DeutschPolnischSlowakischTschechischSprachvergleich
sacrum und profanum
religiöse lexik in der allgemeinsprache (deutsch-polnisch-slowakisch-tschechisch)
Polnisch: pokusa
Slowakisch: pokušenie

Polysemie

  1. religiös: ‘Lust, eine Sünde zu begehen’
  2. säkular: ‘Lust, etwas Falsches zu tun’

Polysemie

  • religiös: ‘Lust, eine Sünde zu begehen’
  • säkular: ‘Lust, etwas Falsches zu tun’

Profil: religiös

Profil: religiös

Definition

pokusa

Lust, eine Sünde zu begehen. Metonymisch auch über die Ursache der Begierde (in dieser Bedeutung häufiger auch in der Pluralform: pokusy ‘Versuchungen’).

Im Polnischen veraltet auch pokuszenie, vgl. im Vaterunser I nie wódź nas na pokuszenie ‘Und führe uns nicht in Versuchung’ (Mt 6,9–13; Lk 11,1-4)

Definition

Pokušenie

Lust, eine Sünde zu begehen. Metonymisch auch über die Ursache der Begierde (in dieser Bedeutung häufiger auch in der Pluralform: pokušenia ‘Versuchungen’).

Konnotationen

  • Gefahr eines Sündenfalls, Strafe
  • Verführen durch den Teufel, Verlockungen des Bösen
  • Versuchungen Jesu durch den Teufel in der Wüste
  • Einreden der Schlange zu Eva im Paradies

Konnotationen

  • Gefahr eines Sündenfalls, Strafe
  • Verführen durch den Teufel, Verlockungen des Bösen
  • Versuchungen Jesu durch den Teufel in der Wüste
  • Einreden der Schlange zu Eva im Paradies

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • grzech ‘Sünde’
  • pokuszenie1, veraltet ‘Versuchung’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • hriech ‘Sünde’
  • vábenie ‘Lockung, Verlockung’

Wortbildungen

[Es wurden keine Wortbildungen gefunden.]

Wortbildungen

Substantive

  • pokušiteľ1 ‘Versucher: der Teufel’
  • pokušiteľka1, okkasionell ‘Versucherin: Teufelin’
  • pokušiteľstvo1 ‘das Wesen der Versuchung’

Adjektive

  • pokušiteľský1 ‘zur Versuchung führend’

Phraseme, Kollokationen

Kollokationen

  • cielesne pokusy
  • grzeszna pokusa
  • szatańska pokusa
  • opierać się pokusie
  • pokusa do grzechu
  • pokusa do złego
  • przezwyciężyć pokusy
  • unikać pokusy
  • wolny od pokusy
  • złe pokusy
  • zwalczać pokusę

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • uviesť/ uvádzať <niekoho> do pokušenia/ jmdn. in Versuchung führen

Kollokationen

  • posledné pokušenie Krista
  • pozemské pokušenia

Belege

to On, Dobry Pasterz, staje się w sakramencie najwyższym poręczycielem tych waszych ślubów. Sakrament jest źródłem moralnej mocy dla człowieka, dla mężczyzny i kobiety, aby oboje sprostali swym ślubom. Aby przezwyciężyli słabości i pokusy. Aby nie dali się uwieść żadnej modzie. Trzeba tylko wytrwale współpracować z łaską sakramentu małżeństwa. Trzeba tę łaskę stale odnawiać! Homilia podczas Mszy św., Łomża, 4 czerwca 1991 r.
Jan Paweł II, Cztery filary szczęścia rodzinnego: Jan Paweł II o małżeństwie i rodzinie, 2009

Przez takie uznanie składamy Bogu hołd najwyższy, który otwiera bramy nieba i sprowadza na duszę liczne łaski Boże. (Skutki ufności, WA 7/1952, s. 133) 6sierpnia Ufność w Miłosierdzie Boże chroni nas również przed atakami piekła. Wszystkie pokusy najłatwiej zwyciężamy przez krótki akt strzelisty, skierowany do Najmiłosierniejszego Chrystusa: Jezu, ufam Tobie! (Skutki ufności, WA 7/1952, s. 133) 7sierpnia Jezu, ufam Tobie! te słowa znajdują się pod obrazem Najmiłosierniejszego Zbawiciela.
Michał Sopoćko, Zaufałem Twojemu Miłosierdziu, 2008

