Polysemie
- personal: ‘Jesus’
- ikonographisch: ‘Darstellung von Jesus’
- doktrinär: ‘Lehre von Jesus’
- messianistisch: ‘Prophet, Messias’
- emotional: ‘Interjektion’
Definition
Chrystus
In Bezug auf Jesus, der laut christlichem Glauben Sohn Gottes und eine der drei Wesenheiten Gottes ist. Er hat die Menschheit erlöst, indem er sie durch seinen Opfertod am Kreuz von ihren Sünden befreit hat. Viele der Vorstellungen von Jesus Christus, die gläubige Christen haben, werden im Glaubensbekenntnis festgehalten, vgl. das ökumenische Glaubensbekenntnis: „Ich glaube an […] Jesus Christus, seinen [Gottes] eingeborenen Sohn, unsern Herrn, geboren von der Jungfrau Maria, gelitten unter Pontius Pilatus, gekreuzigt, gestorben und begraben, hinab gestiegen in das Reich des Todes, am dritten Tage wieder auferstanden, aufgefahren in den Himmel; er sitzt zur Rechten Gottes, des allmächtigen Vaters, von dort wird er kommen, zu richten die Lebenden und die Toten. […]“.
Christus gilt für Gläubige sowohl als lebendiger und gegenwärtiger Gott als auch historische Person, die laut Überlieferung am Anfang unserer Zeitrechnunglebte und dessen Leben und Lehre im Neuen Testament (insb. in den Evangelien) wiedergegeben werden.
Das Wort Chrystus wird oft als Beiname bzw. ein weiterer Eigenname von Jesus verstanden; oft beisammen als Jezus Chrystus stehend.
Sg. tant., Großschreibung.
Konnotationen
- verkündet neue Lehre, predigt Liebe und Frieden, bewirkt Wunder, leidet unschuldig
- heilig, makellos, gütig, barmherzig, verständnisvoll, freundlich
- der gute Hirte, Lamm, Bräutigam, Alfa und Omega, IHS (Iesus Hominum Salvator), Fisch, Pelikan, Phönix
Lexikalische Relationen
Synonyme
- Baranek Boży ‘Lamm Gottes’
- Dobry Pasterz 'der Gute Hirt'
- Jezus1 ‘Jesus’
- Książę Pokoju 'Friedensprinz'
- Mesjasz1 ‘Messias’
- Odkupiciel ‘Loskäufer von der Sündenschuld’
- Syn Boży ‘Gottes Sohn’
- Syn Człowieczy ‘Menschensohn’
- Zbawiciel1 ‘Erlöser’
Wortbildungen
Substantive
- antychryst ‘Antichrist’
- chrystianizm ‘Christianismus’
- chrystianizacja ‘Christianisierung’
- chrystologiafachsprachlich ‘Christologie’
- chrystuskiumgangssprachlich ‘Jesuslatschen’
- chrystusowiec ‘Mitglied des Towarzystwo Chrystusowe dla Polonii Zagranicznej, dt. in etwa: Christusgesellschaft für das Polentum im Ausland’
Verben
- chrystianizować ‘christianisieren’
Adjektive
- chrystianizacyjny ‘christianisierend / Christianisierungs-’
- Chrystusowy1 ‘zu Christus (personales Profil) gehörend’, vgl. krew Chrystusowa ‘Blut Christi’, uczniowie Chrystusowi ‘Jünger Christi’, namiestnik Chrustosowy ‘Stellvertreter Christi; Papst’
- chrystusowy2 ‘so wie bei Christus (personales Profil)’, vgl. chrystusowa broda ‘Jesusbart’, chrystusowy wiek/ lata chrystusowe ‘Alter von 33 Jahren <bei Männern>’
- pochrystusowyselten ‘nachchristlich’
- przedchrystusowyselten ‘vorchristlich’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- ciało Chrystusa / Leib Christi ‘das Brot als Bestandteil des Abendmahls’
- Chrystus Pan ‘Christus der Herr’
