Polysemie
- religiös: ‘Güte und Erbarmen Gottes’
- quasireligiös: ‘Gabe’
- Amnestieprofil: ‘Erlass oder Milderung einer Strafe’
- Mitleidsprofil: ‘Mitleid, Rücksicht’
- paternalistisch: ‘Gunst’
- intensivierend: ‘negiert, über jmds. Willensstärke, hartes Vorgehen’
Definition
łaska
Erbarmen und Nachsicht Gottes, aufgrund deren ein gläubiger Mensch auf Vergebung der Sünden, ewiges Leben, Heilung u. ä. hoffen kann. Allgemeiner auch göttliche Güte und Großzügigkeit, denen ein Mensch alles Positive in seinem Leben verdankt.
Theologisch unterscheiden sich katholische und reformierte Konfessionen darin, ob ein Mensch die Gnade Gottes durch sein Verhalten verdienen muss oder nicht.
Auch über eine Gabe oder ein Talent, das man von Gott erhalten hat, vgl. artysta z bożej łaski ‘ein Künstler von Gottes Gnaden’
Pl. łaski, vgl. obfitość łask Bożych ‘die Fülle Gottes Gnaden’
Konnotationen
- Bewusstsein der eigenen Schwächen
- Unermesslichkeit
Lexikalische Relationen
Synonyme
- litość1 ‘Erbarmen’
- miłosierdzie ‘Barmherzigkeit’
- zmiłowanie ‘Erbarmen’
Wortbildungen
Substantive
- łaskawość1 ‘Gnade’, vgl. łaskawość Boga ‘Gnade Gottes’
Andere
- łaskawy1‘Gnade zeigend, über Gott oder Heilige’, vgl. Bóg jest dla mnie łaskawy ‘Gott meint es gut mit mir’
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- dzięki łasce
- łaska Boga
- łaska Boża
- łaska Chrystusa
- łaska Chrystusowa
- łaska Ducha Świętego
- łaska niebios
- łaska nieba
- łaska miłosierdzia
- łaska Opatrzności
- łaska Pańska
- łaska płynąca od Boga
- łaska uświęcająca
- łaska wiary
- łaska zbawienia
- łaska zdrowia
- łaska i błogosławieństwo
- niezmierzona łaska
- obfitość łask Bożych
- pełen łaski
- wszelkie łaski
- z pomocą łaski
Belege
figury ubrane w góralskie stroje podkreślą naszą tradycję, stworzą klimat tego polskiego Betlejem — tłumaczy o. Michał. Podkreśla, że w tym roku w wystroju szopki będzie wyjątkowo dużo elementów świetlnych. — Chcemy w ten sposób zaznaczyć wyjątkową obecność Chrystusa. Światło to symbol łaski w liturgii Kościoła — mówi jasnogórski dekorator.
Budują szopkę, Dziennik Zachodni,2002-12-05
Słodki mistrz, Dziennik Zachodni,2002-10-02
Jak długo można przystępować do Komunii po spowiedzi? Jedni twierdzą, że jak najdłużej, inni - że niemal przed każdym przystąpieniem do Komunii trzeba się wyspowiadać. - W momencie, gdy człowiek jest w stanie łaski uświęcającej, powinien przystępować do Komunii świętej. A gdy popełni grzech ciężki, powinien jak najprędzej pójść do spowiedzi i znowu przystępować do Komunii. Tak naprawdę do Komunii powinno się przystępować na każdej Mszy świętej. n W Polsce coraz więcej katolików przystępuje do Komunii.
Nie o kolana chodzi, Gazeta Poznańska, 2004-10-30
Kościół dla internautów, Dziennik Łódzki, 2006-03-17
LICHEŃ, ŚWINICE WARCKIE / Modlitwy w sanktuariach Będziemy tęsknić, Polska Głos Wielkopolski,2005-04-05
Definition
łaska
Gnade des Schicksals, Gunsterweisung durch eine höhere Macht, Glück; Talent, Geschenk, Inspiration, Hilfe von oben oder aus dem Jenseits. Gnade des Schicksals, Gunsterweisung durch Gott oder eine höhere Macht, Glück; Talent, Geschenk, Inspiration, Hilfe von oben oder aus dem Jenseits. Im Gegensatz zu religiösem łaska ist die Quelle der Gnade häufig unbestimmt, der Sprecher spielt lediglich indirekt auf die Einwirkung Gottes oder einer göttlichen Macht an.