–Krzyżem jest utrata domu, rodziny, Ojczyzny... –Krzyżem jest głód i nędza... –Krzyżem są pomówienia, niesłuszne oskarżenia, utrata dobrego imienia... –Krzyżem jest zerwanie przyjaźni, niewierność i zdrada... –Krzyżem są pokusy, natrętne myśli, skrupuły i niepokoje duchowe... –Krzyżem są wojny, przewroty polityczne, niepokoje społeczne... –Krzyżem jest rozpad małżeństwa i niezgoda w rodzinie... –Krzyżem jest pijaństwo i narkomania najbliższych... –Krzyżem jest śmierć
Tadeusz Loska SJ, Wszystkie moje źródła są w Tobie : nabożeństwa eucharystyczne : godziny święte-spotkania modlitewne. Tom 3., 1999
 
żęli właśnie pszenicę, gdy ku swemu radosnemu zdumieniu ujrzeli wóz ze świętą skrzynią. Natychmiast zdjęli arkę z wozu i ustawili ją w polu na wielkim kamieniu. Potem porąbali wóz na kawałki i ofiarowali krowy na ołtarzu całopalnym. Dopuścili się jednak przy tym zbrodni świętokradztwa. Ulegając grzesznej pokusie ciekawości, zajrzeli do skrzyni, by przekonać się, co się w niej znajduje. Wtedy Jahwe rozgniewał się i pozbawił życia ponad pięćdziesiąt tysięcy mieszkańców Bet Szemesz. Arkę posłano do Kiriat Jearim, gdzie dostała się pod opiekę Aminadaba i jego syna Eleazara.
Zenon Kosidowski, Opowieści biblijne, 1996
 
ich, że Jego królestwo nie jest z tego świata i nie ogranicza się do narodu wybranego, ale obejmuje wszystkie ludy i narody, ponieważ wszyscy są dziećmi jednego Ojca w niebie. Pokusa ciasnego zatroskania jedynie o "swoich" grozi każdemu narodowi i każdej religii. To pokusa nacjonalizmu. Nacjonalizm używa Boga i oddawany Mu kult dla własnych narodowych i nacjonalistycznych celów. Przepowiadanie, liturgia, teologia i wszystko, co należy do religii, służy w nacjonalizmie wyniesieniu własnego narodu oraz dążeniu do zdominowania innych. Jezus nie każe uczniom zaniedbywać własnego narodu.
Józef Augustyn, Medytacje Jerozolimskie Świadectwo pielgrzyma, 2010
 

Belege

Ak šach nazývame kráľovskou hrou, o kartách môžeme hovoriť predovšetkým ako o ľudovej hre, hoci mnohí na vlastnej koži pocítili, že karty sú skutočne svojím spôsobom diablovo pokušenie a že na ich obraznom pomenovaní motivovanom čertom a jeho obrázkami predsa len čosi pravdy bude.
Kultúra slova, 2001

Had je prvým z nositeľov pokušení, predstavuje ženu a rodinu. Hovorí ženským hlasom, pohybuje sa po zemi, ktorá je ženským elementom. Nazýva Ježiša Adamom a pripomína mu jeho osamelosť. Toto pokušenie však už Ježiš prekonal u púštnych mníchov, a tak miznú aj posledné pozostatky túžby po žene a rodinnom živote.
Inzine, 1999

Len čo však prvý ľudský pár premohla zvedavosť a ochutnali jeden z božských darov, okamžite boli obvinení zo spáchania hriechu. Nevedno prečo sa traduje, že had si vybral za ovocie pokušenia práve jablko.
Inzine, 2000

Tu sa môžeme obrátiť k rozprávkovým príbehom, kde hrdina bojuje s pekelnými mocnosťami (nezriedka víťazne), je vystavený mnohým pokušeniam (ako Ježiš na púšti) a je obdivuhodné, ako pokušiteľ odhaľuje presne slabiny hrdinu.
Inzine, 2001

Všetci veľkí filozofi a cirkevní otcovia vraveli, že žena je zdrojom všetkého zla, že kvôli nej Adam spáchal prvotný hriech a kvôli nej náš Pán umrel na kríži. Bola stvorená pre pokušenie, ale hlúpi sú tí, čo jej podľahnú.
Telo sa stalo slovom. Časopis Aspekt, 2002, roč. 10, č. 1