- krew Chrystusa / Blut Christi ‘der Wein als Bestandteil des Abendmahls’
- namiestnik Chrystusabuchsprachlich / Stellvertreter Christi ‘Papst’
- Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. – Na wieki wieków. Amen. / Gelobt sei Jesus Christus. – In Ewigkeit. Amen. ‘Grußformel unter Gläubigen’
- niewiasta Chrystusa [wörtl. Jungfrau Christi] ‘Nonne’
- przed Chrystusem / vor Christus ‘vor unserer Zeitrechung’
- po Chrystusie / nach Christus ‘unserer Zeitrechung’
- przysięgać na rany Chrystusa: <ktoś> przysięga na rany Chrystusa/ [verstärkend, wörtl. bei den Wunden Christi schwören]
- wyglądać jak Chrystus na krzyżu : <ktoś> wygląda jak Chrystus na krzyżu/ [wörtl. aussehen, wie Christus am Kreuz]
Kollokationen
- ciało Chrystusa
- figura Chrystusa
- krew Chrystusa
- misterium Chrystusa
- naśladować Chrystusa
- obecność Chrystusa
- objawienie Chrystusa
- sprawiedliwy Chrystus
- uczeń Chrystusa
- ukrzyżować Chrystusa
- wyznawca Chrystusa
- zmartwychwstanie Chrystusa
Belege
Każde dziecko jest odkupione przez Chrystusa. Każde dziecko jest przeznaczone do wiecznego szczęścia
Usenet -- pl.soc.religia [2001-05-23]
Istnieje domniemanie, że także Gamaliel został naśladowcą Chrystusa. Biblia opowiada, że ktoś chciał zabić Pawła i innych apostołów za to, że tak śmiało głosili Chrystusa .
www.forumowisko.pl [2008-01-11]
Małgorzacie kilkukrotnie ukazywał się Chrystus z Sercem na piersiach przebitym i opasanym cierniową koroną, z którego wytryskują płomienie miłości, a w ich centrum jest krzyż. Podczas objawień Chrystus zapewnił ją o nieskończonym Miłosierdziu dla ludzi.
Wikipedia.pl [2009-06-04]
Od kilku lat popularna jest książka Amerykanina Dana Browna, który zdemaskował kolejny spisek: Kościoła i Opus Dei, instytucji mających ukrywać fakt, że Chrystus był tylko człowiekiem.
Piotr Samolewicz, Nowiny, 2006
Boży plan zbawienia uzyskuje pełną realizację w osobie Jezusa Chrystusa, który od momentu wcielenia stał się teologicznym centrum ludzkich dziejów.
Olszewski Daniel, Dzieje chrześcijaństwa w zarysie, 1996
W protestanckim Kościele Anglii to właśnie oni bronili podstaw wiary chrześcijańskiej przed reformatorskimi teologami domagającymi się odrzucenia Bóstwa Chrystusa.
Ozon, 2005
To w wieczerniku schronili się uczniowie Chrystusa obawiający się szykan po jego ukrzyżowaniu.
Metropol, nr 12/02, 2005
Obawiam się, że gdyby Ewangelię pisali publicyści, którym bliski jest taki właśnie styl narcystyczno-agresywnego chrześcijaństwa, wtedy w całej ziemskiej misji Chrystusa najważniejszym wydarzeniem historiozbawczym stałoby się to, że Szymon Piotr uciął ucho Malchusowi w ciemnościach Ogrójca w noc pojmania (J 18,10).
Znak, 1997
Definition
Chrystus
Eine Darstellung von Jesus Christus, entweder als Gemälde oder als Plastik. Für Gläubige ein Objekt religiöser Verehrung.
Christus wird typischerweise als kleines Kind (meist als Christkind) oder als junger erwachsener Mann abgebildet, groß und schlank, mit dunkelblondem oder braunem Haar in Schulterlänge und einem Bart, in einem hellen, losen Gewand und mit Sandalen.
