Polysemie
- religiös: ‘Erlöser’
- säkular: ‘Rettergestalt’
Definition
mesjasz
Nach der biblischen Vorstellung der Messias, der versprochene Erlöser, der im Alten Testament den Juden als Erlöser der Menschheit bzw. des Volkes Israel versprochen wurde, nach christlicher Lehre Jesus Christus. In der christlichen (und somit allgemein religiösen) Bedeutung überschneidet sich der Begriff Messias weitgehend mit demjenigen von Christus.
Die Großschreibung Mesjasz bringt die religiöse Einstellung und Wertschätzung gegenüber dem begriff zum Ausdruck. Ebenso werden die Synonyme Zbawiciel ‘Heiland, Erlöser’ und Odkupiciel ‘Erlöser, Heiland’ durch Großschreibung religiös markiert.
Konnotationen
- langes Warten, Ende der Zeiten, gerechte Weltordnung, göttliches Gericht, Auferstehung der Toten, 1000-jähriges Friedensreich, weißes Gewand, strahlende Aura, starke Hand
- Judentum
Lexikalische Relationen
Synonyme
- Jezus Chrystus ‘Sohn Gottes’
- Odkupiciel ‘Erlöser’
- Syn Boży ‘Sohn Gottes’
- Syn człowieczy ‘Menschensohn’
- Zbawiciel ‘Retter, Befreier’
Wortbildungen
Substantive
- mesjadafachsprachlich ‘poetisches Werk über Leben und Sterben Jesu Christi’
- mesjanista1 / Messianist ‘Anhänger eines Messias’
- mesjanizm1 / Messianismus ‘Bewegung, die auf den Messias wartet’
Adjektive
- mesjanistyczny1 / messianisch
- mesjański / messianisch
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- czekać na Mesjasza / warten auf den Messias
Kollokationen
- Mesjasz sie narodzil
- nadejście Mesjasza
- przyjście Mesjasza
Belege
Daniel żył jeszcze w początkach panowania króla Cyrusa. Cieszył się nie tylko poważaniem jako dostojnik państwa, lecz zasłynął również jako natchniony prorok. W wizjach, w których przez niebiosa przewalały się wichury, a z morza wyłaniały się dziwne potwory, zapowiadał narodowi żydowskiemu wyzwolenie z wszelkich cierpień i pojawienie się pomazańca bożego, który zgładzi grzechy i przywróci na ziemi sprawiedliwość. Ten Mesjasz narodu zasiądzie na tronie wśród płomieni, a spod nóg jego popłynie ognista rzeka. Tysiąc sług czekać będzie na jego rozkazy, a wierni przestrzegać będą przykazań spisanych w księgach świętych.
Zenon Kosidowski, Opowieści biblijne Autorzy, 1996
Chrześcijanie przecież bardzo łatwo mogą czuć się urażeni przez muzułmanów, którzy sytuują Jezusa pośród proroków, nie uznając w nim Boga-człowieka. Z kolei, my "obrażamy" muzułmanów, ignorując postać Mahometa. Podobnie można spojrzeć na styk chrześcijaństwo-judaizm. My „obrażamy” Izraelitów twierdząc, że Mesjasz już przyszedł, Żydzi zaś „obrażają” chrześcijan, wciąż czekając na przyjście Mesjasza. Zgódźmy się, że jest to bez sensu.
Zięba Maciej, Po szkodzie? Przed szkodą?: o Polsce, kapitalizmie i kontemplacji, 1996
Dzisiaj niby się wie, ale nie chce się pamiętać, że Rzeczpospolita w siedemnastym i osiemnastym wieku była największym skupiskiem Żydów na świecie i że szerzyły się wśród nich najbardziej niesamowite ruchy religijne. W drugiej połowie siedemnastego stulecia na wieść o pojawieniu się Mesjasza w Azji Mniejszej tysiące Żydów sprzedaje swoje majętności i dąży na południe. Mesjasz, Sabatai Zwi, rodem ze Smyrny, był właśnie początkowo jednym z adeptów lurianicznej kabalistyki.
Czesław Miłosz, Ziemia Ulro, 1994
Nie zginęli wszyscy grzesznicy świata i przeciwnicy Boga od miecza, ognia, głodu, gradu, od kłów bestii, od żądeł skorpionów i jadu węży. Próżno oczekiwali wierni nadejścia Mesjasza na górach Tabor, Baranek, Oreb, Sion i Oliwnej, nadaremnie oczekiwało powtórnego przyjścia Chrystusa quinque civitates, przepowiedziane w Izajaszowym proroctwie pięć miast wybranych, za które uznano Pilzno, Klatovy, Louny, Slany i Żatec. Koniec świata nie nastąpił. Świat nie zginął i nie spłonął. Przynajmniej nie cały.
Andrzej Sapkowski, Narrenturm, 2002
Uwierzyć w Jezusa, to nie znaczy tylko przyjąć, że jest On Mesjaszem, że jest Synem Bożym. Uwierzyć w Jezusa, to znaczy uwierzyć w Jego naukę, że Bóg jest miłością. A uwierzyć to znaczy utożsamić się - żyć nią.