"Kráľu nebeský! Ochraňuj svojho služobníka, zbav ho trápenia a zlých duchov!" Slečinka sa udrie o "múr".) Bolí ju prštek! Hospodine, zbav ma pokušenia, ochráň ma pred nečistými silami, posilni moju dušu, veď len Ty si moja nádej a ochrana!
Telo sa stalo slovom. Časopis Aspekt, 2002, roč. 10, č. 1

Zasvätenie v chráme teda umožňuje oveľa väčšiemu počtu ľudí vrátiť sa do blaženosti jednoty s božským Ja, ako bez tejto pomoci. Ale existuje nebezpečenstvo, že takto zasvätený človek v čase zasvätenia, skôr ako sa stane božským človekom z vlastnej snahy, nemôže odolať pozemským pokušeniam a klesá potom ešte hlbšie, ako pri svojom prvom páde.
Haich, Elisabeth: Zasvätenie. Bratislava 2000

Zozadu vybehne chlapec v kockovanom saku, na ostrý hrot dáždnika nabodne jablko. Rovesníci mu tlieskajú, stareny hundrú: "Ak musia mať ozdobu, nech tam priviažu rozmarín. Jablko je guľaté, odgúľajú si šťastie!” Bobonec rozmýšľa, jablko je pokušenie. Evin hriech, Paridovo váhanie, Viliam Tell a strieľanie, ale predovšetkým je to plod, plodnosť a jeho radosť z dňa je radosťou budúceho deda, už dnes oslavuje vnukov.
Telo sa stalo slovom. Časopis Aspekt 2002, roč. 10, č. 1


 

Profil: säkular

Profil: säkular

Definition

pokusa

Ein intensives Gefühl, etwas tun zu wollen, obwohl man weiß oder denkt, dass es falsch ist. Metonymisch auch über die Ursache der Begierde (z. B. über leckeres Essen oder Süßigkeiten, Alkohol, Verheißung vom Reichtum usw.), wobei oft ein von außen kommender Reiz betont wird.

Bezeichnet Versuchung ein Gefühl oder einen psychischen Zustand, wird das Wort zumeist im Singular verwendet, vgl. oprzeć się pokusie  ‘einer Versuchung widerstehen’. Wird mit Versuchung der Auslöser der Begierde bezeichnet, wird das Wort häufiger auch im Plural verwendet, vgl. pokusy czyhają <na kogoś> ‘die Versuchungen lauern’).

Definition

pokušenie

Ein intensives Gefühl, etwas tun zu wollen, obwohl man weiß oder denkt, dass es falsch ist. Metonymisch auch über die Ursache der Begierde (z. B. über leckeres Essen oder Süßigkeiten, Alkohol, Verheißung vom Reichtum usw.), wobei oft ein von außen kommender Reiz betont wird.

Bezeichnet pokušenie ein Gefühl oder einen psychischen Zustand, wird das Wort zumeist im Singular verwendet (z. B. premôcť pokušenie ‘die Versuchung überwinden’). Wird mit pokušenie der Auslöser der Begierde bezeichnet, wird das Wort häufiger auch im Plural verwendet (z. B. podľahnúť pokušením ‘Versuchungen erliegen’; Pokušenia číhajú všade. ‘Versuchungen lauern überall.’ )

Konnotationen

  • Genuss, Annehmlichkeit
  • Essen, Süßigkeiten
  • Alkohol
  • Liebesaffäre, Sex

Konnotationen

  • Genuss, Annehmlichkeit
  • Essen, Süßigkeiten
  • Alkohol
  • Liebesaffäre, Sex

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • chęć ‘Lust, Gelüst’
  • ochota ‘Lust’
  • pokuszenie2, veraltet ‘Versuchung
  • wab ‘Anlocken’

Lexikalische Relationen

Synonyme

  • lákanie ‘Verlockung’
  • zvádzanie ‘Verführung’

Wortbildungen

[Es wurden keine Wortbildungen gefunden.]