Die Abbildung von Szenen aus Christi Leben richtet sich nach festen ikonographischen Mustern, vgl. Darstellungen als segnender junger Mann im Stehen oder auf dem Thron, Christus am Kreuz, Christus unter Kindern, Christus als guter Hirte, betender Christus im Garten Gethsemane am Ölberg, Christus beim letzten Abendmahl, Christus als Kind in der Krippe und zahlreiche andere Christusmotive.
Nur Großschreibung.
Konnotationen
[Für dieses Profil wurden keine Konnotationen gefunden.]
Lexikalische Relationen
Synonyme
- Jezus2 ‘Darstellung von Jesus Christus’
- krucyfiks ‘Kruzifix, plastische Darstellung des gekreuzigten Christus’
Wortbildungen
Substantive
- Chrystusik ‘Diminutiv: kleine Christusfigur’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- Chrystus frasobliwy/ Christus im Elend/ in der Rast ‘in der volkstümlichen Bildhauerei eine Darstellung Christi, bei der er sitzt und seinen Kopf in die Hände stützt’
Kollokationen
- barokowy Chrystus
- Chrystus z Całunu Turyńskiego
- cierpiący Chrystus
- drewniany Chrystus
- figura Chrystusa
- krzyż z Chrystusem
- obrazek Chrystusa
- wizerunek Chrystusa
Belege
Oto anioły na szczycie fasady kościoła przechowującego legendarne relikwie Męki Pańskiej, S. Croce in Gerusalemme, w adoracji na fasadzie św. Rocha, S. Rocco, świątyni oberżystów i przewoźników z dawnego portu na Tybrze, na freskach i złocistych mozaikach S. Maria in Trastevere, świątyni tytularnej prymasa Polski, lub cztery anielskie postacie w niezwykłych mozaikach kaplicy św. Zenona z IX wieku w kościele św. Praksedy, otaczające medalion z Chrystusem.
Dziennik Polski, 1998-06-05
W sali wisi krzyż z Chrystusem, wokół portrety Marii i Jana.
Gazeta Wyborcza, 1993-07-21
Wśród kolekcjonerskich rarytasów Leszka Macaka znalazł się również pokaźny zbiór rzeźb Karola Wójciaka zwanego Heródkiem, który pochodził z Lipnicy Wielkiej na Orawie. Mieszkańcy mieli go za wioskowego odmieńca. Jego anioły, Chrystusy Zmartwychwstałe, Madonny są toporne, niezdarne, ale przez swoją brzydotę fascynujące. To typowa sztuka prymitywna.
http://www.tygodnikpodhalanski.pl/www/index.php?mod=news&id=8304 [2010-04-05]
Drewniany, bezręki Chrystus średniowieczny, rozwieszony na tle krzyża z szarego płótna stanowi dostojną i wykwintną w prostocie kompozycję, wprowadzająca do działu sztuki religijnej wieków czternastego, piętnastego i szesnastego.
Odrodzenie nr 3, 1949
Dość szybko dotarli do Rynku, otoczonego niziutkimi, krzywymi kamieniczkami. Pośrodku rozciągał się skwerek, z białą figurą Chrystusa w centrum oraz pomnikiem czynu powstańczego, złożonym z dużej ilości żelastwa - metalowych karabinów, szabel i sporego orła z koroną.
Małgorzata Musierowicz, Dziecko piątku,1993
W ciszy, kiedy szemrał ledwo dosłyszalnie starczy głos przeora, słychać było miarowy jak stąpanie czasu szelest kropel wilgoci kapiących z mroku, co zalegał w łukach sklepienia. Opodal ołtarza, w kręgu świec ustawiono grupę figur drewnianych, symbolizujących betlejemską stajenkę. Złocona figurka małego Chrystusa, wyrzeźbionego z równie wzruszającą nieporadnością, jak inne postacie, odbijała światło intensywnie, koncentrując uwagę.
Bohdan Czeszko, Pokolenie, 1974
Definition
Chrystus
Die Lehre Christi, wie sie im Neuen Testament festgehalten wurde.
Sg. tant., Großschreibung.
Konnotationen
[Für dieses Profil wurden keine Konnotationen gefunden.]