Maliński Mieczysław, Zamyślenia, 1998
Definition
mesjasz
Im säkularen Gebrauch meist in ironischer und distanzierter Weise über jmdn., der als ein sehnsüchtig erwarteter Retter, als eine Heilsgestalt, als große Führungspersönlichkeit auftritt oder wahrgenommen wird. Oft werden Verkünder einer Befreiungsidee, z.B. zur Befreiung eines Volks vom Joch der Fremdherrschaft so bezeichnet.
In dieser Bedeutung meistens mit einem obligatorischen Genitiv-Attribut verwendet: Mesjasz <czego?>
Konnotationen
- Ansprachen, Fahnen, Denkmäler, nationale Wiedergeburt, feierliche Schwüre, Licht, Jugend, Stärke
Lexikalische Relationen
Synonyme
- wybawicielbuchsprachlich ‘Retter, Befreier’
- zbawcabucsprachlich ‘Retter, Befreier’
- zbawiciel ‘Erlöser’
Wortbildungen
Substantive
- mesjanista2 / Messianist
- mesjanizm2 / Messianismus ‘Anschauung, die einem bestimmten Volk eine bestimmte Sendung gegenüber der Welt zuschreibt’
Adjektive
- mesjanistyczny2 / messianisch
Phraseme, Kollokationen
Phraseme
- Polska mesjaszem narodów / Messias der Völker ‘besonders über Polen: romantische, besonders durch Adam Mickiewiczs „Dziady“ geprägte Vorstellung, dass Polen stellvertretend für die ganze Welt unschuldig leiden muss, wie auch Jesus für die Menschheit gelitten hat’
Kollokationen
- czarny Mesjasz lewicy
- uważać kogoś za mesjasza
Belege
-Głosami swoich wyborców Obama, czarny mesjasz nowej lewicy, zgniótł kandydata republikanów Johna McCaina.
Usenet -- pl.soc.polityka [2008-11-08]
Wszyscy natomiast zgodnie uznali, iż pokój może być ustanowiony jedynie po zlikwidowaniu tyranii Atotarhy i zniesieniu supremacji Onondagów. Hajawata nie czuł się na siłach sprostać temu zadaniu i pewnie by zrezygnował ze swojej misji, gdyby nie spotkał Deganawidaha. Była to legendarna postać mesjasza wybawiciela, obdarzonego nadnaturalną mocą szlachetnych ideałów. Wielu badaczy twierdzi, że był on człowiekiem aktywnym, wielkim filozofem, mistykiem, który pojawił się w krytycznym momencie historii Irokezów, aby skierować ją na lepsze tory.
Zbigniew Teplicki, Wielcy Indianie Ameryki Północnej, 1994
Wierni mesjaszom Kaczyńskim nie usłyszą też tego, że nasz Janem Bondski czyli amant Tomek, kiedy jeszcze był w policji we Wrocławiu spowodował wypadek, w którym uśmiercił kobietę.
Usenet -- pl.soc.polityka [2009-10-27]
O ile na początku premierostwa Juszczenkę nazywano uszczypliwie ukraińskim Mesjaszem - to określenie wymyślili zresztą przeciwnicy Juszczenki - to po jego dymisji zaczęto go uważać za potencjalnego zbawcę całkiem poważnie. Było jasne, że tylko ten polityk może odebrać władzę ekipie Kuczmy.
Marcin Wojciechowski, Pomarańczowy majdan, 2006
De facto nazizm był taką nową religią. Hitler uważał się za mesjasza (tak samo jak inni „zesłańcy” jak choćby Charles Manson).
Usenet -- pl.sci.psychologia [2009-01-07]
Wprawdzie Nieuwenhuis, rozczarowany faktem nie dojścia do skutku, z braku czasu, przewidywanej w programie kongresu anarchistycznego w Amsterdamie dyskusji o militaryzmie, usiłował doprowadzić do kolejnego spotkania Stowarzyszenia, lecz jego wezwania nie napotkały odzewu. Niepowodzenie to nie nadszarpnęło ogromnego prestiżu „Mesjasza” niderlandzkich libertarystów. W roku 1913 autor Ojczyzny w niebezpieczeństwie stanął na czele ruchu protestu przeciwko budowie w Hadze Pałacu Pokoju. Rzucone przezeń niegdyś hasło: „Ani człowieka, ani centyma dla militaryzmu” - obiegło całą nieomal Europę.
Daniel Grinberg, Ruch anarchistyczny w Europie Zachodniej: 1870-1914, 1994
Jacyś ludzie rzucali na scenę jajka i kamienie. Trafili w głowę ambasadora Meksyku. Wynoszono go na noszach, a część widowni uważała, że to dalszy ciąg spektaklu. Co zaś do Lenina, na pewno nie był idiotą. Był obłąkanym mesjaszem światowej rewolucji. Rosjanie pokazali to w znakomitym dokumencie „Brylanty na rewolucję”. Emitowany był w TVP 1 w listopadzie o godzinie 1.30-2.30. Dlaczego o tej porze?
