszej
Siła papieskiego słowa, Gazeta Krakowska, 2004-06-02
jednak nie zamierzają. Radny Pająk cytuje fragmenty przemówienia wojewody Stępnia, wygłoszonego 18 lipca 1968 roku. Samorządowiec Akcji obiecuje, że o ówczesnych wystąpieniach wojewody będzie informował opinię publiczną na bieżąco. - To własnie SLD, obecny orędownik wspólnej Europy i wejścia Polski do NATO wynosi na polityczny ołtarz swojego bohatera, który w okresie komunizmu publicznie głosił, że naszemu marszowi naprzód usiłują stanąć na drodze bynajmniej nie jakieś nieokreślone siły, lecz podjudzony i wspomagany zza granicy zjednoczony front niedobitków reakcji, zbankrutowanych graczy politycznych, wszelkiej maści rewizjonistów i elementów syjonistycznych”- uważa M.
Polityczna amnezja, Dziennik Bałtycki, 2011
historii kryminalno-społecznej szczególnie humorystycznego wymiaru. Ta zamierzona, świadoma i konsekwentnie stosowana metoda opisu sytuacji i postaci przy zastosowaniu żartu, parodii, czy sytuacji jak z komedii slapstickowej (scena w gabinecie Pardalota rzuciła mnie na kolana, gdzie w paroksyzmach śmiechu biłem pokornie czołem w ołtarz mojej adoracji dla pomysłowości Mendozy) czyni lekturę powieści satysfakcjonującą i świetnie zapamiętywalną. Nawet pobieżny czytelnik natknie się tutaj na frazy, gierki słowne czy "gotowce", które mogą z powodzeniem stanowić jeśli nie chwilowe motto, to przynajmniej kultową sygnaturkę na końcu wiadomości e-mail.
"Rona"; "Nieszpory", Przygoda fryzjera damskiego, Usenet -- pl.rec.ksiazki, 2003-11-27
Definition
Ołtarz
Sinnbildlich für die Eheschließung; Heiraten, Hochzeit. Es bleibt häufig offen, ob es sich um eine kirchliche oder standesamtliche Trauung handelt, die religiöse Bedeutung des Rituals tritt in den Hintergrund.
Im Polnischen geht dieses Profil wahrscheinlich auf Phraseme zurück, hat sich aber als Lexembedeutung verselbstständigt. Die matrimoniale Bedeutung kann durch die Verbindung von ołtarz mit den Präpositionen do und przed realisiert werden.
< do ołtarza >
< przed ołtarzem >
< przed ołtarz >
Konnotationen
- feierlich, verpflichtend, ewig
- Weiß
- Braut, Bräutigam, Trauzeugen, Eltern, Trauringe, Kuss, Urkunde
- Einzug, Brautkleid, Schleppe, Blumen
Lexikalische Relationen
Synonyme
- ślubny kobierzec ‘Teppich, auf dem die Braut und der Bräutigam während der Traung stehen - metonymisch: die Trauung’, vgl. stanąć na ślubnym kobiercu ‘vor den Traualtar treten’
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- iść do ołtarzabuchsprachlich / zum Altar schreiten ‘(kirchlich) heiraten’
- prowadzić <kogoś> do ołtarza / jmdn. zum Altar führen ‘jmdm. im Rahmen der Trauungszeremonie zum Altar führen’
- pójść do ołtarzabuchsprachlich / zum Altar gehen ‘(kirchlich) heiraten’
- stanąć przed ołtarzembuchsprachlich / vor den Altar treten ‘(kirchlich) heiraten’
- zaciągnąć do ołtarzascherzhaft : <ktoś> zaciąga do ołtarza <kogoś> [wörtl. jmdn. zum Altar schleppen] ‘jmdn. zur Heirat zwingen’
- zaciągnąć przed ołtarzscherzhaft : <ktoś> zaciąga przed ołtarz <kogoś> [wörtl. jmdn. vor den Altar schleppen] ‘jmdn. zur Heirat zwingen’
Belege
Dodatkiem, bez którego nie może się obejść żadna panna młoda, jest odpowiednie nakrycie głowy. Welon od zawsze pełnił przede wszystkim rolę symboliczną, przypominając o niewinności panny, która szła do ołtarza. Tradycję należy szanować, ale moda podąża własną drogą. Na pierwszy plan wysuwa się funkcja ozdobna ślubnego przybrania głowy. W tym sezonie obok welonów z kryształowym połyskiem dobrze widziane są fantazyjne upięcia i kapelusze. Trzeba je przede wszystkim dopasować do wzrostu panny młodej, figury
Nie tylko welon, Dziennik Zachodni, 2006-05-15
wesele i poprawiny w restauracji Valdi Plus w Borowej Wsi. Pierwszego dnia grał zespół, następnego didżej prowadził zabawę. Starsze ciocie bawiły się równie dobrze przy walczyku, jak przy techno. – Miałam dwa marzenia – zwierza się Agnieszka. – Chciałam, żebydo ołtarza poprowadził mnie tata, bo to takie symboliczne oddanie ręki córki mężowi, którym stanie się za chwilę. Po drugie, suknia ślubna miała być szeroka i uszyta z koronek sprowadzonych z Włoch. Dzień ślubu jest wyjątkowy, niepowtarzalny, najlepszy.