Lexikalische Relationen
Synonyme
- nauka Chrystusa ‘Lehre Christi’
- wiara ‘Glaube’
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- w Chrystusie / in Christus (Jesus) ‘in Anlehnung an die Lehre Christi; basiert auf der Vorstellung einer mystischen Gemeinschaft aller Menschen als Teile des Leibes Christi’, vgl. bracia i siostry w Chrystusie ‘Brüder und Schwestern in Christus’, życie w Chrystusie ‘Leben nach christlichen Grundsätzen’
Kollokationen
- głosić Chrystusa
- jedność z Chrystusem
- komunia z Chrystusem
- modlić się do Chrystusa
- mówić o Chrystusie
- oddać cześć Chrystusowi
- poznać Chrystusa
- poznawać Chrystusa
- razem z Chrystusem
- spotykać Chrystusa
- spotkać Chrystusa
- szukać Chrystusa
- świadczyć o Chrystusie
- wiara w Chrystusa
- wierzyć w Chrystusa
- zwracaćsię do Chrystusa
Belege
Po opanowaniu miasta Tytus kazał zrównać z ziemią dzielnice, które ocalały z pogromu, a Żydom i wyznawcom Chrystusa nie wolno było wchodzić do zrujnowanego miasta pod karą śmierci.
Zenon Kosidowski, Opowieści biblijne, 1996
Już Jan Łaski w XVI wieku mówił, że rozważania o tym, w jaki sposób Chrystus jest obecny w eucharystii - duchowo czy również materialnie - są drugorzędne wobec tego, co naprawdę oznacza dla nas wydarzenie z Golgoty i komunia święta.
Ozon nr 19, 2005
W pojęciu wyrzeczenia należałoby dostrzec drugi główny temat tej książki, który - jak widać - z tematem samotności ściśle się wiąże. Wyrzeczenie jest bowiem dostępną człowiekowi możliwością naśladowania Chrystusa - Boga Miłosiernego, którego w wierszu „Dwie wiary” poetka przeciwstawia Bogu Obojętnemu.
Stanisław Barańczak, Przed i po: szkice o poezji krajowej przełomu lat siedemdziesiatych i osiemdziesiątych, 1988
Tak jak dawniej, teraz też wiele osób zamyka się przed Chrystusem, dbając tylko o sprawy zewnętrzne, a wartości duchowe spychając na drugi plan. Wydaje im się, że życie doczesne jest najważniejsze.
Dziennik Polski, 2006-12-27
Zadania Kościoła są niezmienne od dwóch tysiącleci: głoszenie Dobrej Nowiny o Jezusie Chrystusie oraz jednanie ludzi z Bogiem.
Znak, 1996
Definition
Chrystusselten
Appellativiert über eine Person, der bestimmte Eigenschaften von Jesus Christus (z. B. charismatischer Anführer, Verkünder neuer Lehren, Menschenretter, unschuldig und stellvertretend Leidender) zugesprochen werden.
Die Bezeichnung eines Menschen als Chrystus ist oft eine Fremdzuschreibung, mit der der Sprecher seine distanzierte Haltung zum Ausdruck bringt.
Als Appellativum erweist sich das Wort mesjasz als weitaus häufiger. Auch wenn die etymologische Bedeutung gleich ist (‘der Gesalbte’), bezieht sich das Wort Chrystus meistens auf Jesus als Sohn Gottes und eine der Personen der Dreieinigkeit, während das Wort mesjasz häufiger säkular im übertragenen Sinn verwendet wird.
Großschreibung.
Lexikalische Relationen
Synonyme
- Jezus3‘Jesus’
- Zbawiciel2‘Erlöser’
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- Polska Chrystusem Narodów: ‘romantische Idee von Polen als unschuldig für Alle leidende Nation in der Zeit politischer Teilungen’
Kollokationen
- fałszywy Chrystus
- nowy Chrystus
Belege
Wprowadzono prawo ułatwiające ściganie apostatów z sekty nawet za granicą. W grupie popularne stały się poglądy, że Seliwanow jest „Nowym Chrystusem” i cudownie ocalałym carem Piotrem III.