Sg. tant.
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Wortbildungen gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- Łaska późnego urodzenia / Gnade der späten Geburt
- z bożej łaski1 ‘von Gottes Gnaden’, vgl. artysta z bożej łaski ‘ein Künstler von Gottes Gnaden’
- z bożej łaski2, ironisch ‘über die Unfähigkeit von jmdm.’, vgl. artysta z bożej łaski ‘ein Möchtegernkünstler’
Kollokationen
- dar łaski
- dostąpić łaski
- <ktoś> obdarzony łaską
- łaska miłości
- łaska zapomnienia
Belege
Rozum, instynktownie szukający prostego schematu i próbujący orzec, kto kat, a kto ofiara, poddaje się i odmawia współpracy. Wolę się nie zastanawiać, jaki byłbym ja sam i jakie byłyby moje poglądy, gdybym przeżył tamten koszmar. Na szczęście dana mi była łaska urodzenia i życia w innych czasach. Mam nadzieję, że mój syn, czytając opowieści o okrucieństwach i mordach na pograniczu polsko-ukraińskim, będzie je odbierał tak jak ja historię Potopu szwedzkiego.
Gdy czytałem przejmujący reportaż Pawła Smoleńskiego \"Prawo do cierpienia\" - o ukraińskiej wsi ..., Gazeta Wyborcza, 1998-10-02
się zamyśliła - Wierność to pamięć źródeł opowieści każdego z nas. Jestem taka, jaka jestem, bo takie, a nie inne jest moje doświadczenie - podjęła po chwili. - Mówiąc, że jestem wierna, dowodzę, że nie zapominam, choć przecież zapomnienie bywa niekiedy łaską... Nie zapominam, mimo że wspomnienie niesie w sobie ból, którego chciałabym uniknąć. Czy to znaczy, że nie ma różnicy między wiernością i niezmiennością myśli? Oto pytanie: czy jako wierna mam moralne prawo do zmiany poglądów
Michał Komar,Wtajemniczenia, 2009
pozostałam w naszym drewnianym domku, w jego ścianach trwały wszystkie nasze wspólne chwile. To mi dawało siłę. Moje obecne życie nie musiało być przegrane, ja już dostąpiłam łaski miłości. Tak kiedyś powiedziała mama, że miłość jest łaską i nie każdemu jest dana. Żałowałam tylko, że nie zdążyłam urodzić dziecka. Sądziliśmy z Mirkiem, że mamy dużo czasu, a w naszym przypadku był to czas reglamentowany. Po śmierci Mirka kilka miesięcy spędziłam w Londynie, u Lilki i Piotrusia
Maria Nurowska Sprawa Niny S., 2009
bez otworów mnie dławiła, wszystko tętniło, krajobraz łopotał jak żagiel -nie wiedziałem, że serce ma taką siłę. W końcu całun został przebity, wody ucichły, byłem jak nowo narodzony, byłem jak pierwszy człowiek na ziemi; jak pierwsze zwierzę nagle obdarzone łaską świadomości. Leżałem na szerokiej i twardej skrzyni, czułem zapach płonącej buczyny, Hermina z czoła pot, a może krew mi ścierała. Ostatnią rzeczą, jaką pamiętałem, była sutanna Stolla, schodziliśmy z murów stromym, trawiastym nasypem, towarzysz Garstka
Jerzy Pilch, Marsz Polonia, 2008
Spod przymrużonych powiek spoglądał na wysokogórski krajobraz, wijący się teraz za oknem niczym wszechobiecujące mamidło, i opędzał się od chorobliwych skojarzeń. - I co teraz? - spytał w końcu zmęczonym głosem. - Czytałem gdzieś i słyszałem, że ludzie obdarzeni łaską leczenia energią potrafią taką fatalną blokadę zlikwidować i tym samym przywrócić równowagę niezbędną dla odzyskania zdrowia… - Nie w pańskim przypadku - powiedziała kobieta. - Owszem, mogłabym mechanicznie znieść tę blokadę, ale na jak długo? Zlikwidowałabym tym sposobem symptom choroby
Christian Skrzyposzek, Mojra, 1996
Definition
łaska
Erlass oder Milderung einer Strafe. Die Gnadenbefugnis wird meistens den Staatsoberhäuptern vorenthalten. Diese können dann in begründeten Fällen die rechtskräftig verhängte Strafe ermäßigen, umwandeln, aussetzen oder ganz erlassen.
