Polysemie
- religiös: ‘Gott und Heiliges beleidigen’
- säkular: ‘fluchen’
- diskreditierend: ‘über jmdn. / etw. missbilligend sprechen’
Definition
Bluźnić
Sich beleidigend über etwas äußern, was für den Hörer heilig ist. In erster Linie geht es um Gott und Religion. In der Bibel wurde nicht nur eine Beleidigung Gottes, sondern auch der Missbrauch Gottes Namens als Lästerung gesehen (vgl. Ex 20,7). Auch einige Formen der Verwünschung, die mit Magie zusammenhängen, gehören in religiösen Diskursen dazu. Als bluźnić werden darüber hinaus provozierende Äußerungen empfunden, wo allgemein geschätzte Werte oder Personen in den Schmutz gezogen werden, was in den Augen des Hörers an Tabubruch grenzt.
Bluźnić ist ein verbaler Akt. Aber das Verbalabstaktum bluźnierstwo bezieht sich auch auf Handlungen und Werke, z.B. in der Kunst, die als Verletzung religiöser Gefühle interpretiert werden.
Lexikalische Relationen
Synonyme
- profanować ‘entweihen, schänden’
- uwłaczać1 / schmähen
- złorzeczyć ‘verfluchen’
Opposita
- wielbić1 ‘verehren, anbeten’
Wortbildungen
Substantive
- bluźnienie ‘in Relation zu bluźnić (religiöses Profil) stehend’
- bluźnierca ‘Gotteslästerer’
- bluźnierstwo1‘Blasphemie, Gotteslästerung’
Adjektive
- bluźnierczy1 ‘blasphemisch, frevelhaft, gotteslästerlich, sakrilegisch’
- bluźnierskiveraltet ‘blasphemisch’
Adverbien
- bluźnierczo1 ‘blasphemisch, frevelhaft, gotteslästerlich, sakrilegisch’
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- bluźnić Bogu
- bluźnić przeciwko Bogu
- bluźnić niebu
- bluźnić przeciwko Kościołowi
- bluźnić przeciwko świętościom
- bluźnić z gniewu
- bluźnić z żalu
Belege
chrztem dla Jana Rokity byłoby odejście z Platformy? - Z mojej strony, ze strony pewnie władz z Prawa i Sprawiedliwości byłoby zarozumialstwem mówienie, że wstąpienie do Prawa i Sprawiedliwości czy współdziałanie z Prawem i Sprawiedliwością jest tożsame ze zmyciem grzechu pierworodnego. Niech pan nie bluźni. - Nie bluźnię, pytam, czy Jan Rokita może wejść do rządu. - To są decyzje, które podejmuje prezes Rady Ministrów. - Pan sobie wyobraża to wejście? - Wyobrażam sobie. Fragment wczorajszej rozmowy Konrada Piaseckiego z Aleksandrem Szczygłą, szefem Kancelarii Prezydenta RP
Rokita w rządzie, Dziennik Polski, 2006-12-02
Są one utworami o charakterze kaznodziejskim i redagowane były głównie z myślą o słuchaczu, aby rozbudzić w nim gorliwość do lepszego życia i powstrzymanie się od grzechu. Tak na przykład sięgająca okresu średniowiecza legenda opowiada przypadek pewnego człowieka, który udręczony ciężką chorobą ciała zaczął bluźnić Bogu. Wypominał Mu, że przedłuża dni jego życia i poddaje go tak srogim i wielkim cierpieniom. Wówczas do chorego przybył anioł. Niebieski posłaniec obiecał mu wyzdrowienie, lecz najpierw chory musiał jeszcze cierpieć przez dwa lata, dlatego powinien uzbroić się w cierpliwość i odwagę.
Zdzisław J. Kijas, Czyściec, 2003
Przypomniało mi się wszystko, jak ten Niemiec bił mnie po twarzy, a potem zabrali mamę… Niestety, z tego koszmaru nie będę mógł się już obudzić. Mama… straciłem ją… Tu wszystkie modlitwy na nic. - Jak możesz… Jak możesz tak bluźnić?! Wszystko w ręku Boga, synku. Widzisz Jego?... – tu ruchem ręki stary proboszcz wskazał Marcinkowi krucyfiks. – On ZMARTWYCHWSTAŁ! - Tak. On zmartwychwstał. Wiem, widziałem go zresztą tej nocy. - Widziałeś go??