Wikipedia.pl [2009-06-10]
Powiedz mi, dlaczego musi być tak, że ludzie o szczytnych celach... Nie: po prostu ludzie, którzy chcą zrobić coś dobrego i uda się im skupić wokół siebie innych, którzy chcą tego samego, zawsze źle kończą.
– To chyba przesada. Nie rób z niego rosyjskiego Chrystusa.
Mirosław M. Bujko, Złoty pociąg, 2006
Upokorzony Sieniewicz nie obił ani nie obrzygał, ale męczeńsko na łamach „Gazety Wyborczej” oznajmia, że mu się chciało. W jego logice jest to konsekwentne. Sieniewicz jest w końcu wedle swych wyobrażeń zbawcą świata, jest Chrystusem lewakiem, ale jednak nie oryginalnym, a częściowym takim, co ani po mordzie nie da, ani drugiego policzka nie nadstawi, ale publicznie skamlał będzie: Niemcy mnie opluli! O jakże mi się ich obić chciało! Bagno w istocie całkowite.
Polityka nr 2509, 2005-06-25
Teraz zdradźmy, że „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” to film o alkoholiku. O męce alkoholika... Powiedziałbym, o męce każdego z nas. O tym, jak strasznie ranimy swoich bliskich i siebie przy okazji. Zadający rany ma bowiem poczucie, że rani. Natomiast alkoholizm bywa próbą, najczęściej nieudaną, ucieczki od cierpienia.
Polityka nr 2551, 2006-04-22
Nasz kraj też miewał różne nieoficjalne nazwy. Szlachta lubiła nazywać swoją Rzeczpospolitą „przedmurzem chrześcijaństwa”, mesjanizm wylansował nazwę „Polska - Chrystusem narodów”, Mołotow nazwał II Rzeczpospolitą „pokracznym tworem traktatu wersalskiego” (co się jednak szerzej nie przyjęło i w PRL mówiono o „Polsce sanacyjnej”) itd.
Dziennik Polski, 2002-10-25
Ale co wiemy o przesiedlonych na zachód Niemcach, dla których te ziemie choćby nie wiem jak były „piastowskie” w swym historycznym rodowodzie stanowiły od wieków jedyną Ojczyznę? Polacy w dzisiejszej Polsce nie wiedzą o nich wiele więcej niż w czasach komunizmu: ot, byli, uciekli wraz z wycofującym się frontem, resztę wywieziono. A zresztą nie chcą wiedzieć. Polacy bowiem uważają, że tylko oni w tej części Europy są prawdziwie cierpiącym „Chrystusem narodów”, no ewentualnie jeszcze Żydzi.
Jerzy Surdykowski, Duch Rzeczypospolitej, 2001
Definition
Chrystus
Kontextgebundene Bedeutung als Teil einer Interjektion, mit der der Sprecher Ärger, Erschrecken, Verwunderung, kritische Haltung u. Ä. zum Ausdruck bringt.
Es handelt sich meistens um eine erstarrte Form des Vokativs oder verfestigte Beschwörungsfloskeln.
Nur Großschreibung.
Lexikalische Relationen
[Für dieses Profil wurden keine lexikalischen Relationen gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- Chryste Panie! ‘Ausdruck der Emotionalität, bes. von Unmut, Erstaunen, Erschrecken u. Ä.’
- Jak rany Chrystusa! [wörtl. wie Christi Wunden] ‘sehr schmerzhaft’
- Jezu Chryste! [wörtl. Jesus Christus] ‘Ausdruck der Emotionalität, bes. von Unmut, Erstaunen, Erschrecken u. Ä.’
- Na rany Chrystusa! [wörtl. bei den Wunden Christi] ‘Ausdruck der Emotionalität, bes. von Unmut, Erstaunen, Erschrecken u. Ä.’
Belege
Mieczysław Sławek starosta starachowicki z SLD: - bo to jest w ogóle jakieś sk....wo, bo ja mówię, jak Chrystusa kocham.