Wortbildungen

Substantive

  • pokušiteľ2 ‘Verführer’
  • pokušiteľka2 ‘Verführerin’
  • pokušiteľstvo2 ‘das Wesen der Verführung’

Adjektive

  • pokušiteľský2 ‘verführerisch’

Phraseme, Kollokationen

Kollokationen

  • coś jest pokusą
  • duża pokusa
  • narażać kogoś na pokusę
  • opierać się pokusie
  • pokusy czyhają na kogoś
  • ulec pokusie
  • uniknąć/unikać pokus
  • wystawiać kogoś na pokusę

Phraseme, Kollokationen

Phraseme

  • sladké pokušenie/ süße Versuchung ‘über eine Süßigkeit oder süße Speise’

Kollokationen

  • bojovať s pokušením
  • byť v pokušení
  • cítiť pokušenie
  • dostať do pokušenia
  • nepodľahnúť pokušeniu
  • odolať pokušeniu
  • pikantné pokušenie
  • odolávať pokušeniu
  • podľahnúť pokušeniu
  • pokušenia číhajú
  • prekonať pokušenie
  • premôcť pokušenie
  • stále pokušenie

Belege

To rozwiązanie jest efektem polskich doświadczeń. Jakie doświadczenia ma pan na myśli? Polskie doświadczenia funkcjonowania w warunkach demokracji są bardzo krótkie. Przecież przez dziesiątki lat Polska albo była państwa pozbawiona, albo funkcjonowała w warunkach władzy autorytarnej. Stąd może się brać pokusa, by jakiś polityk sięgnął po pełnię władzy. Konstytucja jednak to uniemożliwia, zmuszając osoby na najwyższych stanowiskach do współpracy. Kłopot zaczyna się, gdy one te kompetencje wykorzystują nie do współpracy, nie dla dobra Rzeczpospolitej, tylko dla wzajemnej rywalizacji.
Prezydent nie pilnuje żyrandola, Dziennik Zachodni, 2010-08-07

Sportowcy przy stole muszą pilnować wagi Każdy smakołyk oznacza po prostu dodatkowy trening! Suto zastawiony świąteczny stół to nie lada pokusa. Sportowcy muszą jednak z nią walczyć. - Bardzo lubię karpia. Na szczęście akurat ryby sportowcy mogą jeść do woli, więc z tym nie mam problemu - opowiada Da-mian Jonak, jeden z najlepszych śląskich pięściarzy. - Niestety, pozostałe smakołyki właściwie tylko próbuję
Jedzą i liczą, liczą i jedzą, Dziennik Zachodni, 2010-12-24
 
uczestnicy turnieju pięknie ustawili na przygotowanych wcześniej stołach swoje potrawy, zaproszonym gościom aż ciekła ślinka. Do degustacji nie trzeba było nikogo namawiać. Bytomski Zespół Szkół Gastronomicznych reprezentowali wczoraj Monika Loewe i Mateusz Rudy, trzecioklasiści. — Zrobiłam potrawę, którą nazwałabym „chińska pokusa”. To kurczak smażony z przyprawami i mąką. Do tego smażone, a potem duszone jarzyny i ryż a sypko — mówi Monika. Mateusz zaserwował filet z kurczaka z ananasem oraz surówki z pory i z kolorowych papryk w majonezie.
Kulinarne rozkosze, Dziennik Zachodni, 2002-01-09
 
Chemiczno-ustawowa kastracja jednorękich bandytów jest pożądana. Skoro człowiek nie potrafi sobie poradzić z własną słabością, to państwo powinno takiego słabego wesprzeć, podtrzymać, wzmocnić. A przynajmniej pokusę odebrać. A w każdym razie pozbawić go możliwości ulegania pokusie. Mam nadzieję, że państwo będzie tu konsekwentne, bo ilość zła uzasadnia metodyczność walki ze złem. Na przykład wsadzane za wycieraczki oferty usług seksualnych. Jak sobie o korzystaniu z takich usług ktoś myśli, to pół biedy, ale tu stwarzana jest możliwość realizacji pokusy.
Chemiczna kastracja jednorękiego bandyty, Dziennik Zachodni, 2009-10-31
 
Czy tak nie dzieje się dzisiaj? Jak odróżnić wiarę od tego, co Ojciec nazywa ideologią? To jest bardzo ważkie pytanie. Ideologia bierze się z gorliwości pomieszanej zbrakiem krytycyzmu oraz z pewnością, że zna się doskonały sposób zorganizowania życia społecznego. Zawsze więc istnieje pokusa ideologizacji wiary i nieraz dochodziła ona do głosu w historii Kościoła. Dlatego wielkim osiągnięciem Soboru Watykańskiego II, zapisanym zwłaszcza w Deklaracji o wolności religijnej, jest wyraziste przeciwstawienie się wszelkim formom przymusu, czy to zewnętrznego, czy też wewnętrznego, dla obrony nawet najświętszych prawd.
Maciej Zięba, Niezwykły pontyfikat / z M. Ziębą rozmawia Adam Pawłowicz, 1997
 