Weselne dzwony, Dziennik Zachodni, 2005-10-24
Tańce, hulanki, mięsiwa, Gazeta Poznańska, 2004-01-07
Wszystko wskazuje na to, że i Hugh Grant bliski jest ołtarza. Gwiazdor „Czterech wesel i pogrzebu” i obu części filmów o Bridget Jones najpewniej może zostać usidlony przez 30-letnią Jemimę Khan, rozwódkę z dwojgiem dzieci.
Cztery wesela i chrzciny, Dziennik Zachodni, 2005-01-04
Wortindex
- gwiazdozbiór ołtarza
- iść do ołtarzabuchsprachlich
- kamień
- kandydat na ołtarzegehoben
- kandydatka na ołtarzegehoben
- mensa
- ołtarz polowy
- ołtarzowy1
- ołtarzowy2
- ołtarzyk1
- ołtarzyk2
- pomnik
- poświęcać <coś/ kogoś> na ołtarzu <czegoś>gehoben
- pójść do ołtarzabuchsprachlich
- prowadzić <kogoś> do ołtarza
- Sakrament Ołtarza
- składać <coś> na ołtarzu <czegoś>gehoben
- stanąć przed ołtarzembuchsprachlich
- stół
- stół komunijny
- stół ofiarny1
- stół ofiarny2
- stół Pański
- ślubny kobierzec
- tron
- wynosić <kogoś/ coś> na ołtarze2, gehoben
- wynosić/ wynieść <kogoś> na ołtarze1, gehoben
- zaciągnąć do ołtarzascherzhaft
- zaciągnąć przed ołtarzscherzhaft
Semantischer Wandel
In den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen werden i.d.R. zwei Bedeutungen von ołtarz ‘Altar’ aufgeführt: 1) stół do mszy/ do nabożeństwa ‘Tisch für die Messe/ für den Gottesdienst’; 2) miejsce składania ofiar kultowych ‘Stätte zum Niederlegen der Kultopfer‘, vgl. SJPDor. 1958-1965, PSWP 1995-2005, ISJP 2000, USJP 2003, WSJP 2007-2012.
Das SuP unterscheidet für das Lemma ołtarz die Profile: religiös-christlich, religiös-sakrifizial, deprivativ, admirativ und matrimonial. Die religiösen Profile schließen unter anderem die vorangegangenen Explikationen der polnischen Wörterbücher ein. Die drei weiteren Profile resultieren aus metaphorischen Wendungen mit dem Begriff Altar.
Außerhalb des religiösen Diskurses wird das religiös-christliche Profil vor allem in Bezug auf die architektonischen Formen der Altäre, die als Kunstobjekte betrachtet werden, verwendet. Das berühmteste Beispiel Polens ist ołtarz Wita Stwosza – der Flügelaltar in der Krakauer Marienkirche von Veit Stoß, dessen Kopien, Miniaturen und Abbildungen in Museen ausgestellt werden. (Der sakrale Bezug des Objekts verliert somit seine Relevanz, die Benennung geht in das Sprachinventar der Kunstgeschichte ein.) Das religiös-christliche Profil bezieht sich auch auf die Heilig- und Seligsprechung, die auf die Vision aus der Johannes-Offenbarung anknüpft und als Phrasem wynosić na ołtarze ‘Zur Ehre der Altäre erheben’ sprachlich realisiert wird, vgl. "(…) unter dem Altar die Seelen derer, die hingeschlachtet wurden um des Wortes Gottes willen" (Offb. 6,9-11). Im gegenwärtigen Sprachgebrauch ist vor allem die säkularisierte Variante dieses Phrasems verbreitet. Diese findet oft in der Publizistik ihre Anwendung und wird im SuP dem admirativen Profil zugeordnet. Personen oder Gegenstände werden als Ausdruck der Bewunderung mit einem Altar verglichen. Derartiger Vergleich hat einen buchsprachlichen Charakter. Das säkularisierte Phrasem wynosić na ołtarze kann jedoch auch hyperbolisch, vor allem als Mittel der journalistischen Stilisierung (vgl. Belege im admirativen Profil) gebraucht werden. Ein Vergleich alltäglicher Gegenstände mit einem Altar wirkt hingegen salopp. In solchen Äußerungen werden oft weitere umgangssprachliche Ausdrucke gebraucht, vgl. gapić się na monitor jak na ołtarz ‘einen Bildschirm wie einen Altar anglotzen’.