Sg. tant.
Konnotationen
- Rechtsverletzung, Gefängnis, Strafe
- Humanismus
- Zivilrechte
Lexikalische Relationen
Synonyme
- darowanie <kary> ‘Erlass, das Erlassen einer Strafe’
Opposita
- kara / Strafe
Wortbildungen
Substantive
- ułaskawienie / Begnadigung ‘Erlassung oder Milderung einer Strafe’
Verben
- ułaskawi(a)ć / begnadigen
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- prawo łaski ‘Gnadenbefugnis, auch Begnadigungsrecht oder Gnadenrecht bezeichnet; das Recht, rechtskräftig verhängte Strafen zu erlassen, umzuwandeln, zu ermäßigen oder auszusetzen’
Kollokationen
- dysponować prawem łaski
- (nie) skorzystać z prawa łaski
- prosić o łaskę
- (za)stosować prawo łaski
- w drodze łaski
Belege
Ali Agca od wczoraj na wolności Uwolniony wczoraj Turek ma 52 lata. Za kratkami spędził prawie 30 lat. Sprawca zamachu na Jana Pawła II w 2000 roku wyszedł z włoskiego więzienia na podstawie aktu łaski. Odsiadywał dożywocie. Został wtedy przekazany władzom tureckim i od razu trafił do więzienia za zabójstwo w 1979 r. tureckiego dziennikarza Abdiego Ipekci. Siedział kolejnych 10 lat. Agca ma szanse zostać milionerem oraz medialną gwiazdą. Dostał już sporo propozycji napisania książek o zamachu na papieża
Książki, które przybliżyły nas do prawdy o zamachu, Dziennik Zachodni, 2010-01-19
W ostatnim słowie prosił jednak by zważano na to, że szkoda przez niego dokonana nie była wielka. Ostatecznie, w nocy z 2/3 grudnia 1931 roku zapadł wyrok śmierci. Jeszcze trzeciego grudnia Franc Klamke prosi, by ,,przedstawiono go do łaski prezydenta Rzeczpospolitej'' Po południu nadchodzi negatywna odpowiedź. Chwilę później Franc pisze listy pożegnalne. W piśmie skierowanym do jego dowódcy czytamy: Szanowny Panie Poruczniku Zanim rozstanę się z tym światem chciałbym przesłać Panu i wszystkim Kolegom ostatnie pozdrowienie.
Śladem niemieckich żołnierzy Ekscentryczny hrabia i oficerowie Bijatyka na moście Rozstrzelali szpiega Ostatnie c, Gazeta Poznańska, 2001-11-10
Czy pracownik był karany?, Gazeta Poznańska, 2002-10-15
Definition
łaska
Mitleid, Rücksicht eines situativ Überlegenen.
Im Polnischen, häufig hyperbolisch und ironisch gebraucht um auf jmds. übertriebene Haltung aufmerksam zu machen, vgl. <ktoś> robi wielką łaskę ‘jmd. tut so als, sei es ein Gnadenakt’
Sg. tant.
Lexikalische Relationen
Synonyme
- litość2 ‘Mitleid, Erbarmen’
- politowanie ‘Mitleid’
Wortbildungen
[Für dieses Profil wurden keine Derivate und Komposita gefunden.]
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- bez łaskiumgangssprachlich [wörtl. ohne Gnade] ‘wenn nicht, dann nicht’
- być zdanym na czyjąś łaskę i niełaskę ‘jmdm. auf Gnade und Ungnade ergeben sein’
- <ktoś> łaski nie robiironisch [wörtl. jmd. tut keine Gnade] ‘über jmdn., der seine Pflicht tut.’, vgl. Jest premierem i w sumie żadnej łaski nie robi, że wita głowę innego państwa. Za to między innymi mu płacą. ‘Als Premierminister, tut er keineswegs einen Gefallen, wenn er ein Staatsoberhaupt eines anderen Landes begrüßt. Er wird dafür unter anderem bezahlt.’