Stronnictwa Ludowego popiera taki tryb postępowania, wydaje się on oczywisty, jednak uważam, że jest to kolejna wpychana do regulaminu norma konstytucyjna. ˝Mała konstytucja˝ nie upoważnia do takiego trybu głosowania ani też nie daje upoważnienia do ustalenia odrębnego trybu głosowania przez Sejm. Trzeba przyznać, że pokusa odstąpienia od legalizmu jest duża, gdy legalizm kłóci się z rozsądkiem. W zmianie 30 lit. b komisje proponują uzupełnić katalog spraw, które są przedmiotem posiedzeń Sejmu, o orędzie prezydenta. Zgodnie z art. 39 ˝małej konstytucji˝ orędzia prezydenta nie czyni się przedmiotem debaty.
Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Sprawozdanie stenograficzne z obrad Sejmu RP z dnia 05.03.1993, 1 kadencja, 39 posiedzenie, 2 dzień, 1993-03-05

Belege

Títo ľudia by mohli podliehať jednak rôznym tlakom a nedalo by sa vylúčiť ani politické ovplyvňovanie, lebo vlády sa budú meniť. Každá vláda môže podľahnúť pokušeniu, lebo tam budú obrovské prostriedky. Takisto sa nedá vylúčiť ani korupcia.
Slovo, 2002

Ozajstným pokušením raftérov sú rieky Zambezi, Colorado, Reventazon či Futuleufa. Ich splavovanie servíruje adrenalínové dávky až na hranici reálneho ohrozenia zdravia.
Inzine, 1999

Poviem vám, ľudia, s mojou vtedajšou potrebou vysokoškoláka a príjmami externého redaktora som bol v pomere výdaje — príjmy možno ešte bohatší ako dnes. A z tohto „raja“ som sa nechal dobrovoľne vyhnať pokušením jablka publicistiky.
Inzine, 2000

Pokúsila som sa nájsť jazyk, ktorý dokáže prekonať pokušenie vkĺznuť do imperatívu dvojitého myslenia a dovolí nám všetkým dostať sa trochu bližšie k tomu, čo je nevysloviteľné.
Telo sa stalo slovom. Časopis Aspekt, 2002, roč. 10, č. 1

Aj taká šéfka nepravej SNS Anna Malíková požiadala o bezodkladné stretnutie so šéfom parlamentu J. Migašom, a tak sa po dlhšom čase stalo, že po Migim niekto zatúžil. Hoci pravdou je, že Anna má doma jeden ruský Mig, kvôli zvýšeniu volebných preferencií je dobrý aj ten s trvalým pobytom v Turčianskych Tepliciach. Samozrejmosťou je fakt, že Malíkovej leží na srdci osud občanov, ktorí si v dobrej viere uložili svoje celoživotné úspory na 40 percent a očakávali od tohto pikantného pokušenia zisk z rozumu.
Východoslovenské noviny – Korzár, 2002

Ak by nám v tejto čestnej galérii veľkých žien niekto chýbal, určite by to nebola železná lady Margaret Thatcher — skôr nemecká režisérka Leni Riefenstahl, ktorá okrem toho, že v Tretej ríši nakrúcala propagandistické filmy s ideologickým pozadím mýtu krvi a pôdy, bola rovnakou svetobežníčkou a milovníčkou cudzích kultúr ako Chatwin. Keby sa s ňou Chatwin bol niekedy stretol, nie je vylúčené, že by o nej bol v pokušení napísať niečo pekné.
Slovo, 2002

V Rambovi II sme v pokušení uveriť, že pociťuje citovú náklonnosť k mladej bojovníčke, ktorá mu pomáha ako tlmočníčka.
Telo sa stalo slovom. Časopis Aspekt 2002, roč. 10, č. 1

Keď to znova v Rusku zaškrípe, Putin bude v pokušení šéfovať v biznise a vytlačiť peniaze s katastrofálnymi následkami.
Profit, 2000