JAROSŁAW STANISŁAW JACKIEWICZ, Marcinek, Akant, 2010-02
Wszyscy wiemy - uciął Wroński. - Taka była pana filozofia? - Właśnie taka. Dlatego uważam, że muzułmanie są mądrzejsi i do nich należy przyszłość. Rozumieją, że jeśli się wierzy naprawdę, można się wiary zaprzeć, można nawet bluźnić, byle zachować życie. Mało tego, reguła ketmanu idzie dalej, że nie tylko życie należy chronić, ale także majątek i pozycję. Bo co z tego przyjdzie Bogu, jeśli jego wyznawca będzie martwy albo zgnije w więzieniu, albo zdechnie z głodu jak pies pod
Marek Harny, Zdrajca, 2007
Najczęściej o pomoc egzorcysty proszą rodzice młodych ludzi, z którymi zaczyna się dziać coś złego. O północy do drzwi plebanii jednej z parafii w regionie łódzkim zapukał zdesperowany człowiek. Z płaczem prosił, by ratować jego syna. – Robert krzyczy, bluźni, niszczy wszystkie świętości – tłumaczył ojciec. Ksiądz poszedł z nim do mieszkania znajdującego się na dużym osiedlu.
Kiedy przychodzi Zły, Dziennik Łódzki, 2004-12-10
Mój mąż słabł w oczach, badanie krwi potwierdziło najgorsze: białaczka. Wyszłam z domu, żeby nie okazywać swojej rozpaczy. Chodziłam uliczkami Podkowy i wygrażałam Panu Bogu, bluźniłam, obrzucałam Go najgorszymi wyzwiskami, a potem stwierdziłam nawet, że w ogóle Go nie ma, że w Niego nie wierzę. Byłam zapuchnięta od płaczu. Nie chcąc w takim stanie wracać do domu, zawędrowałam pod drzwi naszej brwinowskiej willi.
Maria Nurowska, Sprawa Niny S., 2009
Definition
Bluźnić
Grob gegen Sprach- und Verhaltensnormen oder die Würde einer Situation verstoßen. Bezeichnet sowohl einen Verstoß gegen die Form als auch einen durch den Inhalt der Rede sowie durch Gesten und Verhalten zum Ausdruck gebrachten Dissenz gegenüber einem anerkannten Wert oder einer verehrten Person oder Instanz.
Im Polnischen ist das Verb bluźnić veraltet und wird in der Bedeutung von kląć/ przeklinać verdrängt.
Konnotationen
- Undankbarkeit, Respektlosigkeit, Unbescheidenheit, Angeberei
- Beschwerde, Tabubruch, Verstoß, Angeben
Lexikalische Relationen
Synonyme
- bluzgaćumgangssprachlich / fluchen
- kląć / fluchen
- przeklinać / fluchen
- ubliżać <komuś> ‘jmdn. beleidigen’
- uwłaczać2 / schmähen
Opposita
- chwalić / loben
- wielbić2 / verehren
Wortbildungen
Substantive
- bluźnierstwo2, umgangssprachlich ‘Schimpfwort’
Adjektive
- bluźnierczy2 ‘lästerlich’
Adverbien
- bluźnierczo2 ‘lästerlich’
Phraseme, Kollokationen
Kollokationen
- bluźnić jak szewc
- bluźnić z gniewu
- bluźnić z żalu
- okropnie bluźnić
- publicznie bluźnić
Belege
Wzburzone owe ludzkie potoki, nie zważając na bagaże, które lada chwila pojawią się na pasach transmisyjnych, walą hurmem do popielniczek, żeby się odpalić, co w samolotach jest ostatecznie zabronione. Polak w średnim wieku, wściekły, spocony, bluźni jak szewc, jeśli jeszcze są w ogóle szewcy i w ogóle jeszcze bluźnią Setki klimatyzowanych autokarów bez ustanku rozwożą gości po wyspie, która w sezonie pęka w szwach, a po sezonie liczy zaledwie sześćset tysięcy mieszkańców, z których połowa upodobała sobie stolicę Palma de Mallorca jest
Więcej petów niż turystów, Express Ilustrowany, 2001-09-14
Nie robiliśmy, jak dotychczas, takich akcji, ale może by się przydała? - zastanawia się Włodzimierz Małyszek, komendant Straży Miejskiej. - Owszem, były mandaty za wulgaryzmy, ale tylko w połączeniu z innymi wykroczeniami. Kto, według funkcjonariuszy, „bluźni” najczęściej? - O, gdybyśmy stanęli przy jakiejkolwiek szkole ponadgimnazjalnej podczas przerwy, to zabrakłoby nam bloczka do wypisywania mandatów - żartuje komendant Małyszek. - Dojeżdżam do pracy autobusem, słyszę jakim językiem posługuje się młodzież. I, co dziwne, chłopcy jeszcze się