- jak z łaski [wörtl. wie aus Gnade] ‘geringschätzig, verächtlich’
- ktoś robi <komuś> łaskęironisch [wörtl. jmd. tut Gnade] ‘jmd. behandelt jmdn. verächtlich’
Kollokationen
- liczyć na łaskę
- prosić o łaskę
- wielka łaska
Belege
mówi mistrz świata i mistrz olimpijski w siatkówce, srebrny medalista mistrzostw Europy Zbigniew Zarzycki. - Nasza drużyna gra obecnie naprawdę dobrze i co równie ważne, panuje w niej świetna atmosfera. Nie ma gwiazd, grają ci, którzy naprawdę chcą. Nikt nie robi łaski. No i jeszcze jedno. Castellani zdecydowanie mniej gada od Lozano, za to więcej robi - dodaje Zarzycki. - Chłopaków stać na pierwszą czwórkę, a jak już zajdą tak wysoko, może zdarzyć się wszystko, łącznie ze złotym medalem - uważa Zarzycki.
Polska może być czarnym koniem mistrzostw Europy, Dziennik Zachodni, 2009-09-03
Tajemnica ocalenia, Gazeta Poznańska, 2004-01-15
Gotowa jest także obwodnica zachodnia. Musimy wprowadzić na mapę nowe dane — mówi Tadeusz Januchta. Chociaż ludzie mieszkają w blokach przy Gorkiego od wielu lat, nie potrafią przyzwyczaić się do hałasu. Część lokatorów wymieniła na własny koszt okna. Mniej zamożni cały czas liczą na łaskę Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej. — Problem byłby choć trochę mniejszy, gdyby miasto zadbało o remont Żywieckiej. Akurat kilkadziesiąt metrów od skrzyżowania z Gorkiego jest wielka dziura, do której wpadają wszystkie samochody.
Głośniejsza ulica Żywiecka, Dziennik Zachodni, 2006-09-13
Sąd oddalił oba wnioski. Mieszkańcy bloków zakładowych boją się, że zostaną sprzedani razem z domami. Pod listem otwartym, pod którym podpisało się 98 osób, protestują przeciwko licytacji. „Czy będziemy zdani na łaskę przyszłych właścicieli, w interesie których będzie maksymalizowanie swoich zysków?”, pytają lokatorzy. Gmina chce wyłączenia osiedla mieszkaniowego z zadłużonego majątku i przejąć bloki w administrowanie. Jeśli miasto nie będzie właścicielem osiedla, formalnie nie może inwestować w remonty domów.
A jednak licytacja, Dziennik Zachodni, 2003-09-30
był zaskoczony tą wypowiedzią, a to oznacza, że traci kontrolę nad swoim rządem. To tylko upewnia PiS, żeby 15. października głosować przeciwko wotum zaufania dla premiera. Znacznie ostrzej skomentował słowa ministra Szmajdzińskiego Bronisław Komorowski, poseł PO i były szef MON: „Bez łaski panie ministrze. Przyszły rząd i parlament podejmą stosowne decyzje w tej sprawie. Ten rząd niech zajmie się bezpieczeństwem naszych żołnierzy w Iraku. Co innego mówi premier, co innego MON. To świadczy o kompletnym rozjechaniu tej koalicji i rządu”.
Manewry ministra Szmajdzińskiego, Agencja Prasowa Polskapresse, 2004-10-04
gospodarczą z obowiązku płacenia składki na ubezpieczenie emerytalne. Taka składka wynosi teraz minimum 252,16 zł. Przywilej ten ma obowiązywać przez rok od ukończenia nauki. Gest rządu jest pusty, gdyż daje on nie swoje. Składka emerytalna to prywatny kapitał ubezpieczonego, więc żadna to łaska, że ktoś nie będzie musiał jej wpłacać. Do tego rząd zapowiada, że rok mniej składki to mniejsza w przyszłości emerytura! Gdyby rząd naprawdę chciał ulżyć młodym biznesmenom zaczynającym działalność, darowałby im składkę na ubezpieczenie rentowe: minimum 167, 93 zł miesięcznie, zdrowotne
Pomoc dla absolwentów? Rząd daje nie swoje, Express Ilustrowany, 2002-04-22
henryk szewczyk – Mój los, moja przyszłość w rękach sądu, proszę o łaskę i ostatnią szansę – łkał Robert P. W Sądzie Okręgowym w Nowym Sączu zapadł wyrok na trójkę młodych mieszkańców gminy Czarny Dunajec, sprawców napadu 6 września ub. r. na sklep mięsny w Ludźmierzu, a w 9 dni później na sklep spożywczy w Dębnie.