 

kulinarisch

Žiadny sekt však nie je schopný nahradiť pravé šampanské - nápoj ktorý roznecuje vášeň, nasadzuje krídla našej fantázii a zanecháva v našich ústach chuť perlivého pokušenia. Môže sa mu len viac či menej úspešne priblížiť. Na zdravie!
Inzine, 1999

O čokoláde sa stále dozvedáme niečo nové. V minulosti prevládal názor, že toto sladké pokušenie je veľmi nebezpečné. Dnes ju v malom, ale naozaj primeranom množstve odporúčajú.
Východoslovenské noviny – Korzár, 2001

„Ď,“ znova sa na ňu usmial a mierne sa uklonil, akoby chcel napodobniť šľachtica. Zohol sa však zámerne, aby sa dostatočne pokochal pohľadom do sekretárkinho hlbokého výstrihu. Vždy sa snažil odolávať sladkému pokušeniu, ale teraz si ju vychutnám. Na chvíľu sa zahľadel na sekretárkinu hnedú pokožku. Uvoľnene sa nadýchol a vošiel do kancelárie.
Kubica, Peter: Supermarket sv. Hildy. Bratislava, 2004

Sila kofeínu dáva tušiť niekoľkohodinové bdenie namiesto spánku, no pre tú chuť sa to oplatí. Pri odchode vás ešte domáci ponúknu tačom - miestnou medovinou, čo je pokušenie, ktoré sa tiež neodmieta.
Hospodárske noviny, 23.04.2010

Etymologie

Das polnische Nomen pokusa ‚Versuchung‘ sowie seine buchsprachlichen Synonyme pokuszenie und (veraltet) kuszenie sind von dem urslawischen Verb *(po)kusiti, Altpolnisch (po)kusić‚etw. kosten, versuchen‘; ‚in Versuchung führen‘ (vgl. SPXVIW 1998, 400) abgeleitete Verbalabstrakta. Das Verbum wird im heutigen Polnisch als (z)kusić ‚in Versuchung führen‘ (daraus kusiciel ‚Verführer‘) sowie pokusić się ‚versuchen etw. zu tun (intransitiv)‘ fortgesetzt. Das urslawische Verb *kusiti geht nach Kiparsky (1934, 204ff.) auf  das gotische Verb kausjan ‚etw. kosten, versuchen‘, zurück und wurde damit im 1. bis 2. Jh. n. Chr. im Zuge des slawisch-gotischen Sprachkontakts in das Urslawische entlehnt.

 

Kiparsky, Valentin 1934: Die gemeinslavischen Entlehnungen aus dem Germanischen, Helsinki.

SPXVIW 1998: Słownik polszczyzna XVI wieku. XXVI: podoba - polżyć, Warszawa.

Etymologie

Semantischer Wandel

In den Erläuterungswörterbüchern des Polnischen wird i.d.R. nur eine Bedeutung von pokusa ‘Versuchung’ aufgeführt. Dabei werden zwei Facetten dieser Bedeutung ausgegliedert, vgl. a) bardzo trudne do opanowania pragnienie zrobienia czegoś ‘eine unwiderstehliche Lust etwas Verbotenes zu tun und b) coś, co bardzo kusi, zwykle zakazanego etwas, das verführt, verlockt und meistens verboten ist (WSJPDor. 1958-1969, ISJP 2000, SJP 2003 WSJP 2007-2012). Eine religiöse Bedeutung wird in den Lexika dem Synonym pokuszenie Versuchung zugeschrieben, vgl. chęć zrobienia czegoś niewłaściwego, popełnienia grzechu Lust eine Sünde zu begehen (ISJP, SJP). Das Wort pokuszenie wirkt heute jedoch veraltet und sein religiöser Bezug ist meistens nur noch in der Formel aus Vaterunser sichtbar, vgl. I nie wódź nas na pokuszenie Und führe uns nicht in Versuchung. Im gegenwärtigen Diskurs wird im religiösen Kontext von pokusa gesprochen.

Im vorliegenden Wörterbuch werden zwei Profile des Lemmas pokusa unterschieden, ein religiöses und ein säkulares. Das religiöse Profil bezieht sich auf die unwiderstehliche Lust, Sünden zu begehen, dabei werden die Wirkung und die Ursache(n) pokusa/ pokusy thematisiert.