Lenin nie był idiotą, Słowo Polskie Gazeta Wrocławska, 2005-12-17
Nasi kibice byli zszokowani jego wykluczeniem w finale mundialu, ale jest on tak samo popularny jak wcześniej. Dla nas Zidane jest mesjaszem futbolu - powiedział sekretarz generalny tamtejszej federacji Anwarul Haque Helal. Zidane przyleciał do Bangladeszu na zaproszenie laureata tegorocznej pokojowej Nagrody Nobla, "bankiera biednych" Mohammada Junusa.
Mesjasz Zidane gra z juniorami w Bangladeszu, Dziennik Polski, 2006-11-07
Wortindex
- czekać na Mesjasza
- Jezus Chrystus
- mesjadafachsprachlich
- mesjanista1
- mesjanista2
- mesjanistyczny1
- mesjanistyczny2
- mesjanizm1
- mesjanizm2
- mesjański
- Odkupiciel
- Polska mesjaszem narodów
- Syn Boży
- Syn człowieczy
- wybawicielbuchsprachlich
- zbawcabucsprachlich
- Zbawiciel
- zbawiciel
Semantischer Wandel
Die Erläuterungswörterbücher des Polnischen führen zwei Bedeutungen des Lemmas mesjasz auf, vgl. SJPDor. (1958-1969) 1) według Starego Testamentu, zbawiciel przepowiadany żydom (…) ‘im Alten Testament, den Juden prophezeiter Erlöser’; 2) zbawca, wybawiciel ‘Retter, Erlöser’. Ähnliche Explikationen werden in PSWP (1995-2005), SWJP (1996), ISJP (2000), USJP (2003) festgehalten.
Im vorliegenden Wörterbuch werden ebenfalls zwei Profile des Lemmas mesjasz unterschieden. Das religiöse Profil referiert auf die biblische Vorstellung des Erlösers. In diesem Profil werden durch die Großschreibung die religiöse Einstellung und die Hochachtung zum Ausdruck gebracht.
Das säkulare Profil wird vor allem in ironischer und distanzierter Weise verwendet und bezieht sich auf eine Person, die als ein sehnsüchtig erwarteter Retter, als eine Heilsgestalt, als großer Mann und Anführer auftritt oder wahrgenommen wird. Häufig fallen die politischen Ereignisse in das Spektrum des säkularen Profils, vgl.: Obama, czarny mesjasz…; mesjasze Kaczyńscy…; Juszczenko, ukraiński mesjasz… (vgl. Belege im säkularen Profil).
Als politische Metapher des Messianismus wurden in der Geschichte anstelle von Christus andere, auch kollektive Akteure platziert, vgl. Polska mesjaszem narodów (vgl. Polska Chrystusem narodów) ‘Polen Messias der Völker’ in der prophetischen Literatur der Romantik oder Solidarność in der Gegenwart. Die messianistische Idee bezieht sich auf das historische Leiden Polens, welches mit dem Leiden Christi und damit einhergehende Auferstehung und Erlösung für alle, verglichen wird.
Aufgrund der jüdischen Herkunft des Begriffes und seiner Referenz auf einen von Gott gesandten, aber (im Unterschied zu Christus) rein menschlichen Akteur kann der Begriff mesjasz auf Erlösergestalten im Allgemeinen übertragen werden und wird daher weitaus häufiger verwendet als Chrystus in säkularer Bedeutung (vgl. messianistisches Profil beim Lemma Chrystus im SuP).
Sprichwörter
[Es wurden keine Sprichwörter gefunden.]
Kulturelle Kontexte
Literatur
- Frank Herbert: Mesjasz Diuny (Dune Messiah), 1969.
Film
- Mesjasz: Sąd Ostateczny (Messiah: The Rapture, BBC Nordirland), UK, 2008.
- Mesjasz zła (Messiah of Evil, Regie: Willard Huyck/ Gloria Katz), USA, 1973.
Werbung
-
Plakat für eine Diskussion
(Quelle: http://img.rebelya.pl/uploads/photo/20111211/04a-rebelyapanel-781x533_kXSIa8db.jpg)
Sonstiges
-
Wprost: Mesjasz Smolenski, Nr 16/2012(Quelle: http://www.prlupa.pl/wp-content/uploads/2012/04/wprostCV_16_2012.jpg)
-
Newsweek: Palikot- Mesjasz Lewicy?, Nr 38/2011(Quelle: http://i.wp.pl/a/f/jpeg/27597/palikot_okladka_krzyz_newsweek_500.jpeg)
Bibliographie
Długosz-Kurczabowa, Krystyna 1990: MESJASZ, in: dies., Apelatywizacja biblijnych nazw własnych, Wrocław - Warszawa - Kraków, S. 53.