Posiedzą w próżni, Gazeta Krakowska, 2007-03-05
Definition
łaska
Gunst, Wohlwollen.
Im Polnischen vor allem in unterschiedlichen Phrasemen być na <czyjejś> łasce; zyskać łaskę; zaskarbić sobie łaski; powrócić do łask. Die Wendungen werden oft scherzhaft verwendet, um auf soziale Hierarchien und Abhängigkeiten wie auch jmds. persönliche Überlegenheit oder Überheblichkeit und herablassende Art aufmerksam zu machen.
Lexikalische Relationen
Synonyme
- przychylność ‘Wohlwollen’
- przywilej ‘Privileg, Sonderrecht’
- względy ‘Gunst’
- życzliwość ‘Wohlwollen’
Opposita
- nieprzychylność ‘Abneigung, Missgunst’
- nieżyczliwość ‘Unfreundlichkeit’
- złośliwość ‘Gespött, Spott’
Wortbildungen
Substantive
- łachaumgangssprachlich ‘Gunst’, vgl. bez łachy ‘wenn nicht, dann nicht’
- łaskawca1, veraltet‘Wohltäter’
- łaskawca2, ironisch ‘über einen vermeintlichen Wohltäter’
- łaskawość2‘Güte, Wohlwollen’, vgl. okazać komuś łaskawość ‘jmdm. gegenüber wohlwollend sein’
- niełaska ‘Ungnade’
Adjektive
- łaskaw [nur als Prädikativum] ‘gütig, freundlich’, vgl. bądź łaskaw położyć to tam ‘sei bitte so freundlich und leg es dorthin’
- łaskawy2 ‘wohlwollend, gütig, freundlich’, vgl. spojrzeć na kogoś/coś łaskawym okiem ‘jmdn./etw. wohlwollend betrachten’, łaskawy panie! [Anredeform] ‘gnädiger Herr!’, polecam się łaskawej pamięci ‘ich empfehle mich für die Zukunft’
- łaskawy3 ‘mild’, vgl. łaskawy klimat ‘mildes Klima’
Adverbien
- łaskawie1 ‘gütig’, vgl. uśmiechnąć się do kogoś łaskawie jmdn freundlich anlächeln ‘Explikation
- łaskawie2 ‘freundlich, höflich’, vgl. czy mogłaby pani łaskawie zamknąć drzwi? ‘würden Sie so freundlich sein, die Tür zuzumachen?’
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- być na łasce kogoś ‘von jmds. Gnade leben’
- być w łaskach u kogoś ‘bei jmdm. in <hohen> Gnaden stehen’
- być zdanym na łaskę losu ‘dem Schicksal überlassen sein’
- cieszyć się czyjąś łaską ‘bei jmdm. in <hohen> Gnaden stehen’
- co łaska ‘was beliebt’
- nie łaska?ironisch ‘Ausdruck von Unverständnis’, vgl. a zadzwonić do mnie to nie łaska? ‘fällt es dir denn so schwer, mich anzurufen?’