Das säkulare Profil bezieht sich auf die Lust etwas Falsches zu tun. Dabei werden ebenfalls die Wirkung als auch die Ursache(n) als pokusa/ pokusy bezeichnet. Die konkreten Versuchungen sind im säkularen Profil breit gefächert und reichen vom unklugen und unvernünftigen Handeln bis hin zu strafbaren Taten. Dementsprechend können sich die Ursachen auf Süßigkeiten, leckeres Essen, Alkohol, aber auch Steuerhinterziehung oder Machtmissbrauch beziehen, vgl.:

Suto zastawiony świąteczny stół to nie lada pokusa. Sportowcy muszą jednak z nią walczyć.
NCKJP: Jedzą i liczą, liczą i jedzą, Dziennik Zachodni, 2010-12-24

Trzeba przyznać, że pokusa odstąpienia od legalizmu jest duża, gdy legalizm kłóci się z rozsądkiem.
NKJP: Kancelaria Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, 1993-03-05

Semantischer Wandel

Semantischer Wandel SK pokušenie

Die aktuellen Bedeutungswörterbücher des Slowakischen führen jeweils nur eine Bedeutung des Wortes an, wobei in dieser Bedeutung sehr unterschiedliche Bedeutungsaspekte zusammengefasst werden. Im SSJ (1959-1968) findet sich folgende Explikation:zvádzanie, lákanie, nutkanie vykonať niečo (obyč. zlý, nedovolený skutok) ‘Verführung, Verlockung, Zwang, etwas zu tun (gewöhnlicherweise etwas Schlechtes oder eine unerlaubte Handlung’. Ein weiterer Aspekt wird durch folgendes Phrasem erfasst: byť v pokušení (s neurč.: chcieť, mať chuť, zatúžiť niečo utrobiť‘ [wörtl. in der Versuchung sein], d.h. versucht sein, wollen, Lust haben, etwas zu tun begehren’.

Im vorliegenden Wörterbuch SuP wurden zwei Profile des Wortes ausgegliedert: ein religiöses und ein säkulares Profil. Im religiösen Profil handelt es sich um die äußeren Anstoß, das Ding oder der Gegenstand, der zur Versuchung reizt. Archetypisch sind hier die Versuchungsszene aus dem Paradies in der Genesis (vgl. jablko pokušenia ‘der Apfel der Versuchung’ sowie aus dem Neuen Testament die Versuchung Jesu durch den Teufel in der Wüste (diablovo pokušenie ‘die Versuchung durch den Teufel’) oder allgemein als allerlei pozemské pokušenia ‘irdische Versuchungen’. Bei pokušenie handelt es sich zunächst um ein Abstraktum, dass aber auch eine konkrete Bedeutung erhalten kann, wenn es sich um einzelne, aufzählbare Ursachen oder Akte von Versuchung handelt. In einer solchen Bedeutung nimmt das Wort häufig (wie im Deutschen auch) die Pluralform pokušenia ‘Versuchungen’ an. Das säkulare Profil lässt sich weitgehend auch als psychologisches Profil beschreiben: hier handelt es sich um die innere Reizung. Es handelt sich meist um Genüsse, die entweder moralisch verboten sind oder der Gesundheit potentiell Schaden zufügen können, im ersten Fall also von moralischen Vergehen, die oft auch als Sünde bezeichnet werden können (Versuchung zum Ehebruch, zur Steuerhinterziehung, zum Lügen etc.), im anderen Fall vom (übermäßigen) Genuss von Alkohol, Süßwaren, fetten Speisen u.ä. Man kann podľahnúť pokušeniu ‘der Versuchung unterliegen’ oder aber widerstehen und diese überwinden (prekonať pokušenie). Pokušenie ist dabei weniger schwerwiegend als hriech ‘Sünde’ und kann auch augenzwinkernd verwendet werden, insgesamt bleibt aber die Verbindung zur Domäne des Sacrums relativ stark. Dass zeigt sich u.a. daran, dass häufig die archetypischen Versuchungsszenen aus der Bibel entnommen und auf säkulare Geschehnisse angewendet werden. Im folgenden Beispiel wird ein ganzes himmlisches Miniszenario aufgerufen: A z tohto „raja“ som sa nechal dobrovoľne vyhnať pokušením jablka publicistiky. ‘Und aus diesem "Paradies" ließ er sich durch die Versuchung des Apfels der Publizistik freiwillig vertreiben.’ Die relativ geringe bzw. unverfängliche Schweregrad von Versuchung zeigt sich auch in der Verwendung in kulinarischen Zusammenhängen (vgl. pikantné pokušenie ‘pikante Versuchung’ sladké pokušenie ‘süße Versuchung’, chuť perlivého pokušenia ‘der Geschmack der perlenden Versuchung, d.h. des Champagners’ udgl. Beide diese Profile sind im Slowakischen stabil, wobei anzumerken ist, dass das religiöse Motiv der Versuchung in der Alltagssprache verblasst ist und heute Nützlichkeits- bzw. Schädlichkeitserwägungen eine größere Rolle spielen.