Usenet -- pl.soc.polityka [2004-05-07]
Dla kogo robić zakupy. Tu przypomniał się jej pan Plater i zrobiło jej się raptem zimno i duszno zarazem. Chryste Panie, pomyślała, co ja narobiłam. Po co było się godzić na ten kontrakt, tak, na tę transakcję. Kupuje mnie jak ochwaconą kobyłę. Oboje już nie jesteśmy najmłodsi, powiedział. Chryste Panie.
Tadeusz Konwicki, Siedmioróg, 1992
W południe ból zaczął ustępować. Potem ćmił już tylko w głowie. Jak echo bitwy staczanej odtąd przez pamięć. Położył się na podłodze i odpoczywał. Pod wieczór ośmielił się powstać. Zmartwiały z napięcia i trwogi, że teraz… Teraz!… Chryste, dlaczego tylko stopy!?… A reszta? Co z nogami?!… Dlaczego?!! Czy okup nie był wystarczająco wysoki??! Piekło niedostatecznie rozpalone?! A może… może… Ślepy szał go zamroczył. Przekleństwo ugrzęzło mu w gardle.
Christian Skrzyposzek, Mojra, 1996
O Chryste Panie ... jęknął O'Grady przerzucając maszynę przez plecy i spadając kamieniem w dół.
Jerzy Gotowała, Najkrócej żyją motyle: lotnictwo rozpoznawcze wciąż niezbędne, 1996
Nie pragniemy zrzucić krzyża, choć on boli jak rany Chrystusa, ale prosimy Cię wyjdż nam na spotkanie, po pierwszym upadku i idz z nami aż do ostatniej godziny.
http://www.forum.katolicki.net/printview.php?t=2876&start=50&sid=7fa95b895e62e1eaea45c77390ed3f18 [08.01.2010]
I co jeszcze? Jeszcze mrowie tym podobnych poszczególności fikuśnie tajemniczych. Na czele z gigantyczną jak moja kamienica lalą, przedstawiającą niewiastę w chustce. Matka Ziemia czy co? No, bo chyba, na rany Chrystusa, nie wyraz uwielbienia, jakie Kobyłka żywi do polskiej koszykarki Małgorzaty Dydek, która ma 217 cm. w pionie?
Dziennik Polski, 2003-09-30
O, Chryste, ten skurwysyn pewnie wie o mojej żonie.
Mariusz Cieślik, Śmieszni kochankowie, 2004
Wortindex
- antychryst
- Baranek Boży
- Chryste Panie!
- Chryste!
- chrystianizacja
- chrystianizacyjny
- chrystianizm
- chrystianizować
- chrystologiafachsprachlich
- Chrystus frasobliwy
- Chrystus Pan
- Chrystusik
- chrystuskiumgangssprachlich
- chrystusowiec
- Chrystusowy1
- chrystusowy2
- ciało Chrystusa
- Dobry Pasterz
- Jak rany Chrystusa!
- Jezu Chryste!
- Jezus1
- Jezus2
- Jezus3
- krew Chrystusa
- krucyfiks
- Książę Pokoju
- Mesjasz1
- Na rany Chrystusa!
- namiestnik Chrystusabuchsprachlich
- nauka Chrystusa
- Niech będzie pochwalony Jezus Chrystus. – Na wieki wieków. Amen.