- pozostawić kogoś/coś na łasce losu ‘jmdn./etw. seinem Schicksal überlassen’
- przywrócić kogoś/coś do łask ‘jmdn./etw. in Gnaden wieder aufnehmen’
- utracić czyjeś łaski ‘jmds. Gnade verlieren’
- wkupić się w czyjeś łaski ‘jmds. Gunst erlangen’
- wrócić do łask1 [über eine Person] ‘wieder in Gnaden aufgenommen werden’
- wrócić do łask2 [über etw.] ‘wieder in Mode sein’
- zbierać co łaska ‘Spenden sammeln’
- zrobić coś z łaskiumgangssprachlich ‘etw. ungern, schlampig machen’
- zrób to, z łaski swojejumgangssprachlich ‘sei bitte so gut und mach das’
Kollokationen
- łaska królewska
- łaska i niełaska
- łaska władz
- zaskarbić sobie łaski
- zyskać łaskę
Belege
Posiada dom w Gdyni na Kamiennej Górze oraz w Orłowie. Do Ryszarda Krauzego należą korty tenisowe ulokowane przy ulicy Ejsmonda w Gdyni. Nie tylko buduje korty, ale i na nich gra, np. z Aleksandrem Kwaśniewskim. Zresztą wkupia się w łaski każdej opcji politycznej rządzącej Polską. Jaromir Tadeusz Netzel Adwokat, prezes Zarządu Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. od 8 czerwca 2006 roku. Jest absolwentem Wydziału Prawa Uniwersytetu Gdańskiego. Od roku 1993 prowadził własną kancelarię adwokacką w Gdyni.
Stan wyjątkowy, Dziennik Zachodni, 2007-08-31
Comber to tradycja górniczek i hutniczek. W dniu imienin św. Floriana – patrona hutników, panie organizują spotkanie, na które wstęp mają tylko one. – Oczywiście tylko do określonej godziny. Później do wspólnej zabawy zapraszamy panów. By wkupić się w nasze łaski muszą oni przynieść ze sobą dary: jedzenie i picie. Następnie grono babskie decyduje czy wkupne jest wystarczające – mówi Marzena Kucharczyk, jedna z organizatorek zabawy. W tym roku Comber był wyjątkowy pod kilkoma względami.
Hutniczy tabor, Gazeta Poznańska, 2003-05-12
Niezwykłe prababki i reszta, Dziennik Zachodni, 2010-10-02
Chcą 60 mln euro, Gazeta Poznańska, 2006-08-02
Do tej pory po prostu przechodziliśmy z programu do programu gdzieś tam w końcówce stawki, bo choć noty od sędziów były zazwyczaj przyzwoite, to mieliśmy niewielkie poparcie widzów. Teraz sytuacja jest inna. Ale jak wiadomo łaska pańska na pstrym koniu jeździ. Dlatego staram się do tej nowej sytuacji za bardzo nie przyzwyczajać. Taniec pełen niespodzianek, Dziennik Bałtycki, 2006-10-21
Definition
Konnotationen
Lexikalische Relationen
Wortbildungen
Phraseme, Kollokationen
Belege
Wortindex
- bez łaskiumgangssprachlich
- być na łasce kogoś
- być w łaskach u kogoś
- być zdanym na czyjąś łaskę i niełaskę
- być zdanym na łaskę losu
- cieszyć się czyjąś łaską
- co łaska
- dar
- darowanie <kary>
- jak z łaski
- kara
- <ktoś> łaski nie robiironisch
- ktoś robi <komuś> łaskęironisch
- litość1
- litość2
- łachaumgangssprachlich
- Łaska późnego urodzenia
- łaskaw
- łaskawca1, veraltet
- łaskawca2, ironisch
- łaskawie1
- łaskawie2
- łaskawość1
- łaskawość2
- łaskawy1
- łaskawy2
- łaskawy3
- miłosierdzie
- nie łaska?ironisch
- niełaska
- nieprzychylność
- nieżyczliwość
- politowanie
- pozostawić kogoś/coś na łasce losu
- prawo łaski
- przychylność
- przywilej
- przywrócić kogoś/coś do łask
- ułaskawi(a)ć
- ułaskawienie
- utracić czyjeś łaski
- wkupić się w czyjeś łaski
- wrócić do łask1
- wrócić do łask2
- względy
- z bożej łaski1
- z bożej łaski2, ironisch
- zbierać co łaska
- złośliwość
- zmiłowanie
- zrobić coś z łaskiumgangssprachlich
- zrób to, z łaski swojejumgangssprachlich
- życzliwość
Semantischer Wandel
Das Lemma łaska ‘Gnade’ weist im Polnischen eine stabile, lexikographisch fixierte Polysemie des Typs religiös (das Erbarmen Gottes) und profan (jmds. Gunst, Wohlwollen) auf. Darüber hinaus wird das Lexem in juristischer Terminologie, i.d.R. im Phrasem prawo łaski ‘Gnadenbefugnis auch Begnadigungsrecht oder Gnadenrecht’ gebraucht. Die Erläuterungswörterbücher des Polnischen führen regelmäßig diese Bedeutungen auf, vgl. SJPDor. (1958-1969), PSWP (1995-2005), ISJP (2000).