Sprichwörter

Jedna pokusa idzie za drugą. [wörtl. Eine Versuchung geht hinter der nächsten.]/ ‘es gibt viele miteinander verwickelte Versuchungen’

Nawała pokus równie jako morska burza dzielnych pływaków wznosi, a słabych zanurza. [wörtl. Ein Haufen Versuchungen, ähnlich einem Meeressturm, erhebt tapfere Schwimmer und versenkt die schwachen.]/ ‘nur starke Charaktäre widerstehen einer Versuchung’

Sprichwörter

  • Neuveď nás do pokušenia!/ Führe uns nicht in Versuchung!
  • Pokušenie bolo priveľke./ Die Versuchung war zu groß.

Kulturelle Kontexte

Literatur

  • Janusz Mastalski: Pokusy kapłańskie, 2011.
  • Tomasz Stawiszyński: Potyczki z Freudem. Mity, pułapki i pokusy psychoterapii, 2013.
  • Marian Piotr Rawinis: Wiosenne pokusy, 2011.
  • Marek Kosewski: Ludzie w sytuacjach pokusy i upokorzenia, 1985.

Film

  • Pokusa (Regie: Leokadia Migielska), Kurzfilm, Polen, 1974.
  • Pokusa (Regie: Kazimierz Łastawiecki), Polen, 1968.

Sonstiges

  • Schokoladenkuchenverpackung

    (Quelle: http://www.opinie.senior.pl/zdjecia/Ciasta-ciastka-torty/Czekoladowa-pokusa-65356-big.jpg)
  • Schild eines Supermarkets

    (Quelle: http://www.podhalanin.com/images/rek_zew/large/kaseton_pokusa1.jpg)
  • Visitenkarte eines Geschäfts

    (Quelle: https://lh6.googleusercontent.com/-aiY2p48B4-o/TWjrP7hmdGI/AAAAAAAAALU/cJ0yysySWh4/s1600/pokusa%2B%2525281%252529u.jpg)

Kulturelle Kontexte

Literatur

  • Mary Baloghová: Sladké pokušenie, 2006.
  • Margita Figuli: Pokušenie, Mámivý dúšok, 1972.
  • Peter Holka: Pokušenie, 2013.

    (Quelle: http://data.bux.sk/book/020/191/0201914/large-pokusenie.jpg)
  • Ľuboš Jurík: Pokušenie moci, 2002.

Film

  • Posledné pokušenie krista (The Last Temptation of Christ, Regie: Martin Scorsese), USA 1988.

Musik

  • Arzén: Pokušenie (CD), 2004.
    cd4.jpg
    (Quelle: http://www.arzen.sk/_uploaded_images/discs/cd4.jpg)

Werbung

  • Sladké pokušenie Kuchyňa Lidla

    (Quelle: http://kuchynalidla.sk/img/img/PosterLarge/51bead4d3e-blog_duzy_sk_kw10.jpg)
  • Pralinenschachtel: Figaro Karamelové pokušenie

    (Quelle: http://www.figaro.sk/download/product/varianta_1_image-519b5ba041d97.png)
  • Teewerbung: Brusnicové pokušenie

    (Quelle: http://www.sypanecaje.sk/files/ovocny-caj-brusnicove-pokusenie-50g%5B1%5D.jpg)

Bibliographie

Burkhardt, Hanna 2012: I nie wódź nas na pokuszenie  o pokusie we współczesnej polszczyźnie, in: Burkhardt, H./ Hammel, R./ Łazinski, M. (Hgs.), Sprache im Kulturkontext. Festschrift für Alicja Nagórko, Frankfurt am Main, S. 47-58.

Bibliographie

Author, Title, Year
Bibliographical data
Zurück

Copyright © Humboldt-Universität zu Berlin, 2009–2015
eScrinium