- niewiasta Chrystusa
- Odkupiciel
- po Chrystusie
- pochrystusowyselten
- Polska Chrystusem Narodów
- przed Chrystusem
- przedchrystusowyselten
- przysięgać na rany Chrystusa
- Syn Boży
- Syn Człowieczy
- w Chrystusie
- wiara
- wyglądać jak Chrystus na krzyżu
- Zbawiciel1
- Zbawiciel2
Etymologie
Lehnwort von griech. Christós ‘der Gesalbte’
Semantischer Wandel
In den Bedeutungswörterbüchern des Polnischen wird das Lemma Chrystus meistens nur als Eigenname aufgefasst, vgl. WSJP (2007-2012) Jezus – Syn Boży (…) ‘Jesus – Sohn Gottes’. Ähnliche Explikationen führen auch das USJP (2003), ISJP (2000) sowie das PWSP (1995-2005) auf. Im PSWP werden zudem eine ikonographische Bedeutung von Chrystus mit dem Hinweis auf eine häufige Darstellung der Jesusfigur als Chrystus frasobliwy‚ dt. etwa: ‘Christus im Elend’, sowie eine chronologische Bedeutung ‘Zeitangabe vor oder nach Christi Geburt’ erwähnt. Die chronologische Bedeutung wird ebenfalls im ISJP verzeichnet. Das ISJP führt zudem eine affektive Bedeutung als Interjektion auf, vgl. Chryste, jakionjestgłupi! ‘Herrgott, wie dumm er nur ist’. Im SJPDor. (1958-1969) wird lediglich das Derivat chrystusowy (vgl. personales Profil des SuP) verzeichnet.
Im vorliegenden Wörterbuch werden für das Lemma Chrystus fünf Profile unterschieden. Im personalen Profil referiert Chrystus auf die Person Jesus. Das ikonographische Profil stellt eine metonymische Übertragung dieser Bedeutung auf eine Darstellung von Jesus dar.
Das doktrinäre Profil bezieht sich auf die Lehre von Jesus, seine Aussagen oder andere für Jesus typische und dem christlichen Heilsgeschehen zugerechnete Attribute Christi. Ähnlich wie das ikonographische Profil, steht das doktrinäre Profil in einer metonymischen Relation zu der personalen Bedeutung von Christus.
Im messianischen Profil wird Christus als Appellativum angesehen (die Lehre, Rolle oder das Wirken einer Person wird mit Jesus Christus verglichen). Dabei kann Chrystus sowohl metaphorisch (eine christusähnliche oder christusgleiche Gestalt) als auch auf Personen bezogen werden, die sich selbst mit dem historischen Christus identisch ansehen oder von anderen so angesehen werden. In der Regel handelt es sich um ein Zitat oder eine Fremdzuschreibung, die die Distanz des Sprechers zur Bezeichnungsverwendung oder zur bezeichneten Person ausdrückt. Eine Besonderheit des Polnischen ist der Messianismus als politische Idee der Romantik, d.h. die Überzeugung von der geschichtlichen Sendung Polens als Chrystus narodów ‘Christus der Völker’. Das historische Leiden Polens wird einerseits mit dem Leiden Christi verglichen, gleichzeitig wird Polen ähnlich wie Christus, eine besondere Erlösungsrolle für andere (europäische) Völker bzw. die europäische Zivilisation zugesprochen. Die Wendung Polska Chrystusem narodów kommt in der Literatur, im ironischen Modus auch in der Publizistik, vor.
Im expressiven Profil wird Chrystus im Vokativ als Interjektion (in den Formen Chryste! oder seltener Chrystusie!) gebraucht, die verschiedene Gefühle wie Erschrecken, Erstaunen oder Unwillen ausdrückt, wobei das Wort fast immer in Wortzusammensetzungen auftritt, vgl. Chryste Panie!/ Jesu Chryste!/ O Chryste! ‘Herrgott!’. Die jeweilige pragmatische Bedeutung von Chrystus in diesem Profil ist dabei vom Kontext abhängig.
In allen Profilen wird Chrystus als Eigenname aufgefasst und dementsprechend groß geschrieben. Im religiösen Profil wird Chrystus oft vom naiven Sprecher auch als Beiname oder weiterer Name von Jezus verstanden.