Das religiös-sakrifiziale Profil bezieht sich auf Niederlegung eines kultischen Opfers auf dem Altar. In der Gegenwartssprache wird das Thema des Opferganges häufiger in einer säkularen Bedeutung gebraucht. Diese wird im SuP als ein Verzichtsprofil aufgeführt. Dabei werden Konstruktionen wie złożyć ‘niederlegen’, poświęcić ‘opfern’ etc. na ołtarzu (+czegoś) ‘auf dem Altar von etwas’ verwendet. (Das Lexem ołtarz verlangt also eine Ergänzung.) Solche Wendungen wirken gehoben und werden meisten in der Literatur und in der Publizistik gebraucht (vgl. Belege im Verzichtsprofil).
Das matrimoniale Profil wird vor allem mit Äquivalenten des Phrasems zum Altar führen realisiert, vgl.: iść do ołtarza/ zum Altar schreiten; prowadzić <kogoś> do ołtarza/ jmdn. zum Altar führen; pójść do ołtarza/ zum Altar gehen; stanąć przed ołtarzem/ zum Altar treten. Die Ausdrücke haben einen buchsprachlichen Charakter und beziehen sich auf eine kirchliche Hochzeit. Oft, vor allem in den umgangssprachlichen Varianten, wie z.B.: zaciągnąć do ołtarza ‘vor den Altar schleppen’, oder in der elliptischen Verwendung des Wortes ist das Element des kirchlichen Vollzugs der Trauung nicht mehr vorhanden, vgl.:
Wszystko wskazuje na to, że i Hugh Grant bliski jest ołtarza. Gwiazdor „Czterech wesel i pogrzebu” i obu części filmów o Bridget Jones najpewniej może zostać usidlony przez 30-letnią Jemimę Khan, rozwódkę z dwojgiem dzieci. (Cztery wesela i chrzciny, Dziennik Zachodni, 2005-01-04)
Im gegenwärtigen Sprachgebrauch sind die säkularen Profile des Substantivs ołtarz sehr häufig und werden in einem breiten Verwendungsspektrum gebraucht.
Sprichwörter
Co ołtarz to ofiara. [wörtl. Je Altar dann Gabe.]/ ‘kritisch über die Aufforderung zum Spenden für die Kirche’
Kto ołtarzowi służy, z ołtarza żyje. [wörtl. Wer dem Altar dient, vom Altar lebt.]/ ‘über die hohen Einnahmen der Kirche’
Nie czas przy ołtarzu medytować. [wörtl. Es ist nicht die Zeit am Altar zu meditieren.]/ ‘über die Notwendigkeit des Handelns’
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Tadeusz Chrzanowski: Ołtarz Mariacki Wita Stwosza, 1985.
- Edward Szuster: Ołtarze wietrzeją co dnia, 1983.
- Gustaw Herling-Grudziński: Skrzydła ołtarza, 2004.
- Jan Majdecki: Jasnogórski ołtarz ojczyzny, 1988.
Filme
- Dwa ołtarze, dwie pielgrzymki. Polacy 87/99 (Regie: Ewa Pytka), Dokumentarfilm, Polen, 1999.
- Mój ołtarz (Regie: Jacek Januszyk & Adam Sikora), Dokumentarfilm, Polen, 1995.
- Rozbity ołtarzyk (Regie: Stanisław Szwarc-Bronikowski), Dokumentarfilm, Polen, 1978.
- Papieskie ołtarze (Regie: Anna Maria Mydlarska), Dokumentarfilm, Polen, 1998.
Sonstiges
-
Altar vor einem Supermarkt während Fronleichnam(Quelle: http://bi.gazeta.pl/im/61/de/d5/z14016097Q,Oltarz-na-procesje-Bozego-Ciala.jpg)
Bibliographie
Zgrzywa, Jan 2002: „Określenia metaforyczne z wyrazem ołtarz“, in: Studia Językoznawcze: synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, Szczecin, Bd. I, S. 463-470.