Języka na wodzy, Dziennik Bałtycki, 2004-08-26
przeszło przez moje ręce – twierdzi chorąży. – Nauczyłem się, jak do nich mówić trafiającym do serca słowem. Czasem dobre słowo nie wystarczało. Wszyscy „młodzi” wiedzieli po krótkim czasie, że chorąży Rudek wręcz chronicznie nie znosi, gdy ktoś w jego towarzystwie bluźni. Gdy kogoś przyłapał na wulgarnym przeklinaniu, wołał do siebie i rozkazywał: – Dziesięć pompek! Przez lata każde jego nadejście poprzedzały ostrzeżenia: – Cicho! Rudek idzie! Podobnie wychował też swoich synów. Młodszy, Tomek, pracuje w Warszawie. Starszy, Jarosław,
Melduje się Rudek, Gazeta Krakowska, 2005-04-22
zostawiając za sobą zapach piwa i papierosów. - Artur jestem, chłopaki... Ja też bym coś wziął, kurwa, bo mam cały pokój piwa, ale nie będę przecież wracał, bo normalnie by mnie zajebali -tłumaczył się nowym kolegom. - Strasznie bluźni - zauważyła Karolina, która potrafiła bluźnić jeszcze mocniej, ale tylko w studiu, gdy cięli jej materiał. - A my tu, panie Zbigniewie, właśnie rozmawiamy o czymś ważnym... Chcielibyśmy zrobić materiał na temat nietolerancji łódzkiej młodzieży wobec obcokrajowców, szczególnie
Dariusz Chętkowski z uczniami, Ostatni weekend, 2007
Zdrowa żywność, Zielone Brygady. Pismo Ekologów, 2001-12-01
Definition
Konnotationen
Lexikalische Relationen
Wortbildungen
Phraseme, Kollokationen
Belege
Wortindex
- bluzgaćumgangssprachlich
- bluźnienie
- bluźnierca
- bluźnierczo2
- bluźnierczo1
- bluźnierczy2
- bluźnierczy1
- bluźnierskiveraltet
- bluźnierstwo1
- bluźnierstwo2, umgangssprachlich
Etymologie
Das polnische Verb bluźnić (davon abgleitet bluźnierca ‚Lästerer‘, bluźnierczy ‚lästerlich‘ und bluźnierstwo ‚Lästerei‘) ist seit dem 15. Jh. in dieser Bedeutung bezeugt, im 16. Jh. darüber hinaus auch in der Bedeutung ‚schmähen‘, ‚beleidigen‘, ‚verleumden‘ sowie in polnischen Dialekten als ‚fluchen‘, ‚Unsinn faseln‘. Im Tschechischen ist das Verb als blouznit ‚(im Fieberdelirium) fantasieren bzw. faseln‘, im Slowakischen als blúzniť ‚dass.‘, im Ukrainischen als блюзни́ти ‚lästern‘ und im Weißrussischen als блюзни́ць in der Bedeutung ‚Unsinn reden‘ nachgewiesen. Im Sorbischen und in den südslawischen Sprachen fehlt es dagegen. Machek (1968, 58) deutet das Verb als ein zu urslawischem *blǫditi ‚irren‘ gebildetes Intensivum mit einer im Polnischen erfolgten Denasalierung von *ǫ unter Einfluss des nasalen Konsonanten *n der nachfolgenden Silbe, eine Erklärung, die nach ESUM (1982, 214) nicht fundiert ist. Plausibler scheint eine Deutung von Boryś (2005, 31), nach der das Verb unmittelbar von einem Nomen *bľuz(g)nь abgeleitet ist, wie Polnisch dialektal bluźń ‚böse Tat‘ belege. Der Autor deutet dieses Nomen als Verbalabstraktum, das entweder unmittelbar vom urslawischen Verb *bľьvati, bľujǫ ‚spucken, erbrechen‘ (vgl. Altkirchenslawisch бльвати, блюѭ, Bulgarisch блювам ‚brechen‘ etc.) mit Hilfe des Suffixes *-znь oder von dem Verb *bľuzgati mit dem Suffix *-nь abgleitet sei. Das urslawische Verb *bľuzgati, Polnisch bluzgać ‚spritzen‘, ‚schlimm fluchen‘, Kroatisch bljuzgati etc. wiederum ist ein mit Hilfe des Suffixes *‑zg- von *bľьvati, bľujǫ abgeleitetes Expressivum. Das Verb *bľьvati, bľujǫ schließlich lässt sich auf die grundsprachliche Wurzel *bhleu̯ ‚sich erheben, schwimmen‘ zurückführen. Eine Urslawisch *bľuzgati entsprechende Bildung findet sich nach Boryś (2005, 30) in Litauisch bliauzgóti ;Unsinn reden‘. Die etymologische Bedeutung des Verbs bluźnić wäre demnach ‚Schmähworte verspritzen‘.