Im SuP werden für das Lemma łaska fünf Profile unterschieden: religiös, Amnestieprofil, Mitleidsprofil, paternalistisch und quasireligiös. Das religiöse Profil entspricht der Bedeutung der vorangegangenen Lexika und bezieht sich auf die Güte und das Erbarmen Gottes dem Menschen gegenüber. Das Amnestieprofil betrifft die juristische Fachbedeutung.
Im Mitleidsprofil wird das Erbarmen jmdm. gegenüber von einem Menschen erwartet. Das Profil wird im Sprachgebrauch meistens jedoch hyperbolisch verwendet, um die übertriebene Haltung einer situativ überlegenen Person zu verdeutlichen. Dieses spiegelt sich auch in den Phrasemen und Kollokationen dieses Profils wieder, vgl.: wielka łaskaironisch ‘große Gnade’; bez łaskiumgangssprachlich ‘wenn nicht, dann nicht’; być zdanym na czyjąś łaskę i niełaskę ‘jmdm. auf Gnade und Ungnade ergeben sein’; <ktoś> łaski nie robiironisch ‘jmd. tut keinen Gnadenakt’.
Das paternalistische Profil bezieht sich auf die Gunst und das Wohlwollen jmds., anders aber als im vorangegangenem Profil spielt dabei Mitleid keine Rolle. Ähnlich jedoch wie im Mitleidsprofil, ist der Gebrauch des Lemmas meistens markiert und macht auf die Abhängigkeitsverhältnisse aufmerksam, vgl. utracić czyjeś łaski ‘jmds. Gnade verlieren’, wkupić się w czyjeś łaski ‘jmds. Gunst erlangen’.
Im gegenwärtigen Sprachgebrauch werden beide Profile häufig in einem breiten Spektrum von Situationen verwendet. Deren hyperbolischer Charakter spiegelt sich sowohl in umgangssprachlich markierten Ausdrücken wie bez łaski/ bez łachy ‘wenn nicht dann nicht’, als auch in stilistischen Mitteln des Journalismus wider, vgl.
Posiada dom w Gdyni na Kamiennej Górze oraz w Orłowie. Do Ryszarda Krauzego należą korty tenisowe ulokowane przy ulicy Ejsmonda w Gdyni. Nie tylko buduje korty, ale i na nich gra, np. z Aleksandrem Kwaśniewskim. Zresztą wkupia się w łaski każdej opcji politycznej rządzącej Polską. (Stan wyjątkowy, Dziennik Zachodni, 2007-08-31)
Im quasi-religiösen Profil wird eine erlangte Gunst oder Gabe angedeutet, semantisch analog zum religiösen Profil, allerdings wird dabei nicht die Quelle spezifiziert. Ähnlich wie im religiösen Profil wird diese Gunsterweisung von dem Sprecher positiv bewertet. Beispiele: Dana mi była łaska; Miłość jest łaską; Dostąpiłam łaski miłości; obdarzone łaską świadomości.
Sprichwörter
Łaska pańska na pstrym koniu jeździ. ‘Herrengunst ist launenhaft’
Zdrowaś Maryjo, łaski pełna, Pan z Tobą (...) [wörtl. Gegrüßet seist du, Maria, voll der Gnade (...)]/ ‘Beginn eines Grundgebetes zur Anrufung Marias, der Mutter Jesu Christi (Lk 1,28)’
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Mariusz Szczygieł: Łaska tworzenia, 2013.
- Jan Twardowski: Łaską zdumiony. Moje szczęśliwe wspomnienia, 2002.
- Bogda Balicka & Zofia Górnicka-Kaczorowska: Łaskawe ziele, 2003.
- Marcin Gajda & Beata Dec: Pustynia jest łaską, 2000.
Filme
- Łaskawy Chleb (Regie: Tadeusz Byrski), Polen, 1963.
Bibliographie
Minikowska, Teresa 1990: „Łaska w aspekcie językoznawczym“, in: Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Spoleczne. Filologia Polska, Band 34.