Sprichwörter
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Benedykt XVI: Jezus z Nazaretu, 2011
- Jakub Gorczyca: Chrystus i ethos, 1998
- Ryszard Kapuściński: Chrystus z karabinem na ramieniu, 1975
- Anna Matusiak: Chrystus potrzebuje kapłanów świętych, 2009
- Henryk Sławiński: Chrystus objawił miłosiernego Boga, 2009
- Edward Staniek: Chrystus Mistrzem modlitwy, 2009
- ks. Jan Twardowski: Pan Jezus niewierzących, 1980
- Krzysztof Wołodźko: Jezus Chrystus, 2008
Film
- Chrystus z karabinem na ramieniu (Regie: Ryszard Kapuściński), Polen 1975
- Jesus Christ Superstar (Regie: Norman Jewison), USA 1973
- Jezus z Montrealu (Jésus de Montréal, Regie: Denys Arcanda), Frankreich 1989
- Jezus (Jesus, Regie: John Krish, Peter Sykes), USA 1979
- Spotkanie z Jezusem (The miracle maker, Regie: Derek W. Hayes), Russland 2000
- Wszyscy jesteśmy Chrystusami (Regie: Marek Koterski), Polen 2006
- Żywot Briana, poln. 2004, Original: Monty Python's Life of Brian, Regie Terry Jones, GB 1979
Musik
- Dezerter: Jezus (ein Lied, in: Ziemia jest płaska)
-
Buldog: Chrystus Miasta (Album), PL 2000.
(Quelle: http://www.antyradio.pl/var/ezflow_site/storage/images/polecamy/plyty/buldog-chrystus-miasta/282971-1-pol-PL/BULDOG-CHRYSTUS-MIASTA_lightbox_full.jpg)
Werbung
-
Kongress: Przystanek Jezus
(Quelle: http://bosko.pl/sites/default/files/artykul/2012/przystanek_jezus.jpg) -
Marithe et Francois Girbaud, franz. Modelabel
(Quelle: http://i.wp.pl/a/f/pjpeg/8366/reklama.jpg)
Sonstiges
-
Eugeniusz Kazimirowski: Miłosierny Chrystus, 1934.(Quelle: http://1.bp.blogspot.com/-j7ryVlKQYmo/T4nnEI0zOoI/AAAAAAAAADA/BHy_tnXoIRE/s1600/Kazimirowski_Eugeniusz,_Divine_Mercy,_1934.jpg)
-
Malczewski Jacek: Chrystus I Samarytanka, 1912.(Quelle: http://www.paintingselect.com/images/Malczewski/012jmzs_Chrystus-i-Samarytanka-.jpg)
-
Zeitschrift Wprost, Titelseite.(Quelle: http://e5.pudelek.pl.sds.o2.pl/c2e65c1590ec7445a27c7a2b7e0637d60d37b911)
-
Comic-Witz mit Chuck Norris.(Quelle: http://fabrykamemow.pl/uimages/services/fabrykamemow/i18n/pl_PL//201111/1322148639_by_knur82_500.jpg)
-
Comic(Quelle: http://i.pinger.pl/pgr36/cbdc8697000962225070455f)
-
Humor(Quelle: http://2.bp.blogspot.com/-N1EchJlAdp0/UH08yFn6fOI/AAAAAAAAADw/2zSixGw9csY/s1600/image+4.jpg)
Bibliographie
Bartmiński, Jerzy/ Puzynina, Jadwiga 2001: „Językowy obraz Chrystusa we współczesnej kulturze polskiej“, in: Białecka, A./ Jadacki, J. (Hgs.), U progu trzeciego tysiąclecia. Człowiek - nauka - wiara. Księga pamiątkowa sympozjum naukowego zorganizowanego w Uniwersytecie Warszawskim z okazji 2000-lecia chrześcijaństwa w dniach 19-21 listopada 1999, Warszawa, S. 457-484.
Nagórko, Alicja 2012: „Od Antychryst do zbawić – religijne i sekularne w leksyce“, in: Zdunkiewicz-Jedynak, D. (Hg.), Słowa i ich opis. Na drogach współczesnej leksykologii, Warszawa, S. 183-195.
Wierzbicka, Anna 2002: Co mówi Jezus?, Warszawa.
Zukowski, Tomasz 2013:Obrazy Chrystusa w twórczosci Aleksandra Wata i Tadeusza Rozewicza, Warszawa.