Boryś, Wiesław 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
ESUM 1982: Etymolohyčnýj slovnyk ukrajins’koji movy. I: A-H, Kyjiv.
Machek, Václav 1968, Etymologický slovník jazyka českého. Druhé, opravené a doplňené vydání, Praha.
Semantischer Wandel
In den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen wird unter dem Lemma bluźnić ‘lästern’ zuerst die religiöse Bedeutung aufgeführt, vgl. 1) słowa uwłaczające temu, co jest ogólnie poważane lub co jest przez religię uznane za święte ‘Wörter, die allem Heiligen verunglimpfen’ (vgl. WSJPDor. 1958-1969, SJP 2003, WSPP 2006). Im ISJP (2000) wird eine zweite Bedeutung des Lemmas als ordynarnie przeklinać ‘vulgär fluchen’ festgehalten. Das WSJP (2007-2012) führt das Lemma bluźnić nicht an, dem Verbalabstraktum bluźnierstwo ‘Lästerung’ werden dort ebenfalls diese zwei Bedeutungen zugeschrieben. Im Normativen Wörterbuch des Polnischen (WSPP Markowski 2006) wird der Gebrauch von bluźnić in der Bedeutung ‘fluchen’ jedoch explizit als falsch dargestellt. Das richtige Lexem in dieser Bedeutung soll demnach das umgangssprachliche bluzgać ‘fluchen’ sein. Der Gebrauch des Verbs bluźnić in Bezug auf vulgäres Fluchen wirkt heute eher veraltet, weist dennoch im Korpus eine hohe Trefferquote auf.
Im vorliegenden Wörterbuch SuP werden für das Polnische zwei Profile beim Lemma bluźnić ‘lästern’ ausgegliedert: Ein religiöses und ein säkulares Profil, welches sich auf das Fluchen bezieht. Das religiöse Profil bezieht sich auf eine Sprechhandlung, die Gott oder etwas Heiliges beleidigt. Eine solche Beleidigung kann sich auf die Kunst beziehen, diese wird dann als bluźnierstwo ‘Gotteslästerung’ bezeichnet.
Das säkulare Profil wirkt im gegenwärtigen Sprachgebrauch veraltet, häufiger werden die Lexeme klnąć/ przeklinać ‘schimpfen, fluchen’ gebraucht. Die Kollokationen, die in diesem Profil vorkommen, werden analog zu denen mit klnąć/ przeklinać gebildet, vgl. bluźnić jak szewc, okropnie bluźnić, publicznie bluźnić, vgl.:
Polak w średnim wieku, wściekły, spocony, bluźni jak szewc, jeśli jeszcze są w ogóle szewcy i w ogóle jeszcze bluźnią. Setki klimatyzowanych autokarów bez ustanku rozwożą gości po wyspie, która w sezonie pęka w szwach, a po sezonie liczy zaledwie sześćset tysięcy mieszkańców, z których połowa upodobała sobie stolicę Palma de Mallorca
NKJP: Więcej petów niż turystów, Express Ilustrowany, 2001-09-14
Sprichwörter
Kto bluźni, nie myśli, kto myśli, nie bluźni. [wörtl. Wer flucht, denkt nicht, wer denkt, flucht nicht.]/ ‘Klugkeit formt eigene Sprache’
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Andrzej Draguła: Bluźnierstwo Między grzechem a przestępstwem, 2013.
- Mariusz Urbanek: Tuwim. Wylękniony bluźnierca, 2013.
Sonstiges
-
Protestplakat gegen eine Band(Quelle: http://www.pch24.pl/public/files/25.jpg)
-
Plakat für eine Diskussion(Quelle: http://magazyndywiz.pl/wp-content/uploads/2013/06/Bluznierstwo_plakat.jpg)
Bibliographie
Wierzbicka, Anna 2002: „Co mówi Jezus?“, Warszawa, S. 252-260.